BESTEL MYSTIEK VAN HET ROZENKRUIS
1 IK MEDITEER – 2 IK MOET GAAN – 3 IK HEB LIEF – 4 IK BEN VERLICHT – 5 IK NEEM TOE – 6 IK ZOEK DE HOOGTEN – 7 IK WORD BESCHERMD – 8 IK HOOP OP VERNIEUWING
Heeft jouw hart vleugels? Kan het naar hoger gelegen gebieden vliegen? Net zoals in het embleem met de titel ‘Ik moet gaan’ uit het boek De ware sociëteit van Jezus en het rozenkruis van Daniël Cramer uit 1617. Het fysieke hart kan dat niet. En als het dat zou kunnen, zou dat volstrekt zinloos zijn. Maar het mystieke hart kan zich wel verheffen tot een hoger bewustzijn. Niet letterlijk hoger in ruimtelijke zin, maar symbolisch hoger, dat wil zeggen: dichter bij de oerbron waaruit alles voortkomt en waartoe alles zal terugkeren.
In alle grote wijsheidstradities is het beeld van een oerbron aanwezig. Die oorsprong van alle leven, wijsheid en liefde heeft vele namen: de Ene, de Onkenbare, Tao, Brahma, Schepper, Vader-Moeder, Allah, God en geestelijke zon.
Die onuitputtelijke bron of geestelijke zon bevindt zich buiten jou, maar ook in jou. Wanneer de slapende goddelijke vonk in je hart – dus het eeuwigheidsbeginsel in jezelf – ontwaakt, opvlamt en toeneemt in kracht en straling, kan je iets van die bron ervaren in de vorm van bijvoorbeeld een warm gevoel in je hart en een grote vreugde.
De oerbron en de geestelijke zon zijn zinnebeelden. Een zinnebeeld is een zintuiglijk waarneembaar beeld of voorwerp dat iets abstracts uitbeeld of iets dat niet goed in woorden is uit te drukken, omdat het je verstand te boven gaat. De bron en de zon zijn zinnebeelden die we aantreffen in de natuur, in de zintuiglijk ervaarbare wereld. Wanneer je je aandacht daarop richt, kan je onbewust of bewust in contact komen met een hogere werkelijkheid: de wereld van de ziel. Dat is het domein van de universele oerbeelden of archetypen. En vanuit die velden kan je energieën ontvangen die je gehele wezen transformeren. Er zijn ook zinnebeelden die we niet in de natuur aantreffen.
Het zinnebeeld van het rozenkruis
Het zinnebeeld van het rozenkruis is daar een voorbeeld van. In de afgelopen eeuwen is het op allerlei manieren weergegeven. Daarvan zijn er hier zes afgebeeld. De klassieke rozenkruisers kunnen we zien als vertegenwoordigers van het esoterische christendom. Uiteraard zijn er veel meer mystieke en esoterische stromingen binnen het christendom geweest. We noemen hier de volgende stromingen die zich door de tijd hebben geopenbaard: gnostici, manicheeën, bogomielen, tempeliers en katharen.
Zijn zinnebeelden bedenksels van mensen? Tot op zekere hoogte wel, maar het is goed te beseffen dat dergelijke meervoudige symbolen vaak ontstaan door inspiratie vanuit de wereld van de ziel. We zouden kunnen zeggen dat de oer-idee van rozen die verbond en zijn aan een kruis een geschenk aan de mensheid is van onstoffelijke, geestelijke wezens die ten aanzien van hun innerlijke ontwikkeling verder zijn dan de huidige mensheid. Iets soortgelijks geldt ook voor heilige teksten.
In de kabbalah, dat is een mystieke en esoterische traditie binnen het jodendom, worden heilige teksten wel beschouwd als cadeaus van de engelen aan de mensheid. Die geschenken zullen we zelf moeten uitpakken om de waarde ervan te kunnen ervaren. Soms gaat dat uitpakken heel gemakkelijk, maar vaak vereist het aandacht, tijd, concentratie, ontvankelijkheid en bezinning om diepere betekenissen te ontdekken, te doorgronden en in het eigen leven te integreren.
Heilige geschriften
Op vele plekken in de wereld zijn boeken geschreven die al eeuwenlang worden gezien als heilige geschriften omdat ze kunnen bijdragen aan heelwording van de mens in de ruimste zijn van het woord. Tot op de dag van vandaag worden ze gelezen, bestudeerd, becommentarieerd, bemediteerd en gezongen. We noemen in dit verband de Yoga Sutra’s van Patanjali, de Bhagavad Gita, de Dhammapada, de Daodejing, het Corpus Hermeticum, de Bijbel, de Koran en De stem van de stilte.
Werkelijk heilige geschriften kenmerken zich door een bepaalde getalsstructuur. Vaak gaat het meer om poëzie dan om proza. Het zijn meer gedichten of liederen dan verhalen of beschouwingen. Doordat er esthetische en ritmische eigenschappen van taal in zijn verwerkt – zoals metrum, rijm, geluidssymboliek en beeldspraak, draagt een heilige tekst veel meer over dan alleen de letterlijke betekenis van de woorden. Wanneer je regelmatig zulke teksten voordraagt, zingt, beluistert of leest – ook al zijn ze vertaald – kan je steeds in je hart aangeraakt worden, waardoor je liefde voor het goddelijke en het bevrijdende pad groeit.
De culturen waarin heilige geschriften ontstonden verschilden sterk van elkaar, en de teksten hebben allemaal een andere signatuur. Toch hebben ze hetzelfde doel.
