De bovenstaande video toont een Engelstalige voordracht die Timothy Freke verzorgde over het vroege christendom naar aanleiding van zijn boek ‘De mysterieuze Jezus’ (nu niet meer in druk verkrijgbaar) op het symposion dat Stichting Rozenkruis verzorgde op 18 juni 2016 op het conferentiecentrum Renova. De Engelstalige tekst is opgenomen in symposionreeks 39 met de titel Het hart dat weet. Hieronder volgt een interview met de internationaal bekende auteur dat verschenen is in het tijdschrift Pentagram in de vorm van een artikel met de titel: Een leven lag op de bres voor de Gnosis.
De koffer op wieltjes met tal van boeken over de gnosis en de praktijk van een gnostieke levenshouding schuift hij het eerst met een weids gebaar vanuit de bagagehal naar zijn gastheren. De internationaal gerespecteerde auteur Timothy Freke, komt er breed lachend achteraan. Het meegebrachte nummer van Pentagram als herkenningsteken is overbodig. Hij herkent zijn gespreksgenoten intuïtief.
We zijn op Schiphol Airport voor een gesprek met de schrijver van onder andere ‘De mysterieuze Jezus’ – dat in Amerika en Engeland in de top-tien bestsellerslijsten stond – en tal van andere werken op het gebied van de gnosis. De energieke Brit uit Glastonbury bezoekt Nederland vanwege een cursusweekend met lezingen en workshops over gnosis. Overal ter wereld geeft hij vergelijkbare ervaringsseminars waarin de gnosis actief wordt verkend.
De tweehoofdige vertegenwoordiging van Pentagram maakt op de luchthaven spontaan kennis met de Liefde-boodschap van Freke, die zich ontpopt als een bewogen en bevlogen causeur. ‘Ik ben intens dankbaar dat ik het ware ontwaken heb mogen meemaken en die vorm van nieuwe bewustwording samen met duizenden lezers mag en heb mogen delen. Bewustwording is boven alles een bron van Liefde en Liefde wordt alleen maar groter als zij gedeeld wordt,’ zegt hij bij het handen schudden. Met die formulering raken we meteen aan zijn levensmissie: ‘Het verbinden van de mens met de oneindige Liefdesstroom.’
Voor de gepresenteerde koffie is amper tijd. Het gesprek met deze stralende, joviale vijftiger is al stevig op gang voordat het in feite begonnen is. Hij komt vanaf het eerste moment over als een hyperactieve en overtuigende persoonlijkheid die dag in dag uit met de essentie van het leven bezig is en in zijn persoonlijk leven waar maakt wat hij in zijn boeken schrijft. Ondanks het permanente geroezemoes op de achtergrond kan hij met zijn welluidende, heldere stem de aandacht van zijn beide interviewers gemakkelijk vasthouden. Bij iedere verandering van onderwerp moduleert hij moeiteloos zijn stemgeluid; duidelijk iemand die gewend is om langdurig met veel publiek om te gaan.
Een portret van een markante door het Vuur aangestoken persoonlijkheid, die tintelend in de stroom van de gnosis staat en tegelijk midden in deze wereld.
Timothy Freke en Peter Gandy kregen wereldfaam door hun boek over ‘De mysterieuze Jezus. Was Jezus oorspronkelijk een heidense God?’ (1999) waarin ze schrijven dat de klassieke Jezus zoals die ons door de Bijbel is overgeleverd helemaal niet bestaan heeft. Jezus is een mythe, een verhaal dat gecreëerd is om al bestaande mythen over godenzonen te verbinden met de oud-testamentisch-joodse traditie.
De auteurs wijzen sterke overeenkomsten aan tussen het Jezusverhaal en de ‘heidense’ Osiris-Dionysosoverlevering. Enkele voorbeelden: Osiris-Dionysos is de vlees geworden God, zijn moeder is een maagd die zeven maanden zwanger is; hij is geboren op 25 december in het bijzijn van drie herders en zijn eerste wonder bestaat eruit dat hij op een bruiloft water en wijn verandert. Tegelijkertijd proberen de auteurs hun lezer te inspireren tot ‘onze reis naar ont- waken’.
