1 DE OPDRACHT – 2 DE AANKONDIGING – 3 HET LAM – 4 DE JOHANNES-MENS – 5 DE KONINGIN – 6 DE KONING – 7 DE SCHARE – 8 DE BRON
Het formidabele veelluik dat bekend is geworden onder de naam Het Lam Gods is een geschenk van de Gentse edelman Joos Vijd aan de Sint Baafskathedraal in Gent. Daarom kan het ook te gezien als een cadeau aan alle mensen die deze grote kerk bezoeken. Mensen die dit meesterwerk bewust bekijken, op zich laten inwerken en overdenken, worden uitgenodigd een bepaalde innerlijke ontwikkeling door te maken. Dat was zo in de 15de eeuw en dat is nog steeds zo, hoewel de mensheid van nu een heel ander bewustzijn heeft dan de mensheid van toen.
Wel mag niet uit het oog worden verloren dat wanneer Jan van Eyck – de schepper van het meesterwerk en een ingewijde in de christelijke mysteriën – in de 21ste eeuw zou leven, hijhoogstwaarschijnlijk iets heel anders zou hebben gecreëerd om bij te dragen aan geestelijke bewustwording en vernieuwing. Want de wijze waarop aan de gnosis vorm wordt gegeven in deze wereld, dient altijd te worden afgestemd op de cultuur, het bewustzijn en de omstandigheden van die tijd.
Cadeau voor de hele wereld
Vrijwel iedereen die dat wil kan zich vandaag de dag bezinnen op panelen van Het Lam Gods, dat oorspronkelijk ‘Het Nieuwe Jeruzalem’ werd genoemd. Dat is te danken aan met name restauratie en conservatie, fotografie en boeken, computers en internet. Daarom is het geschenk van Joos Vijd te beschouwen een groot cadeau aan de gehele wereld.
De Bijbel als cadeau
Een nog groter cadeau aan de mensheid dan ‘Het Lam Gods’ is de Bijbel. Het is al eeuwenlang het meest vertaalde, gedrukte en gelezen boek ter wereld. Vandaag de dag laten ruim twee miljard mensen zich door dit boek inspireren. Op het Lam Gods zijn vele directe en indirecte verwijzingen te herkennen naar Bijbelgedeelten en ook naar fragmenten uit andere geschriften uit de christelijke traditie te herkennen.
Uit meerdere afbeeldingen op de panelen is echter af te leiden dat Jan van Eyck over het christendom anders dacht dan het instituut van de kerk van Rome. Van Eyck had duidelijk affiniteit met wat we nu innerlijk christendom, esoterisch christendom of gnostiek christendom noemen. Binnen dat christendom wordt de Bijbel, en dan met name het Nieuwe Testament, gezien als een uitdrukking van universele wijsheid die in de samenleving steeds meer aan invloed gaan winnen.
Twee stichters van de School van het Rozenkruis schreven in dit verband onder andere:
Wim Leene over de Bijbel
Als de wereld uitgetheologiseerd is en de kerkdeuren van het nu zijn dichtgevallen, als het humanisme is doodgelopen in zichzelf, als de mens staat met dezelfde lege handen als tweeduizend jaar geleden, in vertwijfeling en dodelijk beangst, dan zullen in de wereld kleine scharen uittrekken om de mens terug te voeren naar de Bijbel, als een esoterisch wijsheidselement van grote kracht, niet slechts voor het Westen, maar voor de gehele wereld.
Wim Leene (fakkeldrager van het Rozenkruis 20), uit: De vuurgloed van de ontstijging
Jan van Rijckenborgh over de Bijbel
Of u de Bijbel exoterisch of esoterisch leest, u komt onder de diepe bekoring van deze geweldige magie. Gewaad en wezen zijn tot een volschone eenheid gegroeid. U moet deze dingen kennen, deze dingen weten, om tot de christelijke mysteriën te kunnen toetreden.
Jan van Rijckenborgh, uit: De roep der rozenkruisers broederschap
Een nog groter geschenk aan de mensheid dan de Bijbel is: Christus ! Daarbij gaat het niet primair om een persoon, maar om geestkracht: de Christusgeest die er altijd al was en altijd zal zijn. Alle mensen die bewust binding maken met die Christuskracht worden procesmatig zodanig gereinigd, gelouterd en vernieuwd, dat zij kinderen van God kunnen worden genoemd.
