De eerste twee van 28 hoofdstukken uit ‘De poortwachter , toegang tot Tao’ – het nieuwste boek van Elly Nooyen

BESTEL DE POORTWACHTER – TOEGANG TOT TAO

Op zondagmiddag 4 juni 2023 presenteerde Elly Nooyen haar nieuwste boek in Pentagram boekwinkel in Haarlem: De poortwachter – toegang tot Tao. Dit is het vierde boek over het taoïsme dat zij publiceert via uitgeverij Rozenkruis pers. Daarin bespreekt zij diepzinnige en praktische leringen uit een belangrijk klassiek taoïstisch geschrift van Yin Xi, dat tot voor kort in het Westen nauwelijks bekend was. Yin Xi was de poortwachter die de Chinese wijze Lao Zi aanspoorde om diens beroemde Daodejing te schrijven.

Het gedachtegoed in het nieuwe boek sprankelt, mede door de directe taal van Yin Xi. Lezers  worden erdoor in beweging gebracht. Tegelijkertijd blijven het mysterieuze en het ongrijpbare van Tao intact. Dat kan ook niet anders. Immers, Tao kan niet in woorden worden uitgedrukt. En Yin Xi zegt: ‘De wijze mens weet van een theorie zonder ik, daarom beschermt hij de werkelijke waarheid’.

‘De poortwachter, toegang tot Tao’ is bedoeld als een eerste kennismaking met het werk van Yin Xi voor de mens van deze tijd en cultuur. De schrijfster heeft er daarom voor gekozen om enkele thema’s te bespreken uit zijn boek die van praktisch belang zijn voor wie zich wil bezinnen op de Weg tot Tao. Ze gaan over het Onnoembare, over leven en dood, maar vooral over zelfkennis.

De lancering van het nieuwe boek op 4 juni 2023, met een voordracht door Elly Nooyen, wordt gehouden van 14.30 tot 16.00 uur (inloop vanaf 14.00 uur) op het adres Bakenessergracht 1 in Haarlem, en is gratis toegankelijk. Meer lezen en aanmelden: pentagramboekwinkel.com .

HOOFDSTUK 1: LAO ZI EN DE POORTWACHTER

De Daodejing van de Chinese wijze Lao Zi is wereldwijd bekend. Het is een klein boekje met slechts 81 korte verzen, maar het is samen met de Bijbel het meest vertaalde boek ter wereld.

Bij ons in het westen is maar één legende over Lao Zi bekend. Daarin wordt verteld dat hij rijdend op een zwarte buffel jarenlang door China reisde. Hij probeerde de mensen bewust te maken van het grote mysterie van alles. Omdat hiervoor maar weinig mensen open stonden besloot Lao Zi om China te verlaten. Hij reisde door een bergketen naar de toenmalige westelijke grens. Daar werd hij tegengehouden door een Poortwachter. Deze zei tot hem: ‘Meester, nu u op het punt staat u terug te trekken, sta ik erop dat u een boek voor me schrijft. Daarop schreef Laozi een boek in twee delen: het boek van Tao en de Teh, de Daodejing. Nadat hij dit geschreven had passeerde hij de westelijke poort en heeft niemand hem ooit nog gezien.’ Aldus de legende.

Maar waarom had Lao Zi zoveel vertrouwen in deze Poortwachter dat hij voldeed aan diens verzoek? Wie was deze Poortwachter eigenlijk?

De Chinese historicus Sima Qian schreef over hem en deze gegevens zijn bewaard gebleven. Hij zegt dat de naam van de Poortwachter Yin Xi was en dat deze leefde van 596 – 536 v.o.j. Yin Xi was een bijzonder mens. Hij was als astronoom in dienst van de keizer, daarnaast bewaakte hij de poort aan de grens van China, en hij leidde tevens een spirituele gemeenschap. De hoog in de bergen gelegen pas waarlangs Lao Zi China wilde verlaten, is de Hangupas. Deze ligt ten oosten van het huidige Xi’an, bekend van de terracottabeelden. Als eerbetoon aan Lao Zi en de Poortwachter is in de Hanguvallei een openluchtmuseum gebouwd. Het behoort tot het Unesco Werelderfgoed. Daar is een reconstructie te zien van de poort waarvan Yin Xi de bewaker was.

De oorspronkelijke poort werd toentertijd streng bewaakt. Niet iedere bezoeker werd zomaar binnengelaten en ook mocht niet iedereen zonder goede reden het land verlaten.Yin Xi onderzocht hun motieven.

