LEES OVER DE WEBINARSERIE OVER EGYPTISCHE SCHEPPINGSMYTHEN

Osiris werd, als grote koning geboren uit Re, de zonnegod, en Nun, de oeroceaan, en kwam in Egypte aan de regering. Zijn echtgenote was Isis, hun zoon Horus. Osiris had een broer genaamd Tyfon of Seth, die Kronos, de god van de tijd, bij Nun verwekt had.

Seth maakte jacht op Osiris en bracht hem met een list ten val. Hij maakte namelijk een kist, precies volgens de maten van Osiris, en beloofde deze te schenken aan degene die hem met zijn lichaam precies zou kunnen vullen. Osiris ging erin liggen.

Op dit moment springen de handlangers van Seth tevoorschijn en slaan het deksel dicht. Ze verzegelen de kist, dragen deze naar de rivier en sturen haar op weg naar de zee. Treurend zwerft Isis door de wereld en zoekt als weduwe haar verloren echtgenoot.

De kist spoelt aan op het land en Isis vindt de doodskist. Ze neemt deze met zich mee en komt bij Horus aan, die ondertussen als ‘zoon van de weduwe‘ opgegroeid is. Spoedig echter ontdekt Seth de doodskist met het lijk van Osiris. Hij verdeelt dit in 14 stukken en verspreid deze over het land.

Maar Isis zwerft weer over de aarde en spoort de delen van het lijk op, zet ze aan elkaar en brengt ze tot leven. Alleen het geslachtsorgaan had ze niet kunnen vinden. Dat was door Seth in de rivier geworpen. Isis vervaardigt echter een namaaksel.

Nu komt Osirs uit de onderwereld tot Horus en sterkt hem tot de strijd. Volwassen geworden, neemt Horus, met steun van zijn vader, de strijd tegen Seth, de vernietiger, op zich en wreekt de dood van zijn vader. Na vele dagen bereikt hij de overwinning op Seth en brengt hem in triomf naar zijn moeder Isis. Deze doodt Seth niet, maar laat hem weer vrij.

Zoals Seth de donkere broeder van Osiris is, die bij de geboorte niet de normale uitgang nam, maar rebels de zijde van zijn moeder openbrak, zo is Nefthys de donkere zuster van Isis. Bij Nefthys verwekt Osiris, in de waan dat het Isis is, nog een zoon, Anubis, de god met de jakhalskop. Hij is een demon, een tussenwezen dat bij de poort tussen dood en leven staat en toezicht houdt op het balsemen van de lijken.

De Osiris-mythe als mysteriewijsheid

In de Oriris-mythe (van ongeveer 3000 v. Chr.) wordt de gehele ontwikkeling van het menselijk bewustzijn, waar de mysteriewijsheid over spreekt, in beelden gevat. Zij beschrijft de coördinaten van de weg van de mysteriën en ook deze weg zelf. De figuren zijn aspecten of krachten van het menselijke bewustzijn, die in deze ontwikkeling samenwerken of tegenwerken om vervolgens een nieuwe harmonie te vinden.

Osiris is het ware zelf van de mens dat uit de geestelijke wereld stamt en naar bewustwording streeft. Hij is de scheppende Geest op het derde niveau, het mensheidsniveau, waarop een splitsing plaatsvindt. De donkere broeder van Osiris, Seth, stelt de neiging in de mens voor, die zich niet richt op de Geest, maar op de materie.

Deze mogelijkheid was al van meet af aan in de ontwikkeling van de mensheid aanwezig. De mens kan zich in plaats van op de wereld van de Geest, ook op de zintuiglijke wereld met zijn voorbijgaande, aan de tijd onderhevige verschijnselen richten. Vandaar dat Seth in de mythe als zoon van Kronos, de god van de tijd wordt voorgesteld.

Deze neiging in de mens is onvermijdelijk. Niet voor niets is Seth de broeder van Osiris, ook hij is een god, ook hij is een zoon van de oerenergie van de Geest. Het zou denkbaar geweest zijn dat het proces van zelfbewustwording van de mens zich in een evenwichtige wisselwerking met de wereld van de Geest, die in de mens is, en met de wereld van de tijdruimtelijkheid, die buiten hem is, voltrokken had.

De leiding van dit proces zou in handen geweest zijn van de Geest en de mens zou zijn binding met de geestelijke wereld niet kwijtgeraakt zijn. Dan hadden de wereld van de zintuigen en het met haar overeenstemmende bewustzijn vanuit de wereld van de Geest hun betekenis gekregen.

De beide broeders Osiris en Seth zouden zich, onder leiding van Osiris, harmonisch samen ontwikkeld hebben. De mens zou tot sfinx geworden zijn, wiens hoofd op het besef van de eeuwigheid gericht is en heerst over de tijdelijke lichamen van zintuiglijke wereld.

