1 DE OPDRACHT – 2 DE AANKONDIGING – 3 HET LAM – 4 DE JOHANNES-MENS – 5 DE KONINGIN – 6 DE KONING – 7 DE SCHARE – 8 DE BRON

Als je het pad van de christelijke mysteriën gaat, wordt de nieuwe ziel in jou, in je persoonlijkheid, geboren. Als die gaat groeien en volwassen wordt, kan de geest zich duurzaam met haar verbinden. Dat is het alchemisch huwelijk tussen de koningin en de koning waarover geschreven is in het diepzinnige verhaal De alchemische bruiloft van Christiaan Rozenkruis.

Zodra dat geestelijk huwelijk in jou heeft plaatsgevonden, is het onsterfelijke menselijke stelsel dat je nu bewoont – ook wel microkosmos genoemd – bevrijd van het wiel van geboorte en dood. Dan is er na de dood van je stoffelijke lichaam geen noodzaak meer om te incarneren. De microkosmos waarvan jij nu de bewoner bent is dan geheeld en kan zijn weg na vele aardse levens vervolgen buiten ruimte en tijd: van kracht tot kracht en van heerlijkheid tot heerlijkheid.

Uiteraard is die microkosmos dan niet alleen. Hij voelt zich met alles en allen verbonden en maakt deel uit van de verloste mensheid, die op Het Lam Gods gesymboliseerd wordt door de de panelen met de zangers en de muzikanten in het bovenregister met de hemelse sferen van het veelluik. Ze lijken op engelen, maar hebben geen vleugels.

Op het Lam Gods zijn de zangers naast Maria geplaatst en de muzikanten naast Johannes de Doper. Dat was oorspronkelijk niet de bedoeling, want deze schilderijen zijn niet gemaakt in opdracht van Joos Vijd, maar hoogstwaarschijnlijk in opdracht van Jan van Beieren, een werkgever van Jan van Eyck. De panelen met de zangers en de muzikanten zijn mogelijk gemaakt voor de decoratie van een orgel. De drie majesteitelijke figuren – ook wel deësis genoemd – zijn ook geschilderd in opdracht van Jan van Beieren.

Het onderregister is geschilderd in opdracht van Willem van Beieren VI, de jongere broer van Jan van Beieren en grootmeester van de ridderorde van Sint-Antonius-in-Barbefosse. Hij had een grote passie voor het ridderschap en voor kruistochten. Dat alles blijkt uit onderzoek van Jo Bogaert dat hij in 2010 heeft gepubliceerd in zijn boek Van Eyck. De aanbidding van het Lam Gods, machtsdroom en esoterie, een uitgave  die niet meer in druk verkrijgbaar is. Jo Bogaert geeft argumenten voor zijn hypothese dat Joos Vijd bijna alle panelen voor het geopende veelluik kant en klaar heeft gekocht.

Alleen de naakte Adam en Eva, symbool voor de oorspronkelijke mens die leeft in het paradijs, en alle 12 panelen voor het gesloten veelluik heeft Jan van Eyck geschilderd in opdracht van Joos Vijd, die een pronkstuk wilde kopen voor zijn kapel in de Sint Baafskathedraal. Van Eyck heeft dus bestaande panelen van hemzelf geïntegreerd in het altaarstuk dat het Lam Gods is geworden. Dat heeft hij bijzonder knap gedaan, want het hele werk vertoont een eenheid. Het altaarstuk werd zo groot, dat de Vijdkapel moest worden vergroot om het te kunnen plaatsen.

De vijf panelen van het onderregister van het geopende veelluik maken een serene en vredige indruk. We zien een doorlopend groen landschap in de lente dat zo gedetailleerd is geschilderd, dat botanici maar liefst 42 verschillende planten en bomen kunnen determineren. De skyline toont torens en gebouwen uit onder andere Gent, Brugge en zelfs ook Utrecht: ongeveer in het midden van de horizon prijkt de Utrechtse domtoren. Verder zien we op de voorgrond een bron en in het centrum het eerder besproken jonge schaap en de graalbeker, met daaromheen 14 knielende engelen.

De vier zijpanelen worden in verband gebracht met de vier kardinale deugden uit de oudheid.

1. Het eerste zijpaneel van links toont ruiters, heet ‘rechtvaardige rechters’ en staat voor gerechtigheid. Het is een kopie die gemaakt is op basis van een zwartwit-foto omdat het origineel gestolen is in 1934 en nooit meer is teruggevonden.
2. Het tweede zijpaneel laat ook mannen op paarden zien. Het staat bekend als ‘soldaten van Christus’ en drukt moed uit. Hier wordt verwezen naar kruistochten en naar de tempeliers.
3. Het derde zijpaneel heeft de naam heremieten gekregen – symbool voor matigheid.
4. Het vierde zijpaneel toont ‘pelgrims’ en verwijst naar wijsheid.

