1 DE OPDRACHT – 2 DE AANKONDIGING – 3 HET LAM – 4 DE JOHANNES-MENS – 5 DE KONINGIN – 6 DE KONING – 7 DE SCHARE – 8 DE BRON

Deel 5 van het online-programma Het nieuwe Jeruzalem in jezelf, innerlijk christendom in een meesterwerk gaat over ‘De koningin’. Het veelluik Het Lam Gods kunnen we bestuderen en beschouwen vanuit meerdere invalshoeken, perspectieven en niveaus. Velen hebben dat gedaan en hebben hun bevindingen gepubliceerd. 

1. Een relatief oppervlakkige benadering, die toch heel complex kan zijn door bijvoorbeeld toepassing van geavanceerde analysemethoden, is onderzoek naar de materiële en technische aspecten van de schildertechnieken die zijn toegepast. Er worden dan antwoorden gezocht op vragen als: Welke materialen zijn er gebruikt. Hoe zijn de verven destijds gemaakt? Hoeveel verflagen lagen er aangebracht.
2. Een niveau dieper gaat onderzoek naar de omgeving en de omstandigheden waarin het veelluik tot stand gekomen is. Wie heeft de opdracht gegeven? Wie hebben de opdracht uitgevoerd en in welk tijdsbestek?
3. Een andere historische benadering heeft betrekking op wat er allemaal met het veelluik is gebeurd vanaf de oplevering tot nu.
4. Belangrijk is natuurlijk ook de vraag waar het veelluik over gaat. Wie stellen de personen voor die zijn afgebeeld?
5. Een theologische invalshoek is ook mogelijk. Naar welke teksten uit de Bijbel of andere religieuze geschriften wordt er expliciet of impliciet verwezen?
6. Essentieel is uiteraard de vraag naar het waarom. Wat wilden de opdrachtgevers en de makers bereiken met hun kunstwerk?
7. In dit online-programma hanteren we primair een invalshoek die nauwelijks bekend is en dus maar weinig voorkomt: die van de transfiguratie. Daarmee wordt bedoeld: de verwerkelijking van de nieuwe mens en de nieuwe mensheid die een levende verbinding vormt tussen aarde en hemel, tussen tijd en eeuwigheid.

Vanuit de invalshoek van transfiguratie verbeeldt het gesloten veelluik de bewustwording van de belofte van de nieuwe mens en de de nieuwe mensheid. Het geopende veelluik verbeeldt de realisatie en de ervaring van de nieuwe mens en de nieuwe mensheid. We zouden kunnen spreken over het begin en het einde van een proces, van de alfa en de omega. Daarbij dienen we wel te bedenken dat het einde zich uitstrekt buiten ruimte en tijd en ook dat elke einde een nieuw begin in zich sluit. Dat is verstandelijk nooit volledig te bevatten. Daarom wordt er in dit verband al eeuwenlang gesproken en geschreven over mysteriën.

Wat wordt hier bedoeld met het woord mysterie? In de inleiding van het boek Mysteriën en uitdagingen van geboorte, leven en dood lezen we daarover:

Mysteriën

‘Een mysterie is niet een probleem of puzzel waar we een oplossing voor kunnen vinden. Een mysterie heeft een onpeilbare diepte en iedere keer dat we ons er mee bezig houden, neemt onze verwondering toe. Maar, zoals de klassieke wijsgeren ons leerden, verwondering leidt tot wijsheid, terwijl het oplossen van een probleem slechts een toename van onze kennis betekent. Dus als we ons met de Sophia, de Wijsheid, willen verbinden, als we ernaar verlangen door haar bemind te worden, moeten we ons wel met mysteriën bezig houden.’

Wie het pad van de mysteriën gaat, ervaart iets dat inwijding wordt genoemd. Inwijding heeft in dit verband niet zozeer betrekking op het overdragen van geheime kennis door een geestelijke leraar aan een mysterieleerling, maar op het proces waarbij die leerling zich bewust wordt van datgene wat voordien onbewuste was in hem of haar. Al duizenden jaren zijn er mysteriescholen waar mysterieleerlingen hulp ontvangen op hun inwijdingsweg.

Mysteriescholen zijn vuurtorens in de tijd die het esoterische gedachtegoed door de eeuwen heen levend houden. Het is algemeen bekend dat er in de oudheid mysteriescholen waren in onder andere Perzië, Egypte, Griekenland en Italië. Minder bekend is dat ook het oorspronkelijke christendom ook het karakter heeft van een mysterieschool.

Een leerling die de weg van de mysteriën gaat, kan een Johannes-mens worden genoemd omdat hij of zij gevolg geeft aan de oproepen van Johannes de Doper, die zegt:

‘Bekeer u.
Maak uw paden recht.
Hij moet meer worden, maar ik minder.’