Maar het is anders gelopen met de ontwikkeling van het menselijke bewustzijn. Zoals de Egyptische mythe het beschrijft, heeft Seth Osiris verslagen en in stukken verdeeld. De op de uiterlijke wereld gerichte neigingen van de mensheid zijn een dominerend, allesoverheersend aspct geworden en hebben het ware zelf bijzijn ontplooiing en bewustwording  gehinderd.

Het ware zelf is nog wel steeds aanwezig, maar in een gewijzigde vorm. Osiris, de drang van de mens tot zelfbewustwording in eenheid met de Geest, werd op de veelvormige wereld van de zintuigen geprojecteerd. Hij werd daardoor ‘in stukken gedeeld’. Dat was het werk van Seth, die zich de alleenheerschappij over de mensen aanmatigde.

De mens bepaalde zich uitsluitend tot de zintuiglijke wereld. Hij heeft alleen nog oog voor wat zijn zintuigenhem tonen. Hij ordent zijn wereld volgens de lijnen van het op begrip gerichte verstand. Het ware zelf, dat hem de wereld van de geest wil tonen, is ‘dood’; het is onderworpen aan een ik dat zich identificeert met de verschijnselen in de wereld van de veelheid en hier zijn identiteit op baseert, in plaats van op de wereld van de Geest.

Dit is de toestand van de mensheid, waardoor het optreden van mysteriescholen noodzakelijk is. Mysteriescholen zijn instellingen waarin de wereld van de Geest leeft en levend gehouden wordt, waarin zich dan ook het Osiris-bewustzijn kan ontplooien. Zij werken vanuit de wereld van de Geest tot in de door het Seth-aspect verduisterde wereld om het verstoorde evenwicht te herstellen.

Seth heeft Osiris gedood en in stukken verdeeld en zich als alleenheerser opgeworpen. Daardoor loopt de mens zijn roeping mis. Want het had omgekeerd moeten zijn: Osiris, het uit de wereld van de Geest afkomstige ware zelf van de mens, zou actief en in ontwikkeling moeten zijn. Van hem uit zouden de neigingen met betrekking tot de zintuiglijke wereld dan hun betekenis en hun plaats in het geheel verkrijgen.

De mythe geeft zelfs – in beeden – de psychologische ontwikkelingsgang weer, waardoor het in feite mogelijk wordt dat de mensheid haar Osiris-bewustzijn verliest en aan de wereld van de tijdelijkheid wordt gebonden.

Seth bouwt een kist, precies volgens de maten van Osiris, de geestelijke mens. Dat wil zeggen dat de natuur, de zintuiglijke wereld, zelf een lichaam ontwikkelt dat een afspiegeling is van de geestelijke mens. Dit lichaam is de kist die Seth bouwt.

Osiris bekijkt deze kist en begeert haar als geschenk. Ook het ware zelf van de mensheid heeft dus deel aan het gebeuren dat tot de catastrofe leidt. Het verlangt nat dit lichaam van de zintuiglijke wereld, het verbindt zich ermee, het ‘legt zich erin neer’. Maar vanaf het moment dat deze binding tot stand gekomen is, is het lichaam voor hem een gevangenis.

Dat is de macht van Seth: de wetmatigheid van de tijdelijke wereld en haar invloeden binden en verduisteren het Osiris-bewustzijn, dat zich aan hem overgeeft. In dit lichaam, de ‘kist’, drijft Osiris als in een doodskist op de Nijl, de stroom van de tijd, op weg naar de zee, naar de oneindigheid van de dingen, niet in staat ze ter herkennen, zich van ze te distantiëren enzich weer te verheffen tot de geestelijke wereld.

Dát is de toestand van de mensheid: het ware zelf is latent en onwerkzaam, opgesloten in het lichaam van de zintuiglijke wereld, als in een doodskist.

Isis echter, de menselijke ziel en ook de ziel van de mensheid, dwaalt treurig rond. Zij zoekt de Geest, die zij kwijt is geraakt, het element waardoor zij eigenlijk pas echt kan leven. Zij is vol onrust en verlangen naar het herkennen van de waarheid.

Ook Neftys, de duistere zuster van Isis, is bij haar en treurt met haar mee. Zij is dat deel van de menselijke ziel, dat weliswaar evenals Seth uit Kronos, de god van de tijd, geboren is en afhankelijk is van de tijd en de beperkingen daarvan, maar niettemin voelt, dat een zinvol leven ook voor de tijdeljke mens slechts mogelijk is door de Geest. Daarom verlangt ook zij vurig naar de Geest en treurt om het verlies.

De kist met Osiris wordt, volgens de mythe, op een dag weer op het land geworpen. Een weelderig woekerende boom groeit boven op hem en omstrengelt hem met zijn wortels. Toch vindt Isis hem daar.