Is gnosis eenvoudigweg de zoveelste krankzinnige oude theorie? vragen ze zich af. Nee, gnosis is geen theorie, het is een ervaring, het is ook een staat van weten! ‘Gnostici proberen ons niet over te halen om hun mening dat het leven een droom is te onderschrijven. Zij willen gebruikmaken van wijsgerige ideeën om ons wakker te schudden, zodat we voor ons zelf de ware aard van de werkelijkheid kunnen ervaren.’
De Mysterieuze Jezus – dat een trilogie vormt met ‘Jezus en de verloren Godin’ en ‘De Lachende Jezus’ – baarde veel opzien en trok honderdduizenden lezers. Freke, wiens solide reputatie als onderzoeker onlangs extra kleur kreeg door een eredoctoraat in de filosofie, opereert momenteel solo omdat zijn rechterhand Peter Gandy wegens zorgelijke familieomstandigheden op de achtergrond moet blijven. Ondertussen zijn er van hen veertig boeken over uiteenlopende spirituele tradities verschenen, in vijftien talen. Speciale vermelding verdient het werk ‘De Hermetica’ dat een heldere, uiterst toegankelijk geschreven versie biedt van de essentie van de wijsheid van Hermes Trismegistus.
BESTEL DE HERMETICA- DE VERLOREN WIJSHEID VAN DE FARAO’S OPNIEUW ONTDEKT
Hoe is Timothy tot het pad van de Gnosis gekomen?
‘Als kind al had ik de ervaring dat ik hier iets niet kon vinden dat ik nodig had. Je begint het dan elders te zoeken en ik vond rust in het oosten bij de Hindoes en bij uitspraken van Swami Vivekanada die zegt dat de werkelijke Hindoe-religie de eeuwige religie is omdat het alle andere mensen omvat en omarmt. Zonder dat ik nou kan zeggen dat ik een Hindoe ben, gaf me dit de kracht om verder te zoeken en begon ik te herkennen dat het universum vol is van Liefde. Ik begon bewust beleefde ontwaak- en verlichtingservaringen te krijgen. Bij nader inzien bleek ik die al vanaf mijn twaalfde jaar te hebben gehad maar ik herkende ze als zodanig pas later. Ik ben zo gelukkig geweest om vanaf mijn jeugd verschillende bewustzijnsstadia te hebben kunnen onderzoeken.
Belangrijk is ook dat Peter Gandy, mijn co-auteur en vriend voor het leven, vanuit de zelfde leemte van vermeende zinloosheid van het bestaan zijn zoektocht startte. Zijn vader was nauw betrokken bij de Church of England en hij werd opgevoed als een, zeg maar: fundamentalistische christen, die daarmee geen vrede had. Het zette hem en ons aan om de bronnen van het oerchristendom te gaan onderzoeken. Wat was nu in feite de oerchristelijke boodschap?
Bent u als co-auteurs belangrijk voor elkaar?
Zeker, we kennen elkaar al vanaf ons tiende jaar en sindsdien hebben we samen het leven ontdekt. Soms maken we grappen dat we al een doorlopend gesprek van bijna vijftig jaar voeren met elkaar en dat dit ons nog steeds boeit. Peter is als een spirituele broer die momenteel ook mijn buurman is. Je kunt zeggen dat we over veel zaken hetzelfde denken; daarom is samen werken heerlijk. Ik vertrouw op Peters inzichten en hij op de mijne. Als ik zelfstandig een tekst of boek over ‘ontwaken’ schrijf, is hij de eerste die mijn tekst met ideeën verrijkt en ook corrigeert. We genieten van ieders ontdekkingstocht in dit vreemde bedrijf dat we leven noemen.
Liefde en verbondenheid, daar lijkt het bij U om te draaien.
Uiteindelijk is dat inderdaad de essentie waartoe de gnosis de mens leidt. Want juist door Gnosis zijn we in staat om ons afgescheiden zijn achter ons te laten en op te gaan in de Al-eenheid, die de Liefde zelf is. Dat is hoe veel mensen het zien! Maar ik wil hierin toch een verfijning aanbrengen.
