‘Alchemie van het geluk’ bevat een serie hoogst opmerkelijke lezingen van de grote soefi-mysticus Inayat Khan (1880-1927). gewijd aan het thema ‘leren te leven’. Inayat Khan leeefde van 1880-1927 en was de eerste die het soefisme naar het Westen bracht. De meeste van zijn lezingen werden opgetekend in de jaren 1920-1927.
Dit boek is een ondogmatische stimulans tot bewust en doelgericht leven en is een ontdekkingstocht naar het eigen wezen. Dit is geen tocht zonder pijn, maar wel naar een geluk dat van alle mythe en poespas is gezuiverd. De oeroude vraag naar de zin van het leven staat centraal in dit boek, waarbij Inayat Khan de oplossing zoekt in de voor hem typerende verbinding van mystiek met het leven van alledag.
‘Geluk kan men niet kopen of verkopen;
ook kan men het niet schenken aan iemand die het niet heeft.
Geluk is uw eigen wezen, uw eigen zelf,
dat het kostbaarste in het leven is.’
VOORWOORD
‘De alchemie van het geluk’ was de titel van één van de voordrachten door Hazrat Inayat Khan gegeven in de vroege twintiger jaren (van de twintigste eeuw). De voordracht verscheen voor het eerst in druk in december 1922 in het destijds bestaande driemaandelijkse tijdschrift Sufism en werd later afzonderlijk uitgegeven. In dit boek vormt het het eerste hoofdstuk.
De leer van Inayat Khan bestrijkt vrijwel alle zijden van het menselijk bestaan. Aan de ene kant vindt men de metafysische aspecten: de verhouding tussen God en de mens, de verschillende gebieden en fasen van het bestaan, de plaats van de mens in de schepping en nog vele andere; aan de andere zijde delft Inayat Khan diep in het aardse leven van de mensen zelf, analyseert het, onderzoekt problemen en mogelijkheden van het leven en wijst de weg naar een meer evenwichtig, vruchtbaar en gelukkig leven.
Hoe belangwekkend en belangrijk de studie en de praktijk van de metafysische kant van Inayat Khan’s boodschap moge zijn, wij worden er door hem steeds aan herinnerd dat zodanige studie en toepassing ijdel zijn indien ons dagelijks leven niet in overeenstemming is met deze metafysica. Waar begrip komt niet tot ons door met het intellect een aspect van de waarheid te begrijpen, maar door het te leven.
Dit is een steeds terugkerend thema in de voordrachten die dit boek vormen. Aangezien deze niet werden uitgesproken met de gedachte dat zij in boekvorm zouden uitkomen, maar werden gehouden op ongeregelde tijden en voor verschillend gehoor, zal de lezer zien dat af en toe in de behandelde onderwerpen herhalingen voorkomen; maar bij diepere studie zal men ervaren dat telkens een nieuw licht werd geworpen op de vraagstukken die Inayat Khan heeft behandeld.
DE ALCHEMIE VAN HET GELUK
De ziel wordt in het Sanskriet, in de Vedanta terminologie, atman genoemd, wat geluk of gelukzaligheid betekent. Het is niet zó dat geluk een attribuut is van de ziel; de ziel zelf is geluk. Heden ten dage verwarren wij vaak geluk met genot; maar genot is slechts een illusie, een afschaduwing van geluk; en in deze zinsbegoocheling kan de mens zijn hele leven doorbrengen, zoekend naar genot zonder ooit bevrediging te vinden.
Er is een hindoe-gezegde: de mens zoekt naar genot en vindt pijn. Elk genot lijkt van buiten op geluk; het belooft geluk, want het is de afschaduwing van geluk, maar evenals de schaduw van een persoon de persoon zelf niet is, al beeldt hij zijn gestalte uit, zo beeldt genot geluk uit zonder in werkelijkheid geluk te zijn.
Zo denkende kan men zeggen, dat men zelden zielen in deze wereld aantreft die weten wat geluk is; zij worden steeds in het een of ander teleurgesteld. Dat is de aard van het leven in de wereld, het is zo misleidend dat zelfs, indien iemand duizend keer wordt teleurgesteld, hij toch weer dezelfde weg zal nemen, want hij kent geen andere.