Het naar bewustzijn strevende ware zelf van de mensheid is door de macht van de lichamelijkheid verdoofd en onwerkzaam. Maar toch breekt er iets in de mens door, wat betrekking heeft op dit ware zelf. Het is de herinnering aan de eenheid met de Geest, die uit de diepste lagen van de mens naar boven komt, het latent geworden ware zelf overwoekert en een eigen leven gaat leiden, bijvoorbeeld in de vorm van mythen, sprookjes en dromen. Maar Isis ontdekt de kist – ook onder deze camouflage.

Nu echter voltooit Seth zijn werk pas definitief. Hij verdeelt het lijk van Osiris in veertien delen. In de mens ontstaat een ik-bewustzijn, dat weliswaar wortelt in de eenheid met de Geest, maar dat zich vereenzelvigt met de veelvormigheid van de wereld van de verschijnselen en daardoor elke eenheid verliest.

De gedachten, gevoelens en interesses van de mens zijn steeds naar buiten gericht en concentreren zich op delen van de uiterlijke wereld. Daardoor verliezen zij ook hun innerlijke eenheid, zo komt de mens niet tot zijn eigenlijke zelf, dat uit de Geest is.

Het kan zijn dat de mythe over veertien delen spreekt, omdat er volgens de mysterieleer zeven grote, in de mens werkende, krachten zijn. Ook is Osiris koning van Boven- en Beneden-Egypte, koning over positief en negatief, yin en yang.

Het lijk van Osiris wordt verdeeld in tweemaal zeven stukken, die nu geen eenheid meer vormen, maar allemaal apart werkzaam zijn. Alle zeven krachten in de mens volgen een eigen route: het voelen, het denken, de energie, de wil enzovoort, en elk van deze krachten heeft een yin- en een yangzijde, tweemaal zeven dus. Isis, de naar de Geest verlangende ziel – de ziel van de mysterieleerling – haalt de krachten van de mens uit zijn verstrengeling met de vergankelijke wereld terug. Zij vindt de delen van Osiris en voegt ze weer samen.

De ziel van de mysterieleerling kan zich van de uiterlijke wereld losmaken en zich weer concentreren op het ware zelf in zijn innerlijk, waardoor de zeven krachten onttrokken worden aan de veelvormigheid en in dienst van de eenheid worden gesteld.

Alleen de seksuele kracht wordt geheel door de wereld van de veelvormigheid verslonden.  (in de mythe wordt het lid van Osiris door drie vissen opgevreten). De seksuele kracht staat op hetzelfde niveau als de veelvormigheid en houdt haar, voortdurend verwekkend en barend, in stand. Daarom wordt Isis gedwongen een nieuwe geestelijke scheppingskracht voort te brengen, die geen seksuele functie heeft.

Het gaat om scheppende energie, die een bijdrage levert aan het tot uitdrukking brengen van de geestelijke ordening. Deze geestelijke scheppingskracht is de liefde, vrij van elke verstrengeling met de zintuiglijke wereld. En Horus? Zijn opgroeien houdt gelijke tred met de bemoeienissen van zijn moeder Isis met zijn vader, het naar bewustzijn strevende ware zelf: hij ís het zich bewust wordende ware zelf.

In het menselijke bewustzijn, in het bewustzijn van de mysterieleerling, wordt de geestelijke ordening, die latent was, weer werkzaam: zij ‘staat op’. De delen van de dode Osiris worden door de ziel van de mysterieleerling, die gericht is op de Geest, onttrokken aan de wereld van de veelvormigheid en de tijdelijkheid en weer tot één geheel samengevoegd.

Osiris herleeft in Horus. Horus is het menselijke bewustzijn dat zich van zijn binding aan de oppervlakte van de zintuiglijke wereld losgemaakt heeft en waarin de ordening en de kracht van het middelpunt van de wereld, van de Geest, gestalte aangenomen hebben: een al-bewustzijn dus, een kosmisch bewustzijn.

Opdat dit kosmische bewustzijn geboren en werkzaam kan worden, moet de mens het programma van de zintuiglijke wereld en het programma van het karma en de demonische werelden doorbreken. Seth is niets anders dan het op deze programma’s afgestemde ik van de mens. Vandaar dat Horus met Seth moet strijden. De verhouding moet worden omgekeerd: de Geest moet meester zijn over het tijdelijke.

Horus moet zijn dode vader wreken. Omdat het tijdelijke en karmische bewustzijn alles was, omdat de animale krachten van begeerte en geldingsdrang de overhand hadden, daarom moeten deze krachten onderworpen worden aan de weer-opgestane Geest.

De sfinx moet weer herrijzen, het tweevoudige wezen mens, in wie de juiste ordening van de dimensies van de werkelijkheid hersteld is. Seth wordt niet gedood. Dat verhindert Isis. Want ook de zintuiglijke werelde heeft haar recht van bestaan. Zij mag alleen niet over de geestelijke wereld heersen.

Bron: ‘Mysteriescholen’ van Konrad Dietzfelbinger

LEES OVER DE WEBINARSERIE OVER EGYPTISCHE SCHEPPINGSMYTHEN