BESTEL ‘DE ALCHEMIE VAN J.K. ROWLING’ DOOR HANS ANDREA
Lily en James zijn de namen van de moeder en de vader van de hoofdpersoon in de boekenserie over Harry Potter. Lily (1960-1981) is een leerling op de toverschool Zweinstein, waar ze haar latere echtgenoot James Potter (1960-1981) ontmoet. Samen krijgen ze een zoon, Harry (1980). Lily heeft rood haar en groene ogen. Harry wordt er regelmatig op gewezen dat hij sprekend op zijn vader lijkt, maar dat hij z’n moeders ogen heeft. Lily en James zijn beide lid van de oorspronkelijke Orde van de Feniks. In de Eerste Tovenaarsoorlog wordt Lily Potter vermoord door heer Voldemort (die vlak daarvoor James vermoordde) als ze Harry, die dan één jaar oud is, probeert te beschermen. Hieronder volgen de eerste twee hoofdstukken uit het boek De Alchemie van J.K. Rowling. Daarin beschrijft Hans Andréa de symboliek die hij herkent in Lily en James.
1. LILY
De lelie, de roos en de lotus zijn vanoudsher symbolen voor ons diepste geestelijke zelf, onze enige ware en onsterfelijke zelf, onze innnerlijke God. Dat is duidelijke beeldspraak. Een zaadje valt in de donkere, slijmerige, rottende aarde. Daaruit rijst een plant op, die op een dag een adembenemend mooie en oogverblindende, zuiver witte bloem voortbrengt. Zij is in fel contrast met de omgeving waarin het zaadje werd geplant. Dat is niet erg vleiend voor ons persoonlijk, maar het idee is dat wij rottende aarde zijn en de bloem de innerlijke God, verborgen in het hart. Dat is Lily [de lelie] Potter, de moeder van Harry.
De goddelijke bloem in het hart is door eeuwen heen in verhalen op nog veel andere manieren symbolisch tot uitdrukking gebracht. Bekend is bijvoorbeeld de Steen der Wijzen. De legende vertelt dat deze steen het levenselixer kan voortbrengen en in staat is om alle andere metalen om te zetten in goud. Het symbool is hier duidelijk. Het levenselixer verwijst naar de eigenschap van de geestelijke knop in het hart, om de drager eeuwig leven te schenken, mits hij de Steen op de juiste manier aanwendt. Het omzetten van andere metalen in goud, symboliseert hetzelfde als bovenbedoelde bloem: iets waardeloos omzetten in iets heel moois.
Goud is een zeer krachtig symbool, omdat het niet oxideert en daarom niet wordt aangetast. Er is een bijkomende betekenis van goud, omdat gevorderde zoekers op het pad van bevrijding ons hebben verteld dat, wanneer de bloem in het hart zich volledig heeft geopend en zijn hemelse geur zich door het hele lichaam heeft verspreid, de aura van de zoeker een bijzondere gouden straling verkrijgt. Dat is in het bijzonder zo rond het hoofd. Zo ontstond het mystieke beeld van het aureool of de halo die we in middeleeuwse schilderijen zien afgebeeld.
Naar mijn idee gebruikt J.K. Rowling het symbool van de Steen der Wijzen hier echter op een andere manier, namelijk als een occult symbool om precies het tegenovergestelde te zeggen. Het levenselixer betekent hier leven in het fysieke lichaam, goud betekent aardse rijkdom. Dat is een ongebruikelijke toepassing van symboliek, maar wel uiterst doeltreffend.
Een ander effectief symbool voor het onsterfelijke leven in het hart is het zaad. We weten immers dat een zaadje met kracht gevuld is en dat een kleine eikel kan uitgroeien tot een machtige eik, zo groot dat er tien mensen nodig zijn om hem te omvatten. Het zaad is daarom zo belangrijk in de discussie over Harry Potter, omdat we weten dat om een plant te laten groeien een zaadje moet sterven. Misschien is dat wel waarom Lily zichzelf voor Harry opoffert, opdat het daarin verborgene tot leven kan komen.
Wanneer wij Harry Potter vergelijken met andere verhalen, kunnen zij Lily op verschillende wijzen vertegenwoordigd zien. Bijvoorbeeld in Grimms sprookje Doornroosje, ook bekend als De Schone Slaapster, zien we een andere bloem. Verscholen achter ondoordringbare doornstruiken, ligt in een kasteel een slapende prinses, met het hele hof eveneens in slaap. De doornstuiken staan voor het ik-gerichte leven, waaruit wij moeten omkeren om het slapende koninklijke leven in ons hart te doen ontwaken.
