1 DE OPDRACHT – 2 DE AANKONDIGING – 3 HET LAM – 4 DE JOHANNES-MENS – 5 DE KONINGIN – 6 DE KONING – 7 DE SCHARE – 8 DE BRON
We heten je van harte welkom op het online-programma Het nieuwe Jeruzalem in jezelf – Innerlijk christendom in een meesterwerk van Pentagram boekwinkel in Haarlem. In acht delen gaan we in op mogelijke betekenissen van een wereldberoemd, indrukwekkend en fascinerend kunstwerk. Het zijn betekenissen die nog niet algemeen bekend zijn en die van groot belang kunnen zijn voor jouw en mijn leven.
De titels van de acht delen
Dit eerste deel heeft de titel: de opdracht. Daarna volgen de delen die we achtereenvolgens hebben genoemd: de aankondiging, het lam, de Johannes-mens, de koningin, de koning, de schare en de bron. Dat zijn allemaal oerbeelden of archetypen die ook in jou en mij werkzaam zijn of werkzaam kunnen worden. Voordat we dieper ingaan op het gekozen kunstwerk, willen we toch een waarschuwing aan je overdragen:
Niets is wat het lijkt !
Op dit veelluik is niets wat het lijkt ! Het is mogelijk dat de beelden die we van het kunstwerk laten zien en de bijbehorende teksten die we laten klinken bij bepaalde deelnemers een zekere aversie oproepen omdat ze herinnerd worden aan minder prettige ervaringen uit hun verleden. Daarom willen we je vragen om de inhoud van dit online-programma open en onbevooroordeeld tegemoet te treden. We wensen je een aangename, inspirerende en waardevolle ontdekkingstocht.
Het gesloten veelluik
Van het veelluik dat centraal staat in in het online-programma ‘Het nieuwe Jeruzalem in jezelf, innerlijk christendom in een meesterwerk’ zie je hier de gesloten versie. Het bestaat uit twaalf panelen met religieuze voorstellingen uit lang vervlogen tijden. Toch kunnen daarin universele geestelijke waarheden worden herkend die ook nu – of misschien wel: juist nu – belangrijk zijn.
Dit gesloten veelluik is op een fenomenale wijze en zeer realistisch geschilderd, maar maakt misschien wel een wat statische, grijze en sombere indruk. Heel anders wordt het wanneer het veelluik wordt geopend. Dan toont zich via twaalf andere panelen een grote dynamiek en kleurenpracht.
Het geopende veelluik
Oorspronkelijk heette het veelluik ‘Het nieuwe Jeruzalem’ omdat de onderste helft een verbeelding is van een visioen dat Johannes had op het eiland Patmos van de nieuwe aarde zoals dat beschreven is in de twee laatste hoofdstukken van De openbaring van Johannes. Dat laatste boek uit de Bijbel wordt wel beschouwd als een mysteriegeschrift, een geestelijk testament voor ingewijden en hun leerlingen. Het veelluik is daarentegen bekend geworden onder de naam Het Lam Gods of Het mystieke Lam vanwege het jonge schaap dat op het onderste middenpaneel centraal staat.
Het jonge schaap
Merk op dat het schaap krachtig staat en straalt, en dat de levenskracht, gesymboliseerd door het bloed dat stoomt uit het hart van het schaap, wordt opgevangen in een kelk. Dat is te zien als een verwijzing naar de mysteriën van de heilige graal, die deel uitmaken van het innerlijke chistendom.
De Sint Baafskathedraal
Het Lam Gods kan al bijna vijf eeuwen worden bewonderd in de Sint Baafskathedraal in Gent. Op de voorgrond zien we een monument dat in 1913 is gemaakt ter ere van de makers van het veelluik: de 15e-eeuwse schilders Hubert van Eyck en Jan van Eyck.
Het monument gebroeders van Eyck
Historisch is er over de gebroeders van Eyck maar weinig bekend. Er zijn echter argumenten om aan te nemen dat Hubertus van Eyck omstreeks het jaar 1420 van de opdracht kreeg van de Gentse edelman Judocus Vijd om het veelluik te vervaardigen, dat hij eraan werkte tot zijn dood in 1426, en dat zijn jongere broer Jan van Eyck het meesterwerk heeft voltooid omstreeks het jaar 1432.