De mens Jezus – in spirituele kringen tegenwoordig vaak Yeshua genoemd – incarneerde omstreeks het jaar nul van onze jaartelling in het toenmalige Palestina. Zijn fysieke geboorte werd vanaf ongeveer de vierde eeuw gevierd op 25 december, de dag van het feest dat samenhangt met de winterzonnewende op het noordelijk halfrond en dat bekend staat als Sol invictus, de onoverwinnelijke zon. Dat was ook de datum waarop in het Romeinse rijk de geboorte van de Perzische god Mithras werd gevierd.
Volgens de evangeliën in de Bijbel werd Jezus op zijn dertigste levensjaar bij zijn doop in de rivier de Jordaan door Johannes de Doper dusdanig verbonden met de Christusgeest, dat hij Zoon van God werd. Vanaf dat moment was hij Jezus de Christus. Die gebeurtenis waarbij de kracht uit de hoge neerdaalt, staat bekend als de epifanie en wordt binnen het christendom gevierd op 6 januari, dezelfde datum waarop ook de verering door de wijzen uit het Oosten wordt herdacht.
Toen Jezus volgens de evangeliën op zijn 33ste levensjaar een gewelddadige dood stief aan het kruis, maakte hij de Christusgeest vrij voor de gehele mensheid. Bij dat mysterie van Golgotha werd de Christuskracht atmosferisch en vanaf dat moment konden mensen het pad van inwijding zelfstandig gaan, zonder persoonlijke hulp van priesters. Die Christusimpuls – die ook wel de oerknal van het christendom wordt genoemd – had wereldwijd een grote bevrijdende invloed. Deze zwakte in de loop van de eeuwen wel af, maar werkt tot op de dag van vandaag nog onmiskenbaar door.
Vanaf hoofdstuk 5 van de Openbaring van Johannes – het laatste boek van de Bijbel dat ook bekend staat als de Apocalyps – wordt Christus voorgesteld als een rechtstaand lam dat uit de zijde bloedt en zeven hoorns en zeven ogen bezit.
Het middenpaneel met het lam in het centrum
In het centrum van het middenpaneel van ‘Het Lam Gods’ zien we een rood podium waarop een schaap staat. Veel wijst erop dat hiermee naar de ark van het verbond wordt verwezen. Als we verder inzoomen zien we dat het geen klein lammetje meer is, maar een krachtig jong schaap. Het heeft geen zeven horens en ook geen zeven ogen, zoals de Apocalyps vermeldt. Luc Dequekere, emeritus hoogleraar theologie van de Katholieke Universiteit Leuven, betoogt in zijn boek ‘Het Mysterie van het Lam Gods’ dat het geschilderde lam aanvankelijk wel zeven horens en zeven ogen had, maar dat de schilder dat later zelf ongedaan heeft gemaakt. Zou hij zulks gedaan hebben omdat dit beter aansloot bij de doelstellingen van de leiders van de kerk?
Het lam op het veelluik wordt voorgesteld als het paaslam uit het Oude Testament, waarnaar verwezen wordt in volgende Bijbelteksten.
Bijbelteksten
De volgende dag zag Johannes Jezus naar zich toe komen en hij zei: Zie het Lam van God, dat de zonde van de wereld wegneemt!
Johannes 1:29
U moet een lam zonder enig gebrek hebben, een mannetje van een jaar oud. Heel de verzamelde gemeenschap van Israël zal het slachten tegen het vallen van de avond. En zij zullen van het bloed nemen en het aan de beide deurposten strijken en aan de bovendorpel, aan de huizen waar zij het eten zullen.
Exodus 12:5-7
Wij dwaalden allen als schapen, wij keerden ons ieder naar zijn eigen weg. Maar de Heer heeft de ongerechtigheid van ons allen op Hem doen neerkomen. Toen betaling vereist werd, werd Hij verdrukt. Hij deed zijn mond niet open. Als een lam werd hij ter slachting geleid.
Jesaja 53:6-7
BESTEL BIJBEL, HERZIENE STATENVERTALING
En ik zag, en zie, te midden van de troon en van de vier dieren en te midden van de ouderlingen stond een Lam, als geslacht, met zeven hoorns en zeven ogen. Dat zijn de zeven Geesten van God, die uitgezonden zijn over heel de aarde.