Hoe meer wij het leven bestuderen, hoe meer wij tot het besef komen hoe zelden men een ziel aantreft die in volle oprechtheid kan zeggen ‘ik ben gelukkig’. Bijna elke ziel, in welke levensomstandigheden ook, zal zeggen dat hij in een of ander opzicht ongelukkig is; en als men hem vraagt waarom, dan zal hij waarschijnlijk zeggen dat het is omdat hij niet die positie kan bereiken, die macht, dat goed, die bezittingen of die rang waar hij jaren naar gestreefd heeft. Misschien hunkert hij naar geld en beseft niet, dat bezittingen geen voldoening geven; misschien zegt hij dat hij vijanden heeft, of dat de mensen van wie hij houdt, niet van hem houden; voorwendsels om om zich ongelukkig te voelen kan onze rede bij honderden bedenken.
Maar is er onder deze voorwendsels ooit ook maar één die juist is? Gelooft u, dat die mensen, als zij hun wensen vervuld kregen, gelukkig zouden zijn? Als zij alles bezaten, zou dat genoeg zijn? Neen, zij zouden nog altijd een excuus vinden om zich ongelukkig te voelen; al deze excuses zijn oogkleppen die iemand het gezicht belemmeren, want diep in de mens leeft het verlangen naar het ware geluk, dat geen van deze dingen iemand kan geven.
Iemand, die waarlijk gelukkig is, is overal gelukkig, in een paleis of in een hut, of hij rijk is of arm, want hij heeft de bron vanhet geluk ontdekt, die in zijn eigen hart is gelegen; zolang iemand die bron niet heeft gevonden, zal niets hem waar geluk kunnen geven.
De mens, die het geheim van het geluk niet kent, komt vaak tot hebzucht. Hij wil duizenden bezitten en wanneer hij die heeft, is het niet genoeg, hij wil miljoenen hebben en nog is hij niet tevreden, hij wil steeds meer. Indien u hem zijn sympathie en toewijding geeft, blijft hij ongelukkig, al wat u bezit is niet genoeg, zelfs uw liefde helpt hem niet, want hij zoekt in de verkeerde richting en zo wordt zijn hele leven een tragedie.
Geluk kan men niet kopen of verkopen; ook kan men het niet schenken aan iemand die het niet heeft. Geluk is uw eigen wezen, uw eigen zelf, dat zelf het kostbaarste in het leven is. Alle godsdiensten, alle filosofische systemen hebben in verschillende vormen de mens onderwezen hoe het te vinden op het pad van de godsdienst of op de weg van de mystiek; en alle wijzen hebben in een of andere vorm een methode gegeven waarmee het individu dat geluk kan vinden waar zijn ziel naar zoekt.
Wijzen en mystici hebben dit proces alchemie genoemd. De vertellingen van de Duizend en één nacht, die mystieke ideeën in symbolische vorm brengen, zijn vol van het geloof aan een steen der wijzen, die metalen in goud kan veranderen door een chemisch proces. Ongetwijfeld is deze symbolische gedachte zowel door mensen in het oosten als in het Westen verkeerd begrepen, velen hebben gedacht dat er een bepaald procédé bestaat waardoor men goud kan maken. Maar dit is niet het idee van de wijzen; de jacht naar goud is voor hen die nog maar kinderen zijn.
Voor degenen die zich bewust zijn van de werkelijkheid, betekent goud licht of geestelijke inspiratie. Goud stelt de kleur van het licht voor en daarom heeft een onbewust verlangen naar licht de mens naar goud doen zoeken. Maar er is een groot verschil tussen echt en vals goud. Het is het verlangen naar echt goud dat de mens het klatergoud doet verzamelen, niet wetend dat het ware goud binnenin hem is. Hij bevredigt de hunkering van zijn ziel zoals een kind zijn voldoening vindt in het spelen met poppen.
Deze bewustwording is niet een kwestie van leeftijd. Iemand kan een hoge ouderdom bereikt hebben en nog steeds met zijn poppen spelen, zij ziel kan geheel in beslag zijn genomen met het zoeken naar klatergoud, terwijl een ander al in zijn jeugd begonnen kan zijn het leven in zijn ware gedaante te zien. Indien men zich verdiept in de vergankelijkheid van het leven in deze wereld en de voortdurende wisselingen ziet, en ieders voortdurend verlangen naar geluk, dan zou men zeker alle krachten inspannen op iets te vinden waarop men kan vertrouwen.