Koninklijkheid is een ander krachtig symbool voor de in ons aanwezige goddelijke potentie. Veel zoekers hebben het idee dat er iets bijzonders met hen aan de hand is, dat zij in het geheim van koninklijke afkomst zijn. Dat is vanuit alchemisch oogpunt werkelijk waar, want het slapende kind achter onze tijdelijke bestaansvorm is een prins of prinses, een kind van de koning van de schepping.
Een ander sprookje van Grimm, De Glazen Doodskist is vergelijkbaar met Doornroosje. Hier is het goddelijk vermogen een slapende prinses in een glazen doodskist. Glazen flessen om haar heen bevatten een miniatuur kasteel, bedienden en alles wat het leven in een paleis behelst. Wanneer de deksel wordt opgelicht wordt de prinses wakker en groeit het kasteel tot zijn oorspronkelijke grootte; dit zijn allemaal symbolen van ‘het koninkrijk in u’. Dit bijzondere sprookje is zelfs beter van toepassing op Harry Potter, want raad eens, wat leidt de held naar de glazen kist? Een hert! We komen hierop terug als we James bespreken.
De innerlijke God kan evenzeer worden uitgedrukt door zaken als een diamant of ieder ander prachtig juweel. De diamant is zeer toepasselijk vanwege zijn hardheid, waardoor hij vrijwel niet te vernietigen is. Hij is daardoor een prachtig symbool voor de onsterfelijkheid van de innerlijke prins of prinses.
Abstrace zaken kunnen beter worden begrepen als ze door symbolen worden weergegeven. Soms is het zelfs de enige manier. Maar vergeet niet dat symbolen slechts vergelijkingen zijn en niet de zaak zelf. De innerlijke God is als een zaad dat kan ontkiemen en kan groeien volgens zijn ‘genen’. De innerlijke God is als een kasteel dat tot zelfstandig leven in staat is, vol rijkdom, pracht en schoonheid. De innerlijke God is als een prins of prinses omdat het een kind is van de koning, of de architect van het universum. Het is als een knop, omdat zich hieruit een bloem kan ontvouwen van verblindende zuiverheid en schoonheid. Maar toch is het niets van dit alles.
Het is kennelijk niet fysiek, omdat wij het in alle voorgaande incarnaties al bij ons droegen. Het is onzichtbaar, onnaspeurlijk voor de wetenschap en het bestaan ervan wordt door miljoenen mensen ontkend. Alleen de bezitter kan het gewaarworden. Hoe? Door te voelen dat hij diep van binnen koninklijk is. Door te geloven dat het leven op aarde niet alle leven is wat er bestaat. Door, gedreven door een onstuitbare drang, te zoeken naar het doel van het leven, naar de oorzaken achter fysieke oorzaken, naar verwerkelijking van zichzelf als geestelijk wezen.
En wat is die kostbare kern in ons werkelijk? Ik denk dat hij het beste beschreven kan worden als een goddelijke gedachtevonk. Alles wat God schept, is eeuwigdurend en onvernietigbaar, dus ook wij. En zo is er enerzijds de mogelijkheid van een goddelijke gedachtevonk, die zich ontwikkelt volgens de onderliggende gedachte, anderzijds van een wegkwijnen, wanneer het potentieel niet wordt benut.
Vele miljoenen jaren geleden flitste de geest van God als een bliksenstraal door het universum, daarbij in zijn kielzog een zee van gedachtevonken achterlatend. Ieder van deze is uniek en in staat om zich te ontwikkelen tot een machtige God, een eeuwige vader, een vredevorst. Door een proces dat onvoorstelbaar veel tijd in beslag nam, ontwikkelden zich de vonken en velen van hen groeiden uit tot zonen van de Vader, in een glorie die het verstand te boven gaat.
Anderen echter kozen de weg van een experimenteel plan in plaats van het plan te volgen dat in hun eigen wezen was geschreven. Zij ‘vielen’ in een ander universum, waarbij de gedachtevonken wegkwijnden tot een absoluut minimum. Voor degenen die graag een technische uitleg hebben: de gedachtevonk is het exacte middelpunt van de microkosmos die wij bewonen. Wij bezitten allemaal in onszelf iets dat zo onuitsprekeijk kostbaar is, zo uitermate verheven, zo niet uit te spreken bovennatuurlijk, dat wij het gevoel zouden moeten hebben dat ons hart gevuld is met een zwellende ballon, zoals J.K. Rowling het noemt.
Denk hier eens over na: ongeacht wat onze fysieke omstandigheden zijn, ongeacht wat onze rol in het leven is, of waar we leven, hebben wij het vermogen om ons hart te openen voor de lelie in ons en daardoor Harry geboren te laten worden. Hij heeft een lange en pijnlijke strijd te gaan om de Voldemort in ons te verslaan, maar het zal eenmaal eindigen in een volledige bevrijding en in het herstel van de innerlijke prins, de erfgenaam van het eeuwigdurend koninkrijk.
