DOWNLOAD DE TENTOONSTELLINGSKAART MET PROGRAMMA IN HAARLEM (PDF)
BESTEL DE ROZENKRUISERS REVOLUTIE, TRADITIE EN VERNIEUWING
De reizende tentoonstelling De Rozenkruisers Revolutie, traditie en vernieuwing van Embassy of the Free Mind is van 6 t/m 30 september 2022 gratis te bezoeken in het J. van Rijckenborgh-centrum in Haarlem (Bakenessergracht 1). Deze expositie neemt de bezoeker mee in het fenomeen van de geheimzinnige broederschap rond de legendarische figuur van Christiaan Rozenkruis. Wie stonden er achter de oproep? Wat wilden ze bewerkstelligen? Waarom moest dat anoniem? Waarom riep hun vreedzame boodschap niet alleen bijval op, maar ook verzet? En waarom is zij nog steeds actueel? De tentoonstelling is te bezoeken van dinsdag t/m vrijdag van 9.30 – 11.30 uur en van 14.00 – 17.00 uur en woensdag ook van 19.00 -21.00 uur. Op deze dagen zijn er mensen aanwezig om bezoekers rond te leiden.
De tentoonstelling De Rozenkruisers Revolutie, traditie en vernieuwing bestaat uit objecten die afkomstig zijn uit de Bibliotheca Philosophica Hermetica (BPH), de Kloss Bibliotheek van de Orde der Vrijmetselaren (BOV), het Allard Pierson, de Koninklijke Bibliotheek, het Rudolf Steiner Archiv, de Universiteitsbibliotheek Leiden, de Universiteitsbibliotheek Zürich en enkele privécollecties.
Het gaat vooral om oude gedrukte boeken en prenten waarin diepe wijsheid te herkennen is. Die worden beschreven in de prachtig uitgevoerde en goed toegankelijke gelijknamige boek ‘De Rozenkruisers Revolutie – traditie en vernieuwing’ (€ 25,00) met veel achtergrondinformatie, fraaie paginagrote kleurenafbeeldingen, een overzichtelijke tijdlijn en essays van meerdere auteurs die persoonlijk geïnspireerd zijn door de rozenkruisersimpuls, die zichtbaar werkzaam is sinds de uitgave van de rozenkruisersmanifesten in het tweede decennium van de zeventiende eeuw.
De afbeelding op het omslag komt oorspronkelijk uit het boek ‘Studium universalis’ van Valentin Weigel (1533-1588) en is door de eeuwen heen veelvuldig gekopieerd en ingekleurd. Weigel was dorpspredikant, maar schreef heimelijk spirituele teksten die pas na zijn dood werden gepubliceerd. Hoewel de autoriteiten zijn geschriften verboden, reikte hun invloed ver. Weigel bekritiseerde de nadruk die de kerk legde op dogma’s in plaats van een innerlijke spirituele beleving. Ook controversieel was zijn bewering dat álle mensen, niet alleen christenen, kinderen van God waren, een idee dat Jacob Böhme ook aanhing.
Gaandeweg vermengde het publiek Weigels gedachtegoed met dat van Böhme, maar toch zijn er verschillen. De omslagafbeelding leunt sterk op de filosofie van Böhme en afbeeldingen daarvan. De drie grote bollen verwijzen naar Böhmes concept van ‘drie principes’ in de kosmos – licht, duisternis en natuur. Ook de boom van de ziel is afgebeeld, eveneens een idee van Böhme. Volgens dit idee kan onze ‘boom van de ziel’ alleen door goddelijke hulp (de hand die uit de hemel reikt) bloeien en goede vruchten voortbrengen.
Hierna volgen de inleiding en de inhoudsopgave van ‘De Rozenkruisers Revolutie, traditie en vernieuwing’ die tot stand is gekomen onder de redactie van José Bouman, Cis van Heertum en Nathalie Koch.
BESTEL DE ROZENKRUISERS REVOLUTIE, TRADITIE EN VERNIEUWING
INLEIDING DOOR LUCINDA MARTIN
De jaren rond 1600 waren turbulent. Het was een tijd van oorlogen, pestepidemieën en natuurrampen, maar ook van verbazingwekkende nieuwe ontdekkingen over de natuur, de kosmos en de mensheid zelf. De menselijke creativiteit kwam tot grote bloei: het was de tijd van Tycho Brahe, Johannes Kepler, Jacob Böhme en William Shakespeare.
Al die veranderingen zorgden voor onrust bij veel zeventiende-eeuwers. Ze waren vooral bang dat de nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen het oude, op de Bijbel gebaseerde wereldbeeld zouden ondermijnen, omdat een groot aantal ervan in tegenspraak leek met de kerkelijke leer. Toch waren wetenschap en religie niet voor iedereen met elkaar in conflict: sommige mensen waren van mening dat verschillende soorten kennis alleen maar verschillende aspecten van de wereld vertegenwoordigden die men moest leren te begrijpen. In hun holistisch denken wilden ze de natuurfilosofie van hun tijd – alchemie, astronomie en paracelsistische geneeskunde – verbinden met de inzichten van christelijke (en soms Joodse) mystiek. Deze denkers behoorden tot een traditie die de wetenschap nu hermetische filosofie noemt.
Een van de belangrijkste stromingen in de hermetische filosofie die in de vroeg-moderne tijd opkwam is die van de rozenkruisers. Rond 1600 probeerde een groep activisten deze principes onder de noemer ‘Rozenkruis’ door te voeren in de bestaande maatschappij. Deze denkers waren de kinderen, of kleinkinderen, van de protestantse reformatie. Ze wilden echter niet alleen de religie hervormen, maar de hele wereld, van onder tot boven.