Middenpaneel

Op het middenpaneel zijn duidelijk vier groepen mensen te onderscheiden. Ze kunnen apostelen, profeten, evangelisten en herders en leraren worden genoemd (Efeze 4:11-12). Tientallen historische personen uit die oudheid en de middeleeuwen die op het moment van schilderen al lang dood zijn, kunnen vanwege bepaalde kenmerken worden geïdentificeerd, maar daar gaan we in dit online-programma niet verder op in omdat dit voor ons doel niet nodig is.

Belangrijk is dat een stoffelijke manifestatie wordt getoond, maar dat we dit kunnen zien als een symbool voor een lichtend energieveld waar engelen en microkosmoi van overleden en levende personen deel van uitmaken. Dit veld is toegankelijk voor allen die zich daar waardig voor hebben gemaakt, ongeacht religie, beroep of geslacht. De groep rechtsachter bestaat helemaal uit vrouwen.

Dat veld is een werkveld voor de uitvoering van het godsplan in eenheid, vrijheid en liefde, in overeenstemming met de leus van de theoloog Rupert Meldenius (1582-1651):

Eenheid in het essentiële
Vrijheid in het niet essentiële
Liefde in alles

Als we de groepen die tegenover elkaar staan verbinden met een lijn, ontstaat er een andreaskruis of X met op het snijpunt het lam en de graal. De letter X of chi is de eerste letter van het Griekse woord voor Christus. Indirect is hier een verwijzing naar het rozenkruis te herkennen. Er is een duidelijke toename van nederigheid van de rand naar het centrum: van hoogdravend op een paard naar lopend, naar staand, naar knielend. Het is een verbeelding van wat de katharen het endura noemen en wat Johannes de Doper bedoelt met ‘Hij moet meer worden, maar ik minder’. De sterke straling die van de Christusgeest uitgaat – gesymboliseerd door het lam, kun je alleen verdragen als je ik-gerichtheid afneemt en uiteindelijk verdwijnt.

Het hele tafereel is onmiskenbaar gebaseerd op de volgende gedeelten uit de Openbaring van Johannes, waarin ook sprake is van een bruidegom en een bruid. Hier gaat het niet om een mensenpaar of de geest en de ziel van een individu, maar om een collectief geestelijk veld dat zich verbindt met een toebereide groep mensen. Het zijn troostrijke en vreugdevolle woorden.

En ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, want de eerste hemel en de eerste aarde waren voorbijgegaan. En de zee was er niet meer. En ik, Johannes, zag de heilige stad, het nieuwe Jeruzalem, neerdalen van God uit de hemel, gereedgemaakt als een bruid die voor haar man sierlijk gemaakt is.
(Openbaring 21:1-2)

Hierna zag ik en zie, een grote schare, die niemand tellen kon, uit alle naties, stammen, volken en talen, stond vóór de troon en vóór het Lam, bekleed met witte gewaden en palmtakken in hun hand. En zij riepen met een luide stem: De zaligheid is van onze God, die op de troon zit, en van het Lam!

BESTEL BIJBEL, HERZIENE STATENVERTALING

Deze zijn het die uit de grote verdrukking komen; en zij hebben hun gewaden gewassen en ze hebben hun gewaden wit gemaakt in het bloed van het Lam. Daarom zijn zij vóór de troon van God, en dienen Hem dag en nacht in zijn tempel. En hij die op de troon zit, zal zijn tent over hen uitspreiden.
Zij zullen geen honger of dorst meer hebben, en geen zonnesteek of enige hitte zal hen treffen. Want het Lam, dat in het midden van de troon is, zal hen weiden en zal hen geleiden naar de levende waterbronnen. En God zal alle tranen van hun ogen afwissen.
(Openbaring 7:9-17)

LEES OVER DE BOVENSTAANDE UTOPIEËN

Deze visioenen van de ziener op Patmos hebben vele grote denkers geïnspireerd tot het schrijven van literaire werken over een ideale samenleving die gefundeerd is op christelijke waarden. Hier zien we drie utopieën die fakkeldragers van het Rozenkruis schreven in de zeventiende eeuw, en die nog steeds in druk verkrijgbaar zijn.