De Johannes-mens die deze adviezen in de praktijk brengt, transfigureert en krijgt daardoor deel aan het koninkrijk dat niet van deze wereld is. Hij of zij wordt bij wijze van spreken opnieuw geboren, als geest-zielemens, in overeenstemming wat Jezus onderwijst:

BESTEL DE BIJBEL, HERZIENE STATENVERTALING

Als iemand niet geboren wordt uit water en geest, kan hij het koninkrijk van God niet binnengaan. Wat uit het vlees geboren is, is vlees; en wat uit de geest geboren is, is geest. Verwonder u niet dat ik tegen u gezegd heb: U moet opnieuw geboren worden.
(Johannes 3:5-7)

Deze allergrootste en allerbelangrijkste verandering die in een mens kan plaatsvinden is alleen mogelijk als eerst de nieuwe ziel (via de wedergeboorte uit water) en later ook de geest (via de wedergeboorte uit vuur of uit geest) in hem of haar werkzaam worden.

Op het geopende veelluik is de nieuwe mens te herkennen in de drie majesteitelijke figuren in het bovenregister. Zij verbeelden gerealiseerde aspecten die potentieel in jou aanwezig zijn.

• Jezus Christus in het midden draagt een rood gewaad, symbool voor het lichtkleed van de geest. Hij kent het godsplan en symboliseert de goddelijke idee.
• Maria zit rechts van de heerser over hemel en aarde. Zij draagt een blauw gewaad dat verwijst naar het lichtkleed van de de nieuwe ziel, een bewustzijn zich van zichzelf bewust is, dat door de hoge rede wordt geleid en dat werkt met de goddelijke idee.
• Johannes zit links van Christus en draagt een groen gewaad, symbool van het lichtkleed van de nieuwe persoonlijkheid die de realisatie van de goddelijke idee mogelijk maakt.

8 Geest, ziel en lichaam

Op het gesloten veelluik onderscheiden we de drie niveaus van geest, ziel en lichaam die worden gepresenteerd als een belofte. Op het geopende veelluik heeft de vervulling plaatsgevonden in de vorm van de kleurrijke en levende figuren van respectievelijk Christus, Maria en Johannes. Het gaat hier om universele principes. Ze komen misschien wat vergezocht en abstract over. Daarom noemen we hier ook vergelijkbare drie-eenheden of triaden.

Paard, koetsier en passagier

De mens die wij zijn als persoonlijkheid is te vergelijken met een paard: een gevoelig en intelligent zoogdier dat van nature het liefst zijn eigen gang gaat. Het paard is echter verbonden met een koets en twee andere wezens die eigen doelstellingen hebben: de koetsier en de passagier. Het doel van het geheel is dat de passagier, symbool voor de geest en kenner van het godsplan, naar zijn bestemming wordt gebracht. Dat kan alleen maar als de koetsier, symbool voor de ziel, eerst luistert naar de passagier om de bestemming te vernemen, en vervolgens het paard, de persoonlijkheid, aanstuurt om de weg naar het doel te lopen.

De personen van de triade op het geopende veelluik kunnen we ook verbinden met  de grote arcana van de tarot, die in Europa voor het eerst in de vorm van kaarten verschenen omstreeks de tijd van Jan van Eyck. Hier zijn drie tarotkaarten afgebeeld uit de wereldberoemde set die ontworpen is op basis van aanwijzingen van Arthur Edward Waite (fakkeldrager van het Rozenkruis 15).

• Christus correspondeert hier met de hogepriester (arcanum 5) omdat hij ook wel hogepriester naar de ordening van Melchizedek wordt genoemd (Hebreeën 7:17).
• Maria correspondeert met de hogepriesteres (arcanum 2) omdat zij als middelaar tussen geest en lichaam de krachten van de allesomvattende liefde vrij maakt.
• En Johannes correspondeert met de magiër (arcanum 1) omdat hij handelt en manifesteert vanuit de krachten van de ziel en van de geest.

Er wordt wel gezegd dat de tarot zijn oorsprong heeft in het Oude Egypte en dat het christendom deels gebaseerd is op de oeroude Egyptische mythe van Osiris, Isis en Horus. Dan is het niet zo vreemd om Christus te zien als Osiris, Maria als Isis en Johannes als Horus.

Een andere invalshoek wordt gevormd door het verhaal van de wijzen die uit het oosten komen om de pasgeboren toekomstige koning te vereren. Die wijzen worden in vertalingen van Mattheus 2 verschillend benoemd: als koningen, als priesters en ook wel als magiërs. Zij brengen hun magische geschenken die de indaling van de Christusgeest in de mens mogelijk maken: het goud van de geest, de wierook van de allesomvattende liefde van de ziel en de mirre ter genezing van het lichaam.