De Bibliotheca Philosophica Hermetica kan bogen op een lange geschiedenis als het gaat om het documenteren van het hermetische gedachtegoed, met name de rozenkruisers. Tegenwoordig wordt het belang van ‘esoterische’ denkers alom erkend, maar dat is pas een recente ontwikkeling. Als bolwerken van de ratio hebben universiteiten de studie van hermetische denkers lang afgewezen. De Bibliotheca Philosophica Hermetica was zodoende geruime tijd een van de weinige plekken waar deze traditie bestudeerd kon worden. Daardoor is de bibliotheek meer dan een som der delen: als geheel brengt ze de contouren van een heel studiegebied in kaart. Je zou zelfs kunnen zeggen dat de Bibliotheca Philosophica Hermetica bijgedragen heeft aan het op de kaart zetten van hermetica als onderwerp van serieuze academische studie.
Al vroeg heeft de bibliotheek en het eraan verbonden Ritman Research Institute grondig academisch onderzoek verricht. Academici als Roelof van den Broek en Gilles Quispel vertaalden bronteksten als het Corpus Hermeticum en andere geschriften van de legendarische figuur Hermes Trismegistus, waarmee ze beschikbaar kwamen voor zowel specialisten als het algemene publiek. Ze deden onderzoek op basis van oorspronkelijke bronnen, hielden conferenties en publiceerden academische boeken en artikelen. Het wetenschappelijke werk was vooral sterk op het gebied van de rozenkruizers, een gebied dat internationaal wordt gedomineerd door Carlos Gilly, die vele jaren aan de bibliotheek verbonden is geweest als onderzoeker en bibliothecaris. Zijn oeuvre aan boeken en artikelen, vol nieuwe ontdekkingen, is ongeëvenaard, en Gilly’s onderzoek naar de rozenkruisers gaat nog steeds voort.
Om het bredere publiek te bereiken heeft de Bibliotheca Philosophica Hermetica ook een aantal tentoonstellingen over de rozenkruisers en hun erfenis georganiseerd. Met de huidige tentoonstelling De Rozenkruisers Revolutie. Traditie en vernieuwing bouwt het museum de Embassy of the Free Mind hierop door. De tentoonstelling en de catalogus bevatten een tijdlijn van de rozenkruisers en gedetailleerde beschrijvingen van de afzonderlijke objecten in de tentoonstelling, die de ontwikkeling van de beweging schetsen. Om hun hervormingsprogramma over te brengen, creëerden de rozenkruisers fascinerende symbolische afbeeldingen en ook deze zijn terug te vinden in de tentoonstelling en in de catalogus in een goed gedocumenteerd essay.
Hoewel onderzoek naar de geschiedenis van de rozenkruisers de basis vormt voor de tentoonstelling en de begeleidende catalogus, ligt de focus op een nieuw aspect van het rozenkruisersverhaal. Niet alleen het verleden komt aan bod; ook de persoonlijke ervaring van leden van hedendaagse groeperingen die een beroep doen op de rozenkruiserstraditie wordt volop belicht. Behalve boeken en documenten uit de geschiedenis van de rozenkruisers, zijn er in de tentoonstelling ook objecten te zien van eigentijdse stromingen die uit de beweging voortkomen.
De catalogus bevat daarnaast op persoonlijke titel geschreven artikelen van auteurs die de rozenkruisersimpuls ervaren als een levende traditie en die op verschillende manieren verbonden zijn met organisaties die hun wortels hebben in de oproep tot hervorming van de rozenkruisers. Deze auteurs gebruiken soms ieder een eigen taal of leggen de nadruk op andere details uit hun gedeelde geschiedenis, maar allemaal benadrukken ze het gemeenschappelijke doel van de vroege rozenkruisers: door zelfkennis en zelfverbetering de wereld te helen.
Rest mij nog mijn dank uit te spreken aan iedereen die heeft bijgedragen aan deze tentoonstelling en catalogus. Dankzij hen maakt een nieuw publiek kennis met een levendige traditie die al meer dan vierhonderd jaar hoop en vernieuwing biedt aan een wereld die het nodig heeft.
Dr. Lucinda Martin
Directeur Bibliotheca Philosophica Hermetica, Ritman Research Institute
LEES OVER DE SYMBOLIEK IN DE BOVENSTAANDE AFBEELDING
INHOUDSOPGAVE
- Inleiding – Dr. L. Martin
- Twee schatkamers van de rozenkruisertraditie in Nederland: De Bibliotheek J.R. Ritman (BPH) in Amsterdam en de Kloss Bibliotheek van de Orde van Vrijmetselaren (BOV) in Den Haag – Dr. C.Gilly
- Het grafgewelf van Vader Broeder Christiaan Rozenkruis – J.R. Ritman
- De Rozenkruisers Revolutie. Traditie en vernieuwing – W. van den Brul
Vier eeuwen levende traditie
- Een bijzonder tijdsgewricht – G. van Eijk
- Een rozenkruisweg voor deze eeuw – P. Huijs
- Het grote plan – Drs. R. Spaink
- Rudolf Steiner en de rozenkruiserstroming – Prof. Mr. Dr. J. Sijmons
- Aspecten van de Westerse Mysterieschool – P. Huijs
- Harvey Spencer Lewis – K.J. Bakker
Het geheim van de roos
- Arcanum Rosae: rozenkruiserssymboliek in Daniel Möglings Spiegel van de wijsheidvan het rozenkruis (1618) – C. Andrews MA
De Rozenkruisers Revolutie. Traditie en vernieuwing
Tijdlijn
BESTEL DE ROZENKRUISERS REVOLUTIE, TRADITIE EN VERNIEUWING
LEES OVER DE BOVENSTAANDE BOEKEN OVER DE GESCHIEDENIS VAN DE ROZENKRUISERS