De Engelse staatsman, filosoof en schrijver Francis Bacon (fakkeldrager van het Rozenkruis 4) kan worden gezien als de grootmeester van het klassieke Rozenkruis en schreef de onvoltooide roman Nieuw-Atlantis. De Duitse theoloog Johann Valentin Andreae (fakkeldrager van het Rozenkruis 8), die deel uitmaakte van de kring van Tübingen onder leiding van Tobias Hess, schreef Christianopolis, waarvan de letterlijke betekenis is: stad van Christus. De Tsjechische filosoof, theoloog en pedagoog Jan Amos Comenius (fakkeldrager van het Rozenkruis 9) schreef vele tientallen werken, waaronder Het paradijs des harten.

Aan Jezus schijnt vaak gevraagd te zijn of hij een einde wilde maken aan de bezetting door de Romeinen. Dat was niet zijn taak. Tegen de Romeinse stadhouder Pontius Pilatus zei hij: ‘Mijn Koninkrijk is niet van deze wereld’ (Johannes 18:36). Hoe kunnen we die uitspraak begrijpen in het licht van de genoemde werken over een ideale maatschappij? Jan van Rijckenborgh (fakkeldrager van het Rozenkruis 21) verschaft daarover helderheid. Het bouwen van een ideale samenleving dient hand in hand te gaan met het bouwen aan de innerlijke tempel. In 1939 hield hij voor zijn leerlingen toespraken over de eerste tien hoofdstukken van Christianopolis. We citeren een gedeelte uit zijn beschouwing bij het eerste hoofdstuk.

Twee aanzichten van Christianopolis

U dient te beseffen dat Christianopolis of het nieuwe Jeruzalem twee aanzichten heeft:

1. driedimensionaal in de zin van een verwerkelijking van de nieuwe staat, en dus gebonden aan tijd en grofstoffelijke verhoudingen;
2. vierdimensionaal in de zin van inwijding in samenwerking met de levensgemeenschap die bekend staat de Universele Broederschap, die van de mens een burger van twee werelden maakt.

In driedimensionale zin is Christianopolis de levensgemeenschap van de toekomst, te verwerkelijken door mensenhanden, mensenhoofden en mensenharten, in goedheid, waarheid en gerechtigheid. In vierdimensionale zin kan Christianopolis direct beleefd worden door een ieder die waarachtig wil.

BESTEL CHRISTIANOPOLIS

De Driebond van het Licht

Het onderpaneel van het geopende veelluik kunnen we zien als een Christuskosmos waarin drie broederschappen werkzaam zijn: van graal, kathaar en kruis met rozen. In het boek In het teken van de Driebond van het Licht staat over die Christuskosmos geschreven:

‘De Driebond van het Licht wordt omhuld en gedragen door de Christuskosmos, het geheel van zuiver geestelijk, werkelijk spiritueel christendom. Sinds de aanvang van de jaartelling omvat en ondersteunt zij reeds tweeduizend jaar alle streven naar bevrijding, verheft zij strevende zielen en waar mogelijk verzacht zij met haar drie spirituele beginselen van geloof, hoop en liefde het menselijke levenslot.
En ook al is tweeduizend jaar een lange tijd, nochtans staat deze kosmos pas aan de aanvang van haar werkzaamheid, die zich nog vele duizenden jaren uitstrekken. De Christuskosmos is het veld waarin de westerse mysteriën worden bewaard, die steeds weer ter beschikking komen als een groep de vlam van idealiteit weet te bewaren. Een groep waarin de leden de eerste hinderpalen van het elkaar niet als gelijken erkennen uit de weg weten te ruimen, als hun onbaatzuchtig streven enige vrucht afwerpt en zij zo het niveau naderen waarop de mysteriën opnieuw werkzaam kunnen zijn. Naast haar zijn er andere kosmoi, werkzaam voor andere mensheidsgroepen. Tezamen vormen zij de universele broederschap van de mensheid.’
(Uit: In het teken van de Driebond van het Licht)

BESTEL IN HET TEKEN VAN DE DRIEBOND VAN HET LICHT

We besluiten met de tekst van het eerste couplet van een lied waarvan we de muziek steeds hebben laten klinken aan het begin en het einde van ieder deel van Het nieuwe Jeruzalem in jezelf.

O vlammend juweel

O vlammend juweel,
o hemelse stad,
die ons hier bijeen
met uw vuur omvat.
Wij zien voor onz’ ogen
het wonder nabij.
De poorten gaan open,
de pelgrims zijn vrij.

PENTAGRAM BOEKWINKEL IS DANKBAAR VOOR UW VRIJWILLIGE BIJDRAGEN

NL11ABNA0560177593 t.n.v. Rozenkruis Pers Haarlem