In veel spirituele tradities is ‘ontwaken’ inderdaad dé manier om van die afgescheidenheid af te komen. Maar dat is voor mij niet de kern van de zaak. Dat we niet zien dat we afgescheiden zijn en tegelijk eenheid kunnen ervaren, dát is het probleem! Neem nu de persoon Tim: al mijn onvolmaaktheden en voorkeuren waren echt niet verdwenen toen ik ontwaakte. Ook op mijn meest wakkere momenten houd ik nog steeds niet van rijstpudding!
Het leven als paradox, is dat dan soms het mysterie?
Dat komt dicht in de buurt. We moeten niet langer denken in termen als of / of maar zowel / als. Er zijn altijd twee mogelijkheden, want het leven en de natuur zijn nu eenmaal paradoxaal. ‘Paralogisch denken’ noem ik dat in een van mijn boeken.
Mijn ervaring met het mysterieuze is niet iets vaags of bovennatuurlijks maar meer een openstaan voor het moment, voor het wonderbaarlijke in alles, voor mogelijkheden, opties. In het moment leven, je niet laten meeslepen door afwijzing van het verleden of door nadenken over de toekomst. Hoopvol blijven, niet door enkel geforceerd positief denken maar door ook negatieve gevoelens te omarmen en een plaats te geven in je leven.
In de ontdekkingsreis naar het mysterie is de wetenschap een belangrijke inspiratiebron. Hoe moeten we dat plaatsen?
Inderdaad. Met behulp van de verworvenheden van onder andere de kwantumfysica, de Tao, meditatie, Walt Whitman, de Griekse mythologie, Carl Jung en Albert Einstein probeer ik mede dit mysterie te doorgronden en te (laten) ervaren. Ook dit is weer een beetje paradoxaal. Het hoogste weten is dat we niets weten. Zo ligt het in werkelijkheid wel een beetje: we weten eigenlijk nog niets over hoe het leven in elkaar steekt. De wetenschap weet bar weinig, religies ook! Wie anders beweert is een grote leugenaar!
Veel fysici die een Nobelprijs hebben gewonnen, beweren dat we wel kunnen gissen naar veel dingen, dat sommige natuurwetten vaststaand lijken te zijn maar dat we open moeten staan voor nieuwe mogelijkheden. Je hoort mij niet zeggen dat we religies overboord moeten gooien en voor logische wetenschap moeten kiezen; we hebben wel gezien dat dat niet werkt. Het ligt genuanceerder: religie en wetenschap kunnen elkaar uitstekend aanvullen!
U lijkt een speciale affiniteit te hebben met Einstein.
Ook dat is zo! Ik respecteer Einstein als een groot en diep gravend wetenschapper maar tegelijk als een spiritueel hoogstaand mens. Ik citeer hem vaak. Luister maar eens naar wat hij over de vermeende ketters uit de gnostieke geschiedenis heeft geschreven:
‘De religieuze genieën van alle tijden onderscheiden zich door het soort religiositeit dat geen dogma’s kent, en geen naar de mens gemodelleerde persoonlijke God – waardoor er ook geen kerk kan zijn die zijn religieuze leringen daarop baseert. Juist onder de ketters van alle tijden vinden we dan ook mannen die vervuld waren van deze hoogste vorm van religiositeit en die in veel gevallen door hun tijdgenoten als atheïsten werden beschouwd, maar soms ook als heiligen. In dit licht gezien blijken mannen als Democritus, Franciscus van Assisi en Spinoza nauw aan elkaar verwant.’
Maar de Deense fysicus Niels Bohr is voor mij minstens zo boeiend. Toen hij zijn eigen familiewapen ontwierp koos hij voor een spiritueel symbool uit het oude China, het diagram van yin-yang. Daarmee gaf hij aan dat de essentie van het bestaan primair een eenheid is die zich voordoet als een samenstel van complementaire tegenstellingen. Hetzelfde beeld komen we tegen in de beroemde visie op de coincidentia oppositorum, de eenheid van de tegendelen, van de denker Cusanus. Bohr sloot hierbij aan door aan zijn familiewapen het Latijnse motto toe te voegen: contraria sunt complementa (tegenstellingen zijn complementair).