Zijn naam heeft een bijzondere betekenis. Yin 尹 was de officiële titel van iemand die in dienst van de keizer was, en Xi 喜 verwijst naar zowel een huwelijk als een geboorte. Wat Yin Xi betrof was dit in spirituele zin. Esoterisch gezien bewaakte hij de Poort die tussen de dualiteit en het Ene staat.Alleen die mens kan Poortwachter zijn in wie innerlijk de twee tot één zijn verbonden. Hij is dan ‘geboren’ als een nieuw mens. Als blijk van belangeloze liefde keert zo’n mens vrijwillig terug naar de wereld van de tienduizend dingen, om daar te werken voor iedereen die hunkert naar onverbrekelijke eenheid. Yin Xi was een ingewijde. In de oude geschiedschrijving van China wordt over hem gezegd dat hij in de stilte van de hoge bergen vanuit een geopend hart de zuivere essentie inademde die van Tao uitgaat, en deze weer in de wereld uitademde.

Hij leefde zeer sober en hoewel hij het hoofd van het koninklijk observatorium was, voelde hij zich niet te min om allerlei eenvoudige karweitjes te doen, zo wordt in oude legenden over hem gezegd. Onbaatzuchtigheid, helderheid en kalmte kenmerkten hem.

Vanuit de vallei kwamen regelmatig mensen naar boven die wilden leren hoe zij hun harten konden openen voor het onnoembare. Yin Xi begeleidde hen al vele jaren met een wijsheid die gedragen werd door de zachtheid die van het mysterie uitgaat.

Zo zag zijn leven er uit toen er in het jaar 549 v.o.j. iets bijzonders gebeurde.

Yin Xi nam aan de nachtelijke hemel een bijzondere ster waar die naar het westen wees. Het westen staat in China symbool voor een oogst die kan worden binnengehaald, waarna een geheel nieuwe tijd aan zal breken.

Kort daarna nam hij in het oosten een purperen wolk waar. Purper symboliseert in China de onsterfelijkheid. Yin Xi was een ziener die ver in de toekomst kon schouwen. Hij voorzag dat er iets te gebeuren stond dat van grote invloed zou zijn op de eeuwen die nu zouden komen.

Enige tijd later vernam Yin Xi dat zijn familielid, de grote, wijze Lao Zi, op weg was naar de Hangupas. Innerlijk bereidde hij zich op deze gebeurtenis voor door te vasten, te mediteren en zijn innerlijke tempel nog verder te zuiveren. Daarna veegde hij de toegangsweg naar de pas over vele mijlen schoon om eer te betonen aan de naderende mens. Toen Lao Zi, gezeten op zijn zwarte buffel, bij de pas aankwam, begroette Yin Xi hem nederig als een broeder in Tao.

Lao Zi was van plan om meteen de Poort door te gaan. China maakte onrustige tijden door en de mensen hadden weinig belangstelling voor Tao. Yin Xi echter nodigde hem uit om eerst enige tijd bij hem te verblijven. Er was een groot verschil in zienswijze tussen beiden dat opgelost diende te worden.

De historicus Sima Qian schrijft dat Lao Zi de wijsheid omtrent Tao verborg en deze niet aan anderen door wilde geven. In verschillende Chinese volkslegenden wordt verhaald wat er vervolgens gebeurde.

Lao Zi was ervan overtuigd dat er over de eeuwige Weg niet gesproken mocht worden. Yin Xi wees hem echter op de bijzondere ster die nog steeds aan de westelijke hemel stond te stralen, als een teken dat hen beiden iets te zeggen had.

Hij vroeg Lao Zi dan ook dringend om zijn wijsheid over Tao en diens kracht – de Teh – op te schrijven. Daar voelde Lao Zi niet veel voor. Hij was jarenlang over de aarde getrokken en had daar ‘de leer zonder woorden’ verspreid. Niet door wat hij zei, maar door te leven vanuit ‘niet-doen’ – wu wei – gaf hij onderricht.

Yin Xi had juist jarenlang op dezelfde plaats dicht bij de hemel geleefd. Hij wist uit zijn contact met de zoekende mensen die de berg op kwamen, dat er over de eeuwige Weg weliswaar niet gesproken kon worden, maar dat er ook niet over gezwegen mocht worden.

Het leek een onoplosbare situatie. De twee wijze mannen stonden voor de vraag op welke manier zij hier uit konden komen. Het getuigt van de grootsheid van beiden dat zij beseften dat ze moesten beginnen met hun eigen visie los te laten. Ze beseften dat alleen vanuit hun openheid voor het mysterie zich een oplossing aan zou dienen. 

Daarop besloot Lao Zi bij Yin Xi te blijven zolang dit nodig was.
Eeuwen later zou de wijze Zhuang Zi (369 – 286 v.o.j.) over hen zeggen:

O! Grenswachter Yin Xi!
O! Lao Zi!
Jullie waren de allergrootste ware Mensen uit de oudheid!

Over de geboorte van Lao Zi

Zijn moeder was zwanger geworden door een druppel ‘zoete dauw’ te drinken. Hij kwam ter wereld op een dag waarop niemand werd geboren of stierf. Dat was pas 81 jaar na zijn conceptie.