Openbaring 5:6
Albrecht Dürer
Een beroemde kunstenaar die het lam uit de openbaring wél heeft afgebeeld met zeven hoorns en zeven ogen is Albrecht Dürer. Hij deed dat in één van de veertien houtsneden die hij maakte over de Apocalyps (pdf). Dat was ongeveer 25 jaar voor hij op 50-jarige leeftijd met zijn vrouw Agnes een reis maakte door de Nederlanden en bij die gelegenheid ook ‘Het Lam Gods’ van Van Eyck heeft bezocht.
Schilderij gebaseerd op een houtsnede van Albrecht Dürer
Dit ingelijste schilderij is gemaakt in de negentiende eeuw en is gebaseerd op een houtsnede waarop Albrecht Dürer taferelen verbeeld die beschreven zijn in Openbaring 7. Dürer plaatst het lam niet op aarde, maar in de hemel, Toch is er een verbinding met de aarde: via het bloed dat uit het lam vloeit en dat wordt opgevangen in een beker door iemand die is uitgestegen boven de massa.
Dat bloed is een symbool voor de geconcentreerde Christuskracht die beschikbaar wordt gesteld aan hen die zich daarvoor hebben toebereid. Deze voorstelling van zaken wijst erop dat Dürer, evenals Van Eyck, bekend was met de mysteriën van de heilige graal.
De Heilige Graal
Wat wordt er bedoeld met de heilige graal? Voor zover bekend is het eerste graalepos geschreven door de Franse dichter Chrétien de Troyes omstreeks het jaar 1180. De onervaren jongeman Parcival gaat daarin op zoek naar de graal. De Franse dichter Robert de Boron borduurt daarop verder en schrijft zo’n tien jaar later een gedicht over de legende dat een oudere vriend en volgeling van Jezus, Jozef van Arimathea, het bloed van de gekruisigde Jezus heeft opgevangen in de schaal of beker die werd gebruikt tijdens het laatste avondmaal. In latere legenden brengen Jozef van Arimathea, Maria Magdalena en soms zelfs ook de opgestane Jezus de graal naar Zuid-Frankrijk en blijven daar wonen tot hun dood.
In graalegenden wordt de graal meestal voorgesteld als een fysiek voorwerp. Zo’n voorwerp kan echter worden gezien als symbool voor iets dat uitstijgt boven de zintuigen, net zoals het lam uit de Apocalyps. Vergelijkbare symbolen zijn ook bekend in niet-christelijke tradities. In het taoïsme wordt gesproken over een vaas, in het hermetisme over een mengvat en in germaanse en keltische religies wordt veel belang gehecht aan een ketel.
De stichters van het Gouden Rozenkruis zien de graal als een krachtlijnenstructuur die in jezelf kan ontstaan en vooral ook als de geconcentreerde lichtkracht van de Universele Broederschap. Daarover schrijven zij het volgende.
Jan van Rijckenborgh en Catharose de Petri over de graal
Anatomisch wordt de graalbeker aangeduid door drie plexi-cirkels: de strottenhoofd-plexicirkel, de longen-plexicirkel en die van het hart. Het boveneinde van de heilige beker vinden we dan corresponderen met het strottenhoofdstelsel, de steel van de kelk staat in de longen opgericht en de voet van de kristallen bokaal staat geplant in de hartmond. De mogelijkheid tot vervaardiging van de bruiloftsbeker is dus in ieder mens aanwezig.
Jan van Rijckenborgh (fakkeldrager van het Rozenkruis 21), uit: De Universele Gnosis
Er is een geconcentreerde lichtkracht, waaraan allen die behoren tot de universele broederschapsketen deelhebben. Deze geconcentreerde lichtkracht ís de heilige graal. De heilige graal is door de eeuwen heen geworden tot een zeer machtige concentratie van intens verlossende kracht. Het is het siderische bloed van de universele Christus. Het is het kapitaal van de gnosis. Uit deze onvergankelijke schat wordt geput, om u allen stralend gelukkig te maken.