Hermes Trismegistus

Hier zien we een verbeelding van de legendarische Egyptische wijze Hermes Trismegistus, grondlegger van de alchemie en vermeend schrijver van de hermetische geschriften. Trismegistus betekent: de driemaal grote. Zou dat erop kunnen wijzen dat zijn geest, ziel en lichaam een dynamische drie-eenheid vormen en dat hij daarom koning, priester en magiër in één is?

Eenheid van geest, ziel en lichaam

De geest is veel groter en machtiger dan de ziel en omvat deze. En de ziel is veel groter en machtiger dan het lichaam. Dit is weergegeven in de drie cirkelschijven aan de rechterkant. Zo’n manier van voorstellen kan een idee geven over de verhoudingen, maar is uiteraard niet de werkelijkheid, want hier is sprake van een tweedimensionale voorstelling, terwijl de ziel en de geest multidimensionaal zijn en dus als mysteriën dienen te worden beschouwd.

We zoomen nu in op Maria en haar bijzondere kroon. Zij is een personificatie van de universele wijsheid, die al eeuwenlang de Sophia wordt genoemd. Om het hoofd van deze koningin zweven twaalf sterren, waarvan er elf zichtbaar zijn. Het is een verwijzing naar Openbaring 12 over de vrouw, het kind en de draak, en misschien ook wel naar de nieuwe 12-voudige zodiak die werkzaam wordt wanneer de nieuwe ziel ontwaakt.

Er zijn drie kleuren te onderscheiden bij de drie soorten edelstenen en vier bloemensoorten op de kroon: blauw, wit en rood. Daarin kunnen we de drie fasen van het alchemische proces herkennen en ook bepaalde zielekwaliteiten.

De blauwe saffier versterkt in het hoofd helder, gestructureerd en geconcentreerd denken.
De witte parel bevordert een heilzame balans tussen gevoelens en gedachten.
De rode robijn versterkt de hartwerkzaamheid en bevordert levensvreugde.

De blauwe akelei is een symbool voor ootmoed.
De witte lelie en het witte lelietje van dalen symboliseren reinheid en vreugde.
De rode roos, van de eglantier, symboliseert liefde.

Een moderne duiding van de kroon met edelstenen en bloeiende bloemen zou kunnen zijn dat het brein van de de mysterieleerling als gevolg van een gnostiek strevend en een werkzaam uiterlijk en innerlijk leven in dienstbaarheid dusdanig bedraad is tot een delicaat neuronaal netwerk, dat het in staat is om het licht te laten stralen en de wijsheid laten bloeien.

Kenmerkend voor de nieuwe ziel is etherisch bewustzijn. Dat is begrip van binnenuit over de krachten die werkzaam zijn achter de waarneembare verschijnselen. Dat wordt mogelijk gemaakt door de zeven stralen van de geest die worden gesymboliseerd door de drie rode rozen en de vier witte lelies.

Het boek M

Maria leest in een boek waarin alleen de letter M leesbaar is. De groene doek waarin het boek zich bevindt vormt ook de letter M. Dit doet denken aan het geheimzinnige boek M waarover bijna drie eeuwen later wordt geschreven in het eerste manifest van de drie manifesten van de klassieke rozenkruisers: De roep van de Broederschap van het Rozenkruis (Fama Fraternitatis R.C.).

M kan natuurlijk verwijzen naar de naam Maria, maar ook naar naar de mater mundi of wereldmoeder. Dat is wereldziel waarin alles wat was, wat is en wat komt innerlijk te lezen is. De nieuwe ziel wordt geleidelijk in staat gesteld om in dat symbolische boek te lezen en gnostieke magie toe te passen waardoor het duizendjarige rijk dichterbij komt (Openbaring 20).

We besluiten met de Nederlandse vertaling van de de Latijnse teksten in de goudkleurige bogen om de hoofden van de drie majesteitelijke figuren. Het zijn omschrijvingen van wat in jou tot ontwikkeling kan komen.

Tekst boven Johannes

‘Deze is Johannes de Doper,
groter dan de mens, als de engelen,
samenvatting van de wet,
zaad van het evangelie,
stem van de apostelen,
stilzwijgen van de profeten,
lamp van de wereld, getuige
van de Heer.’

Tekst boven Maria

‘Zij is nog mooier dan de zon
en voortreffelijker dan alle sterren aan de hemel.
Zij is meer dan het daglicht.
Zij weerkaatst het eeuwige licht
en is de heldere spiegel van God.’
(Wijsheid 7:29,26)

Tekst boven Christus

‘Deze is de Almachtige
in zijn goddelijke majesteit.
De Allerhoogste door zijn milde goedheid.
Schenker van vrijheid door
zijn mateloze vrijgevigheid.’

PENTAGRAM BOEKWINKEL IS DANKBAAR VOOR UW VRIJWILLIGE BIJDRAGEN

NL11ABNA0560177593 t.n.v. Rozenkruis Pers Haarlem