LEES MEER OVER DE BOEKEN OVER HARRY POTTER
2. JAMES
Wij ervaren Lily als de stem in het hart, die ons het gevoel geeft dat wij speciaal zijn, koninklijk en vol geestelijke mogelijkheden. Zij spreekt ook tegen ons als de stem van het geweten. Ik heb het niet over angst voor gevolgen, of om wetten te overtreden. Het geweten waarover ik spreek, is de innerlijke drang om het moreel juiste te doen, uit zelfrespect, of om gewoon van binnenuit voor andere mensen het goede te willen doen.
Wij willen andere mensen niet kwetsen. Wij weten dat anderen hun eigen onzegbare waarde hebben en wij eerbiedigen dat volledig. Wanneer wij die innerlijke wet in ons hart overtreden, kwetst het ons en voelen wij berouw. Berouw in zijn zuiverste vorm is een diepe spijt over het berokkenen van schade aan anderen, zelfs wanneer zij niet weten dat wij dat hebben gedaan en niemand anders het weet. Het geweten kan een harde leermeester zijn, zoals de meesten van ons weten.
Verheugt u, want als u een geheugen hebt en weet wat berouw is, dan kent u Lily en heeft u haar in uw hart. Dan bezit u het vermogen om de weg te gaan die Harry gaat, een weg van volledige bevrijding. De stem van het geweten is in de meeste mensen vrij passief. Eerder weerhoudt ze ervan het verkeerde te doen dan dat zij aanzet tot het goede. Maar er komt een moment waarop deze innerlijke stem actief wordt: dat is het moment dat James wordt geboren. James is de kracht die de mens verandert in een zoeker.
Het woord ‘James’ komt van de Hebreeuwse naam ‘Jacob’. Dat betekent ‘verdringer’. James is de actieve kracht die de passieve stem van het geweten verdringt. James is de verpersoonlijking van de kracht in de mens, die hem aanspoort om op zoek te gaan naar de betekenis van het leven. Die zoektocht komt voort uit een intuïtief weten dat onze ware bestemming niet in deze wereld ligt, dat die wereld een illusie is en fundamenteel niet in staat de innerlijke honger te stillen naar vrede, goedheid, waarheid en gerechtigheid.
Waardoor verandert die passieve stem in een actieve? Dat is het resultaat van veel incarnaties vol teleurstelling, ontgoocheling en lijden. Het is het onderbewuste besef, dat niets in deze wereld de innerlijke kern in ons wezen werkelijk tevreden kan stellen. Dat al onze inspanningen niets meer zijn dan doldwaze ritjes in de draaimolen, op de kermis der ijdelheid. Dat is James. James leert zichzelf veranderen in een hert. Het hert is het oeroude symbool voor de dorst naar het Water des Levens. Het is mooi dat het woord ‘hert’ zo dicht ligt bij het woordt ‘hart’, waar Lily woont en waar deze dorst uit voortkomt. Psalm 42 bevat een prachtig klein stukje dat alles samenvat wat ik zou willen zeggen:
‘Gelijk een hert dat schreeuwt naar de waterstromen,
zo schreeuwt mijn ziel naar U, o God.
Mijn ziel dorst naar God,
naar de levende God.’
Het Water des Levens is het symbool voor de oorspronkelijke, zuivere, onsterfelijke levenskracht, die het hart binnengaat van hen die er naar verlangen. Ik kom daarop terug. Eerst wil ik kort een sprookje van de gebroeders Grimm bespreken: De Glazen Doodskist. In dit sprookje wordt de held op de ochtend gewekt door het geluid van een gevecht tussen een hert en een zwarte stier. Het hert wint, het tilt onze held op met zijn gewei en neemt hem mee naar de woestijn (Johannes de Doper!). Het hert zet de held neer, waarop die een grot vindt met een glazen doodskist en een miniatuur kasteel. De princes (Lily!) wordt wakker en vertelt de held wat hem te doen staat. Zij kussen elkaar, alles komt opnieuw tot leven en zij leven nog lang en gelukkig.
De symboliek hier is bijzonder duidelijk. De zwarte stier staat voor de kracht die ons gevangen houdt in dit heelal. Het hert verbeeldt ons verlangen naar bevrijding uit die gevangenschap. De strijd tussen die twee symboliseert de vele ervaringen, die wij in ontelbare incarnaties hebben gehad, totdat het hert de strijd wint. In dit sprookje is het hert de broer van de prinses. In Harry Potter zijn zij twee gehuwden.