Overtuigende bewijzen dat er een schilder heeft geleefd met de naam Hubertus van Eyck zijn er evenwel niet. Daarom zijn er ook onderzoekers die aannemen dat alleen Jan van Eyck het kunstwerk heeft gemaakt, mogelijk met assistentie van enkele leerlingen van hem.
Hoe ‘Het lam Gods’ precies tot stand is gekomen, vinden we voor dit online-programma niet zo belangrijk, want de nadruk ligt voor ons veeleer op de symboliek in de afbeeldingen.
Een schilderij met Albrecht Dürer
Dit schilderij toont het geopende veelluik in de Sint-Baafskathedraal. Het is in het jaar 1810 gemaakt door de Vlaamse schilder Pieter Frans de Noter (1779-1843) en het behoort tot de vaste collectie van het Rijksmuseum Twente in Enschede. Het geeft ons een indruk van de enorme afmetingen van het werk: bijna 6 meter breed en bijna 4 meter hoog.
Op gewone dagen was het veelluik gesloten, maar op zon- en feestdagen werd het geopend. De man voor het midden van het veelluik stelt de humanist Albrecht Dürer voor, die leefde van 1471 tot 1528. Deze beroemde en veelzijdige Duitse tekenaar, schilder en maker van houtsneden en kopergravures was een belangrijke vertegenwoordiger van de Noordelijke renaissance en kan net als Jan van Eyck worden gezien als een universele mens of ‘homo universalis’. Vanaf het jaar 2012 is ‘Het Lam Gods’ met de modernste technieken onderzocht en gerestaureerd, waardoor het nog stralender is geworden dan het was.
Het huidige geopende veelluik
Als je het Lam Gods vandaag de dag bezoekt, kun je dit verwachten. Het goed verlichte meesterwerk bevindt zich veilig in een glazen geklimatiseerde ruimte. Het is een wonder dat dit veelluik tot stand gekomen is, en het is een wonder dat het door de eeuwen heen zo goed bewaard is gebleven, ondanks de vele ‘avonturen’ die het heeft meegemaakt.
LEES OVER DE BOVENSTAANDE BOEKEN OVER HET LAM GODS
Boeken over Het Lam Gods
Over het Lam Gods zijn bibliotheken vol geschreven: studies, fotoboeken, romans en thrillers. Hier worden enkele tamelijk recente Nederlandstalige boeken getoond die nog in druk verkrijgbaar zijn. Al die boeken hebben andere invalshoeken dan wij toepassen in dit online-programma.
Het veelluik als spiegel
Wij zien Het Lam Gods vooral als een spiegel, waarin we vele aspecten van onszelf kunnen herkennen. Niet alleen wat er nu is in ons en in de samenleving, maar vooral ook wat er in ons en in de samenleving tot ontwikkeling kan komen. Wij zien het veelluik vooral als een verbeelding van het hoogste potentieel dat zich zal manifesteren.
Dat gaat natuurlijk niet vanzelf, want het vraagt een bewuste inspanning, zowel innerlijk als uiterlijk. Het advies in het christelijke kinderlied ‘Stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw’ is dus niet helemaal juist.
Jan van Eyck kon zijn meesterwerk alleen maar voltooien doordat hij de opdracht daarvoor had aangenomen en daar een heel groot deel van zijn leven met meerdere mensen geconcentreerd en volhardend aan heeft gewerkt. Zo kunnen ook wij – dat zijn jij, ik en vele anderen, als we ons daar ten volle aan wijden – de nieuwe mens in ons laten groeien en het nieuwe Jeruzalem in het nu reeds ervaren.
Als we ons gaan verdiepen in ‘Het Lam Gods’, is het belangrijk te beseffen dat symbolen altijd op meerdere manieren juist kunnen worden begrepen. En ook dat begrip, liefde en daadkracht kunnen groeien.
Dat wordt prachtig verwoord in de volgende tekst uit hoofdstuk 90 van Het evangelie van de heilige twaalven.
Een citaat over waarheid
Wat sommigen waar schijnt, lijkt anderen niet waar.
Zij die in het dal zijn, zien niet hetzelfde
als zij die op de top van de berg zijn.
Maar voor ieder is het de waarheid,
zoals het afzonderlijke verstand het ziet,
en zolang tot een hogere waarheid geopenbaard wordt;
en aan de ziel die hoger licht ontvangt,
zal meer licht gegeven worden.
