1 OUDHEID – 2 KATHAREN – 3 RENAISSANCE – 4 ROZENKRUISERS
De bovenstaande video is het derde deel van een vierdelige serie over de geschiedenis van de gnosis die in 1990 is uitgezonden op de Nederlandse televisie door Teleac. Deze gaat over gnosis in de renaissance. Hieronder volgt een deel van de transcriptie van de bovenstaande video.
Weet jij dan niet Asklepios, dat Egypte het beeld van de hemel is. Ons land is de tempel van de wereld. Maar er zal ooit een tijd komen dat de Egyptenaren God vergeefs lijken te hebben gediend. Het land dat vromer was dan alle andere landen, zal goddeloos worden. Het zal niet meer vol zijn van tempels, maar van graftombes. En ’t zal niet meer vol zijn van goden, maar van lijken. O rivier, jij zult meer uit bloed dan uit water bestaan. En om de doden zal minder worden geweeklaagd dan om de levenden. O, Egypte.
De Egyptische tempels, symbolen van een mystieke religie, zijn er nog steeds. De ruïnes die de machtige schatrijke farao’s hebben nagelaten, vormen de grafstenen van een grootse beschaving.
Toen het christendom doordrong in Egypte, het land van de kopten, waren de heidense rituelen nog in zwang.
Uit de botsing tussen culturen en godsdiensten kwam het gnosticisme tevoorschijn, de leer verlossing door middel van religieuze bewustwording. Het gnosticisme ontstond in Egypte en verspreidde zich over het hele Romeinse rijk. De leer van de gnosis werd onderdrukt en raakte in vergetelheid maar verdween nooit. de gnostische ideeën uit de eerste eeuwen na Christus bleven in schrift bewaard en deze geschriften hebben op twee tijdstippen in de geschiedenis sterk de aandacht van latere generaties getrokken. In 1945 werden de manuscripten van Nag Hammadi ontdekt: christelijke gnostische teksten die veel nieuwe feiten bevatten over de vroegste geschiedenis van de christelijke kerk en de Bijbel.
In 1460 kwam het Corpus Hermeticum naar Florence. Het was een verzameling gnostisch-filosofische teksten die oorspronkelijk afkomstig waren uit Alexandrië. Hierdoor werd het intellectuele leven van de renaissance met nieuwe ideeën verrijkt. In beide geschriften was sprake sprake van de figuur Asklepios. Deze Asklepios was genoemd naar een leerling van een filosoof uit de oudheid: Hermes Trismegistos.
De mens is een groot wonder Asklepios. Zo’n wezen verdient lof en eer. Het voegt zich immers naar de aard van een god als ware het zelf een god. De mens kent ’t demonische want hij weet dat hij dezelfde oorsprong heeft. Hij veracht dat deel van zijn aard dat louter menselijk is, want hij vestigt zijn hoop op de goddelijkheid van ’t andere deel. Wat is demens van nature toch bevoorrecht. Hij eigent zich de aarde toe. Hij vermengt zich met de elementen door zijn scherpzinnigheid. Alles is toegankelijk voor hem. De hemel is niet te hoog, want hij meet die als had hij hem in zijn macht door zijn vernuft. Geen mist kan de vergezichten van zijn geest verduisteren. De aarde is niet dicht genoeg om hem te stuiten. De zee is niet diep genoeg om zich te verbergen voor zijn blik. Hij is tegelijkertijd alles en overal.
In Florence bloeide de renaissance op te midden van kunstzinnige en materiële rijkdom. Er ontstond een geestelijk klimaat dat open stond voor gnostische invloeden. Geleerden en kunstenaars als Leonardo da Vinci en Sandro Botticelli bereikten onder het patronaat van het toen heersende geslacht De Medici de hoogste prestaties op het gebied van kunst, wetenschap, filosofie en godsdienstig denken. Bij hun zoeken naar de waarheid gingen zij uit van de eigen kracht van de mens. Dat was zeer ongebruikelijk en vrijmoedig. En hierdoor kwamen zij in conflict met de katholieke kerk, een kerk die niets moest hebben van menselijke aspiraties waarop ze geen invloed had.