Temidden van deze wisselvallige wereld wenst en zoekt de mens toch ergens bestendigheid, zonder zich rekenschap te geven dat hij die bestendigheid inzichzelf moet ontwikkelen; de ziel hecht naar haar aard aan dat wat betrouwbaar is. Maar is er iets in de wereld waarop men kan vertrouwen, iets dat niet onderhevig is aan verandering en vernietiging? Al wat geboren is, al wat gemaakt is, moet eens de vernietiging kennen, al wat een begin heeft, heeft ook een einde; maar als er iets is waarop men kan vertrouwen, dan is het in het hart van de mens verborgen, het is de goddelijke vonk, de ware steen der wijzen, het echte goud dat het diepste wezen van de mens is.
Iemand kan een godsdienst aanhangen en toch niet komen tot de realisatie van de waarheid; maar wat helpt zijn godsdienst hem als hij niet gelukkig is? Godsdienst betekent niet gedruktheid en droefheid, haar geest behoort geluk te brengen. God is niets dan geluk. Hij is de volmaaktheid van liefde, harmonie en schoonheid.
Een godsdienstig mens behoort gelukkiger te zijn dan iemand die niet godsdienstig is. Indien iemand die een godsdienst belijdt altijd zwartgallig is, maakt hij zijn godsdienst tot een schande; aan de vorm is vastgehouden, maar de geest is verdwenen. Indien de beoefening van godsdienst en mystiek niet leidt tot echte vreugde en geluk, dan kan zij net zo goed achterwege blijven, want dan is zij niet behulpzaam bij het vervullen van het doel van het leven.
De wereld van thans treurt en lijdt tengevolge van vreselijke oorlogen; de godsdienst die beantwoordt aan hetgeen het leven thans eist, is een godsdienst die kracht en leven schenkt aan de ziel, die in het hart van de mens het goddelijk licht ontsteekt dat daar sluimert; niet noodzakelijkerwijs door een of andere uiterlijke vorm, ofschoon die voor sommigen een hulp is, maar door dat geluk uit te stralen waar iedere ziel naar verlangt.
Wat nu de vraag betreft hoe deze methode van alchemie in praktijk wordt gebracht, dit hele proces is door de alchemisten symbolisch uiteeengezet. Naar hun zeggen werd goud gemaakt uit kwikzilver; de aard van kwikzilver is om steeds in beweging te zijn, maar op een bepaalde manier wordt het kwikzilver eerst tot rust gebracht en dan wordt het zilver. Dit zilver moet dan worden gesmolten. Daarna wordt het sap van een bepaald kruid erover uitgegoten, waardoor het in goud verandert. Dit geeft natuurlijk maar een schetsmatige aanduiding, maar men kan ook uitvoerige uiteenzettingen vinden van het gehele proces.
Vele kinderlijke zielen hebben getracht om goud te maken door kwikzilver tot rust te brengen en zilver te smelten en zij hebben getracht het geheimzinnige kruid te vinden; maar zij kwamen bedrogen uit en zouden er beter aan hebben gedaan indien zij gewerkt en hun brood verdiend hadden.
De ware verklaring van dit proces is, dat het kwikzilver de aard voorstelt van de immer rusteloze geest. Vooral wanneer iemand probeert zich te concentreren, beseft hij pas hoe ongedurig de geest is. De geest is als een weerspannig paard. Met de ruiter in het zadel is het onhandelbaarder dan waneer het op stal staat. Zo is het ook met de geest; hij wordt ongeduriger naarmate iemand hem meer in zijn macht probeert te krijgen, hij wordt dan zo beweeglijk als kwikzilver.