Inayat Khan over godsdiensten
De Indiase mysticus en musicus Hazrat Inayat Khan schreef daarover:
‘Hoeveel verscheidenheid tussen de godsdiensten er ook mag bestaan, de drijfkracht van allemaal is dezelfde: het menselijke hart ontvankelijk maken voor de goddelijke liefde.’
Inayat Khan beschouwde dus alle wereldgodsdiensten als waardevol en was van mening dat de mens alleen werkelijk gelukkig kan zijn als hij zijn ziel verbindt met de sferen van de hemel. Dat bracht hij tot uitdrukking in de door hem opgerichte moderne soefi-beweging die ook aansluit bij mensen in het westen. Daarbij liet hij zich vooral inspireren door het soefisme, een mystieke stroming die vanaf de middeleeuwen vorm kreeg binnen islamitische culturen en die beïnvloed is door het hermetisme.
De universele visie van Inayat Khan blijkt prachtig uit de volgende regels uit zijn gebed met de titel Salat, dat is opgenomen in het boek Mysteriën en lofzangen van God, kosmos, mens.
Salat
Geef dat wij U herkennen mogen
in al uw heilige namen en vormen:
als Rama, als Krishna, als Shiva, als Boeddha,
laat ons U kennen
als Abraham, als Salomo, als Zarathoestra,
als Mozes, als Jezus, als Mohammed
en in veel meer namen en vormen,
bekend en onbekend aan de wereld
Wij aanbidden uw verleden,
uw tegenwoordigheid verlicht diep ons wezen
en wij zien uit naar uw zegen in de toekomst.
Soefi-symbool
Hier zien we het merkteken van het universele soefisme oftewel het soefi-symbool. Het is een gevleugeld hart waarbinnen zich een wassende maan bevindt. De symboliek van de liggende maansikkel is vergelijkbaar met die van de heilige graal en wijst op ontvankelijkheid van het goddelijke licht. Dat licht wordt uitgestraald door de vijfpuntige ster of het pentagram, symbool voor onder andere de nieuwe mens die een levende verbinding is tussen hemel en aarde.
Ik heb lief
Op basis van deze uitgebreide inleiding kunnen we nu nauwkeuriger gaan kijken naar het derde embleem van de serie van acht.
We zien dat het hart verwarmd wordt door vuur – symbool voor de ontvlamde geestvonk, maar dat het er niet door wordt beschadigd. Het vuur wordt mede mogelijk gemaakt door de brandstof – symbool voor toewijding. De liefde voor het goddelijke en het bevrijdende pad nemen toe. De hand van de Heilige schenkt het hart kostbare substantie in de vorm van reukwerk, symbool voor hogere energieën. De gebeden krijgen meer kracht en de geest waait waarheen hij wil, waardoor de lieflijke geur opstijgt en zich verspreid tot in de verre omtrek.
De afbeelding is gebaseerd op een tekst uit het Hooglied, een bijbelboek uit de Hebreeuwse Bijbel met gedichten over de liefde tussen bruid en bruidegom. Zij zijn te interpreteren als de totstandkoming van de eenheid tussen de mens en God, of tussen de ziel en de geest. Dat thema werd door de bekende middeleeuwse Vlaamse mysticus Jan van Ruusbroec uitgewerkt in zijn geschrift met de titel: de geestelijke bruiloft. Mogelijk was het een inspiratie voor het derde manifest van de rozenkruisers: De alchemische bruiloft van Christiaan Rozenkruis.
Jozef en Maria
De liefde tussen twee mensen en de liefde tussen de mens en God doen misschien ook denken aan Jozef en Maria uit het verhaal over de geboorte van Jezus. Zij houden veel van elkaar en ook van God. Er wordt wel gezegd dat zij deel uitmaakten van de Essenen, een groepering binnen het jodendom waarin het nastreven van een rein en aan God gewijd leven centraal stond. Dat was belangrijk om een lichaam te verwekken en te laten groeien dat het aan kon om later in het leven geheel verbonden te worden met de Christuskracht.
Hier zien we een schilderij van Jozef en Maria van de beroemde Nederlandse schilder Rembrandt. Zij slapen en een engel vertelt Jozef in een droom dat Maria zwanger is van de Heilige Geest, dat zij een zoon zal baren,en dat zijn naam Jezus zal zijn. In het evangelie van Lukas lezen we dat Maria, als zij merkt dat zij zwanger is, reist naar haar aanzienlijk oudere familielid Elisabeth, die eveneens zwanger is van een zoon die een belangrijke profeet zal worden: Johannes de Doper.
Maria visitatie
Rembrandt heeft die vreugdevolle ontmoeting tussen Elisabeth en Maria zo geschilderd. Maria is in vuur en vlam over het wonder dat in haar plaatsvindt en zingt dan een lofzang voor God. De beroemde componist Johann Sebastian Bach heeft de Latijnse vertaling van die lofzang op magistrale wijze op muziek gezet onder de naam Magnificat.
Innerlijke betekenis
In christelijke mystieke stromingen werd het kerstverhaal uit de Bijbel altijd al op een spirituele wijze geduid. De personages staan symbool voor aspecten van onszelf. In de inleiding van het boek Spirituele Kerst schrijft Daniël van Egmond onder andere:
Pas met de opkomst van de rozenkruisersbeweging in de 17e eeuw en de toenemende invloed van de geschriften van Jacob Boehme werd de innerlijke betekenis van Kerstmis steeds vaker buiten de kloostermuren besproken: met Kerst gaat het niet zozeer om het herdenken van een historische gebeurtenis, maar om een wonder dat zich aan ieder van ons kan voltrekken: de geboorte van de zoon van God in ons.