Wie is eigenlijk die ‘Lachende Jezus’ uit uw gelijknamige boek?
Die lachende Jezus belichaamt een staat van wakker zijn waarin we beseffen dat het leven goed is, en de dood veilig. Dit noemen we pronoia. Dat is het redelijke vertrouwen dat het leven aan jouw kant staat en dat iedereen erop uit is om joute helpen. Pronoia is in feite een nieuwe term voor ‘gelovig vertrouwen’. Het woord geloof is door de traditionele religie zo gedevalueerd dat het bijna onbruikbaar is geworden. Geloof heeft zo’n beetje de betekenis gekregen van ‘blind geloof in irrationele dogma’s’. Pronoia heeft werkelijk niets met geloof in die zin te maken. Het is een diep zetelend vertrouwen in de fundamentele goedheid van het bestaan, een vertrouwen dat bezit van ons neemt zodra we ontwaken in de eenheid.
Zolang we ons zelf plegen te zien als niet meer dan afzonderlijke individuen, zijn we slechts kwetsbare vlekjes in een immens ‘lukraak’ universum. Wanneer we zijn ontwaakt, verkeren we echter in een staat van pronoia, omdat het voor ons vanzelfsprekend wordt dat we voor het leven even weinig angst hoeven te hebben als voor een droom. Kortom: ons leven is dan vervuld van zin en betekenis!
500 mensen bij elkaar voor en door de gnosis
De tijd dringt. Veertig naar Gnosis hunkerende belangstellenden wachten op Timothy Freke in een dorpje bij Utrecht. We brengen hem naar zijn verblijfplaats. In de auto ontpopt Timothy zich plots als een gretig vragensteller. ‘Hoe ziet een Gnosis-conferentie bij de rozenkruisers er uit en hoeveel mensen zijn daar dan bij?’ Het antwoord is dat de rozenkruisers – wereldwijd – een weekend uittrekken voor een conferentie en daarbij dan meestal vijf diensten met elkaar in een tempel als gewijde werkplaats delen. Het aantal daarbij betrokken leerlingen ligt meestal tussen de 500 en 650.’
Timothy is verbluft: ‘Zoveel mensen bij elkaar voor de Gnosis? Ongelooflijk, fantastisch; maak ik nergens ter wereld mee!’ En nog een vraag: ‘Hoe komt het toch dat Nederland blijkbaar een vruchtbare en tolerante voedingsbodem is voor de Gnosis?’ Verrast door de vraag opperen we wat veronderstellingen.
‘Zou het te maken hebben met de strijd tegen het water door de eeuwen heen? Nederlanders hebben elkaar daarbij altijd hard nodig gehad. Overlegcultuur en verdraagzaamheid waren noodzaak en een vorm van zelfbehoud. Het kan ook met Erasmus te maken hebben, wiens denkbeelden over tolerantie en vrijheid in het Latijn over heel Europa verspreid werden? Of met Dirck Volckertszoon Coornhert die bij het ontstaan van deze natie onvermoeibaar en vaak succesvol pleitte voor vrijheid van godsdienst, wat uniek was in die dagen.
En dan ook: Denk aan het karakter van Amsterdam; dat altijd een vrijplaats was voor prominente geloofsvluchtelingen zoals Jan Amos Comenius (fakkeldrager van het Rozenkruis 9) uit Tsjechië? We kunnen het Timothy niet met zekerheid zeggen. Misschien kunnen we voor een antwoord van een buitenstaander terecht bij de Deense schrijver Torben Guldberg, die in zijn roman ‘Over het bestaan van Liefde’ het Nederlandse volkskarakter trefzeker uitbeeldt.
Met een groet aan de lezers van Pentagram neemt Timothy Freke afscheid en signeert hij met een sierlijk gebaar voor ons nog enkele van zijn boeken. Big Love! T!M, staat er in.
Bron: Tijdschrift Pentagram 2016 nummer 2