Wanneer men door beoefening van concentratie de geest, het denkvermogen, heeft leren bedwingen, heeft men de eerste stap gezet op de weg van de vervulling van een heilige taak. Gebed is concentratie, lezen is concentratie, zitten en ontspannen zijn en denken aan één onderwerp is eveneens concentratie. Alle kunstenaars, denkers en uitvinders hebben in de een of andere vorm concentratie beoefend, want zij hebben hun geest op één ding gericht en door zich op één onderwerp te richten hebben zij hun concentratievermogen ontwikkeld. Maar om het denken tot rust te brengen is een speciale methode nodig die onderwezen wordt door de mysticus, zoals men leert zingen bij een zangleraar. Het is de leer van de adem waardoor men dit geheim kan leren kennen.
Adem is de essentie van het leven, het middelpunt van het leven, en het denken kan worden beheerst door kennis van de juiste methode van ademen. Hierbij is onderricht van een leraar onontbeerlijk, want sinds de mystiek van het oosten bekend is geworden in het westen, zijn daarover boeken gepubliceerd en een leer, die werd bewaard als iets even heiligs als godsdienst, is toen prijsgegeven aan openbare discussie; maar daardoor kan nooit het werkelijke mysterie worden verklaard van dat wat het middelpunt zelf is van het eigen wezen van de mens.
Allerlei mensen lezen deze boeken en beginnen te liefhebberen met ademhalingsoefeningen, die dikwijls meer schade dan profijt brengen aan geest en lichaam. Anderen weer maken er een bedrijf van om ademcursussen te geven en halen zodoende een heilig iets naar beneden. De wetenschap van de adem is het diepste mysterie dat er is en gedurende duizenden jaren is het bewaard geworden in de scholen van mystici als een heilig pand.
Wanneer het denkvermogen onder volmaakte beheersing is gebracht en niet langer ongedurig is, kan men elke gedache zo lang vasthouden als men wil. Dan beginnen zich wonderen voor te doen. Sommigen misbruiken deze voor rechten en door de macht die zij zo hebben verkregen te verspillen, vernietigen zij het zilver voor het in goud is omgezet. Het zilver moet verhit worden voordat het kan smelten, en waarmee? Met die warmte welke de goddelijke essentie is in het hart van de mens en welke zich openbaart als liefde, verdraagzaamheid, sympathie, dienen, nederigheid, zelfverloochening, als een fontein die opbruist en neervalt in duizend druppels, die men elke een deugd zou kunnen noemen en die alle komen uit die éne bron die verborgen ligt in het hart van de mens: het liefdes-element; en wanneer de liefde opgloeit in het hart, getuigen hiervan onze handelingen, bewegingen, de toon van onze stem, onze uitdrukking. Wanneer dit gebeurt, leeft een mens waarlijk; hij heeft de bron van het geluk omsloten die elke wanklank en gebrek aan harmonie overwint en de oorsprong is geworden van een goddelijke stroom.
Nadat het hart verwarmd is door het goddelijk element dat liefde is, is de volgende fase van het kruid, wat de liefde tot God is. Maar de liefde tot God alleen is niet voldoende, kennis van God is ook noodzakelijk. Het is gebrek aan kennis van God die een mens zijn godsdienst doet verlaten, want er is een grens aan het geduld van de mens. Kennis van God versterkt het geloof van de mens in God en werpt licht zowel op het individu als op het leven. Alles wordt duidelijk; elke boomblad wordt als het ware een bladzijde van een heilig boek voor hen van wie de ogen geopend zijn voor de kennis van God.
Wanneer het sap van het kruid van de goddelijke liefde is uitgestort over het hart dat warm is van naastenliefde, dan wordt dat hart een hart van goud, een hart dat tot uitdrukking brengt wat God zou willen uitdrukken. De mens heeft nooit God gezien, maar dan ziet hij God in deze medemens en wanneer dat gebeurt, dan komt waarlijk alles wat van zulk een mens komt, van God zelf.
INHOUDSOPGAVE
De alchemie van het geluk
Het doel van het leven
De zin van het leven (1)
De zin van het leven (2)
De kunst van de persoonlijkheid
De houding
Het geheim van het leven
Wat heeft men nodig in het leven?
Het leven, een voortdurende strijd (1)
Het leven, een voortdurende strijd (2)
Levensstrijd (1)
Levensstrijd (2)
Reactie
De diepere kant van het leven
Het leven is een kans
De ervaringen van ons leven
In contact treden met het leven
Bron: ‘Alchemie van het geluk’ door Inayat Khan