Lily en James trouwen en gaan in Godrics Hollow wonen. In de Nederlandse vertaling wordt dit in deel één ‘De Halvemaansteeg’ genoemd. In deel zeven wordt deze plek ‘Goderic’s Eind’ genoemd. Een ‘hollow’ (holte is een kleine vallei of ‘dell’ zoals in ‘Rivendell’ in de ‘Ban van de Ring’. Godric is een legendarische figuur die een huisdier had. Het zal je niet verbazen dat het een hert was!
Harry wordt geboren uit de vereniging van de lelie en het hert. Wanneer het hart werkelijk dorst naar het levende water, dan wordt zijn schreeuw beantwoord. Dan raakt een toevloed van onverwoestbare levenskracht het hart, als een verfrissende regenbui na jaren van droogte. Die kracht gaat het bloed binnen en begint een reis door het hele lichaam. Harry is de nieuwe, onsterfelijke ziel, de persoonlijke messias die ons werd beloofd sinds het moment van de val.
De krachten die ons in dit universum gevangen houden weten wat er gaat gebeuren wanneer er een kind wordt geboren bij de lelie en het hert, daarom proberen zij het te doden. Het kind blijft leven, het hert sterft en de lelie offert zich. De beperkende krachten, verpersoonlijkt door Voldemort, worden voor lange tijd geneutraliseerd en onschadelijk gemaakt, terwijl de nieuwe ziel zijn onsterfelijkheid demonstreert.
Natuurlijk zullen in het ware leven de onsterfelijke, eeuwige gedachtevonk in het hart en het verlangen dat eruit voortkomt, niet echt sterven. Zij leven voort in de nieuwe ziel. Waneer deze in de zoeker is geboren, neemt ze de rol van Lily en James over. Zij wordt de verpersoonlijking van die tweelingkrachten: zijn aardgeboren goedheid en zijn sterke verlangen naar het levende water en naar de bevrijding uit dit universum. Vandaar dat men zo vaak zegt dat Harry is als zijn ouders. Zijn verschijning is bijna identiek aan die van zijn vader, maar hij heeft de smaragdgroene ogen van Lily.
Het offer van Lily is een prachtig symbool van de verhouding van de zoeker tot de nieuwe ziel nadat deze is geboren. De zoeker moet bereid zijn om zich volledig aan die nieuwe ziel te offeren. Dan kan zij de hele mens bevrijden, zoals Harry laat zien.
Wanneer de nieuwe ziel een zekere rijpheid heeft bereikt, kan zij het verlangen naar bevrijding gebruiken om zichzelf te bevrijden van de krachten die haar in het astrale gebied gevangenhouden. Lupus leert Harry om een Patronus op te roepen die, zoals wij weten, de gestalte van een hert heeft. In Harry Potter en de Gevangene van Azkaban wordt Harry aangevallen door honderd Dementors. Hij roept de Hert-Patronus op en deze verjaagt ze allemaal. Dementors symboliseren de zwarte, demonische krachten in de atmosfeer, die niet alleen de nieuwe ziel krachteloos kunnen maken, maar zijn levengevende lichtkracht er zelfs totaal uit kunnen zuigen. Niettemin is wat Harry Potter ons in dit gedeelte vertelt dat waar het om gaat: dat de ziel niet vernietigd kan worden zolang deze haar verlangen naar het levende water, naar bevrijding, mobiliseert.
Een andere benadering is uitgedrukt in de woorden van Psalm 121:
‘Ik hef mijn ogen op naar de bergen: vanwaar zal mijn hulp komen? Mijn hulp is van de Heer.’
De bergen symboliseren de geestelijke hoogte die de zoeker bereikt. De hulp is de geestelijke kracht die alle tegenkrachten verjaagt. Wat geeft het hert de kracht om alle kwade krachten en tegenkrachten te verjagen? Alle krachten in het astrale gebied, dat wil zeggen alle wensen en emoties, hebben een bepaalde trillingsfrequentie. Egoïstische en kwade emoties hebben een lage trilling, terwijl onzelfzuchtige en edele gevoelens een hogere trilling hebben.
Het verlangen naar de levenskracht van de werkelijke wereld buiten ons universum is veel hoger in trilling dan welke kracht in deze wereld ook en zo gaat deze boven alles. Deze kracht is, wetenschappelijk beschouwd, onoverwinnelijk.
Dit is de boodschap van Harry Potter: Drink het levende water en je zult tot je goddelijke oorsprong terugkeren.
Bron: ‘De alchemie van J.K. Rowling in het licht van de Alchemische Bruiloft van Christiaan Rozenkruis’ door Hans Andréa