Het gnosticisme kreeg 500 jaar geleden in Florence een sterke stimulans door de komst van niet-christelijke gnostische teksten uit de tweede en de derde eeuw. Ze zijn afkomstig uit Egypte en het Midden-Oosten. Het ging om het Corpus Hermeticum, ofwel de werken van Hermes.
Dr. Frans Jansen, Bibliotheca Philosophica Hermetica
De naam van Hermes Trismegistus staat in verband met de Griekse god Hermes. Mercurius in het Latijn. Naar er is een groot verschil. Deze Hermes is de belichaming van iemand die wel dezelfde naam draagt, maar een heel andere achtergrond heeft.
Anthony Alcock, Delta-universiteit, Egypte
Men zag hem als een Egyptische wijze en als iemand die een voorloper of een tijdgenoot van Mozes was. Volgens de vloer van de dom in Sienna was hij een tijdgenoot van Mozes. Als zodanig gaf hij de oude Egyptische wijsheden door aan Mozes.
Frans Jansen
We kunnen iet een concreet iemand aanwijzen die het Corpus Hermeticum heeft geschreven. We weten alleen dat de geschriften in de tweede of derde eeuw in Alexandrië zijn vervaardigd door een groep geleerden die zich bezighielden met studies over het platonisme en de gnosis.
Dr. Frans Jansen is directeur van een Nederlandse bibliotheek met de grootste verzameling boeken en manuscripten ter wereld over de hermetische filosofie, het gnosticisme, de alchemie en de rozenkruisers. De eerste uitgave van het Corpus Hermeticum behoort tot de belangrijkste boeken van de bibliotheek.
Frans Jansen
Ik heb hier een bijzonder zeldzaam boek. De eerste Latijnse vertaling van de werken van Hermes, die we nu kennen als het Corpus Hermeticum, gedrukt in het jaar 1471.
Gareth Knight, auteur (studies hermetische filosofie)
Op 29 mei 1453 eindigden de middeleeuwen toen de Turken Constantinopel veroverden. Er werden veel Griekse kloosters verwoest en alle bibliotheken gingen in vlammen op. En omdat de vorsten uit de renaissance weetgierig waren, kochten ze veel manuscripten uit Griekenland op.
Frans Jansen
Omstreeks het jaat 1460 kwam er een monnik naar Florence. Hij wist dat de Florentijnse heerser Cosimo de Medici, boeken verzamelde. Hij bood hem een Grieks manuscript aan dat bestond uit de werken van Hermes. Cosimo reageerde meteen. Hij was al over de zeventig en zei tegen Ficino: Ik weet dat je het druk hebt (hij was Plato aan het vertalen). maar dit is belangrijker. Ik voel dat ik snel doodga en ik wil eerst Hermes lezen.
Anthony Alcock
Het zijn veel teksten, over filosofie en over occulte zaken, over astrologie, over wat ooit goedkope hocus pocus is genoemd. Het principe van de openbaring komt er in voor. Door die openbaring wordt duidelijk wat de aard van de kosmos is en welke positie de mens inneemt in die hele constellatie. Het wordt wel een semi-gnostische of hermetische gnosis genoemd.
De herontdekking van de wijsheid uit de oudheid was te danken aan het in Florence heersende vorstenhuis De Medici. De Medici waren de beschermheren van de beroemdste kunstenaars en geleerden van de nieuwe tijd, mannen die met het inluiden van de renaissance het middeleeuwse denken ten grave droegen en de verbeelding en het verstand van de mens tot hun uitgangspunt verhieven.
De koepel die Brunelleschi voor de dom van Florence bouwde, was de uitdrukking van wat Leonardo da Vinci de eeuwige waarheid van de meetkunde noemde.