Catharose de Petri (fakkeldrager van het Rozenkruis 22), uit: 24 december 1980
Van het Ram-tijdperk naar het Vissen-tijdperk
De symboliek van het lam kan ook nog op een andere manier worden geduid. Hier zien we twee schilderijen van de kunstenaar Johfra uit zijn 12-delige zodiak-serie: de sterrenbeelden Ram (Aries) en Vissen (Pisces).
In het vlak van ons zonnestelsel bevinden zich de twaalf tekens van de dierenriem of de zodiak. Gezien vanuit de aarde komt de zon op in een bepaald teken van de dierenriem. Als gevolg van de tollende beweging van de aardas, de zogeheten precessie van de equinox, komt de zon tijdens de lente-equinox op 21 maart gedurende 2160 jaar op in een hetzelfde teken, daarna vindt die zonsopkomst 2160 jaar plaats in een ander teken. Zo worden er door astronomen en astrologen tijdperken van 2160 jaar onderscheiden die steeds verbonden zijn aan een sterrenbeeld van de zodiak. Volgens astrologen hebben de tijdperken allemaal bepaalde eigenschappen die samengangen met het daaraan verbonden sterrenbeeld.
Het leven van Jezus en dus ook het begin van de Christusimpuls vonden plaats in de overgangsperiode van het Ram-tijdperk naar het Vissen-Tijdperk. Ram is een vuurteken en Vissen een waterteken. De vurigheid, onbezonnenheid en vaak ook agressiviteit die kenmerkend waren voor mensen in het Ram-tijdperk diende mede als gevolg van de Christus-impuls plaats te maken voor zielekwaliteiten als deemoed, onschuld, zachtmoedigheid en liefde, die mooi tot uitdrukking komen in de symboliek van het lam.
De Italiaanse mysticus en theoloog Joachim van Fiore (circa 1135-1202) is bekend geworden om zijn apocalyptisch denken. Hij stelde een soort spirituele geschiedenis op waarin er drie tijdperken worden onderscheiden. Het tijdperk van Abraham tot de geboorte van Jezus noemde hij het tijdperk van de Vader. Dat komt dus overeen met het Ram-tijdperk. Het tijdperk vanaf het begin van de jaartelling tot zijn eigen tijd zag hij als het tijdperk van de Zoon. En hij verwachtte het tijdperk van de Heilige geest. Als we kijken naar de wereldgeschiedenis in de afgelopen eeuwen en naar de huidige toestand in de wereld, lijkt het er nog niet op dat het tijdperk van de Heilige geest reeds is aangebroken.
Van het Vissen-tijdperk naar het Waterman-tijdperk
Momenteel bevinden we ons als mensheid, evenals rond het jaar nul, weer in een overgangsfase, want we gaan van het Vissen-tijdperk naar het tijdperk van de Waterman (Aquarius). We kunnen ons de vraag stellen Zou het Waterman-tijdperk het tijdperk van de Heilige geest kunnen worden ? Dat is echter geheel aan ons !
We sluiten af met een gedeelte uit hoofdstuk 33 van het Evangelie van de Heilige Twaalven.
Citaat uit het evangelie van de heilige twaalven
Jezus onderwees zijn discipelen in de buitenste hof van de tempel en één van hen zei tot hem: ‘Meester, de priesters zeggen dat er zonder bloedstorting geen vergeving is. Kunnen die bloedoffers die de wet voorschrijven dan de zonde wegnemen?’
Jezus antwoordde: ‘Geen bloedoffer van dier, vogel of mens kan de zonde wegnemen, want hoe kan het geweten gereinigd worden van zonde door het storten van onschuldig bloed? Nee, het zal het oordeel verzwaren.
Wat beveelt de eeuwige u anders dan rechtvaardig en barmhartig te zijn, lief te hebben en in nederigheid met uw God om te gaan? Staat er niet geschreven, dat in het begin God gebood dat de vruchten van de bomen en de zaden en kruiden voedsel zouden zijn voor alle vlees?
Zij hebben echter het huis van gebed tot een hol van dieven gemaakt en in plaats van het zuivere offer met wierook, hebben zij mijn altaren met bloed besmeurd en gegeten van het vlees van geslachte dieren.
Maar ik zeg u: vergiet geen onschuldig bloed en eet geen vlees. Wandel in oprechtheid, heb barmhartigheid lief en wees rechtvaardig en in dit land zult u een lang leven hebben.’