Op de vijftiende dag van de tweede maanmaand kwam hij tevoorschijn uit de oksel van zijn moeder. Hij had helemaal wit haar en kon al lopen. Zijn moeder riep: ’Hé daar, mijn oud kind! Waarom loop je weg zonder je te laten bekijken?’ Toen draaide hij zich plotseling om en zijn moeder schrok zo dat ze ter plekke stierf. Maar omdat zij hem ‘Oud Kind’ had genoemd nam hij deze naam aan: Lao Zi.

HOOFDSTUK 2: DE DAODEJING ONTSTAAT

Twee bijzondere mannen waren bij elkaar gekomen om een kwestie van groot belang tot een goed einde te brengen. Zhuang Zi noemde hen ’de allergrootste ware Mensen uit de oudheid’. Onder ‘ware Mensen’ wordt in het taoïsme verstaan: een mens die na een leven van egolooshandelen, in het eeuwig Tao is ingegaan. In China bestaan lijsten met daarop de namen van hen die onsterfelijk werden; daarin zijn ook de namen van Lao Zi en Yin Xi opgenomen.

Zhuang Zi noemt beiden ’de allergrootste ware Mensen’. Dat zijn de mensen die – nadat zij in Tao zijn ingegaan – vrijwillig terugkomen op aarde. Zij worden al met een blijvende verbinding met Tao geboren. Dit komt duidelijk naar voren in de verhalen die over de geboorten van Lao Zi en Yin Xi bekend zijn.

Over de geboorte van Yin Xian

Op een zeer hete dag ging zijn moeder even rusten. Zij viel in slaap en kreeg een zeer heldere droom. Daarin zag ze hoe uit de voorkosmische wereld paarsrode wolken op aarde neerdaalden. Deze omringden haar en stroomden in haar lichaam.

Enige tijd later bemerkte zij dat er een kind in haar groeide.
Op het moment dat Yin Xi geboren werd, verrees er uit de dorre grond naast zijn huis een prachtige lotusbloem. Deze had zulke heldere kleuren en een zo stralende glans als geen mens ooit had gezien.

Yin Xi en Lao Zi waren bij elkaar gekomen en volgens oude Chinese legenden werkten zij gedurende drie jaar samen. Na intensief overleg waren ze het erover eens geworden dat de ‘leer zonder woorden’ meer mensen moest bereiken dan door enkele rondtrekkende wijzen mogelijk was. Om te beginnen moesten ze een naam kiezen om het mysterie mee aan te duiden. Ze waren zich ervan bewust dat door namen de dingen van elkaar worden gescheiden, terwijl het mysterie juist alomtegenwoordig is. Ze losten dit probleem op door een heel gewone naam aan het mysterie toe te kennen: ‘Weg’, ofwel ‘Tao’ (officieel als ‘Dao’ geschreven). In het Chinees wordt met Tao een weg bedoeld die twee dingen met elkaar verbindt. Dat kan een zichtbare weg zijn die van A naar B loopt, maar ook een onzichtbare weg zoals een luchtweg of een urineweg.

DE PIJNBOOMBLOEM IN DE HAND VAN DE WIJZE IS EEN BELOFTE VAN ONSTERFELIJKHEID. DE LEGE RUIMTE SYMBOLISEERT HET ONNOEMBARE TAO.

Met deze naam gaven zij aan dat het alomtegenwoordig Tao geen letterlijke weg is, maar een verbindingsweg vormt tussen de tijdelijke mens en het tijdloze mysterie.

Dit komt duidelijk naar voren in de eerste regels van de Daodejing: 

Volgens de legende spraken beide mannen diepgaand over welke weg een mens te gaan heeft om zich te verbinden met Tao, en op welke manier ze over het mysterie konden spreken, zonder het tekort te doen door de beperking van de menselijke taal.

De Chinese geschreven taal is hiervoor bij uitstek geschikt.

Westerse talen bestaan uit een beperkt aantal letters. Daarmee wordt een onbeperkt aantal woorden gevormd. Ieder woord heeft bij ons maar een beperkte betekenis, deze wordt bepaald door de klank. Zo is de klank ‘bloem’ anders dan de klank ‘vallen’.

Het geschreven Chinees bestaat uit duizenden symbolen, karakters genaamd. Achter ieder karakter zitten één of meerdere betekenissen en veel karakters zijn samengesteld uit een aantal andere karakters.

Hieronder een voorbeeld:

Het karakter voor bloem 花 bestaat uit drie delen.
Links onder staat het karakter voor ‘mens’.亻Rechts onder het karakter voor het getal zeven. 七In samenhang met het karakter voor mens verwijst dit naar een zevendaagse ceremonie die vroeger na iemands dood werd gehouden.
Als beeld laten de karakters voor ‘mens’ en voor ‘zeven’ 化 een mens zien die achterover is gevallen. Dit symboliseert een volledige verandering.
Het bovenste deel van dit karakter betekent: een plant.
De drie karakters tezamen betekenen bloem, want een bloem groeit door de metamorfose van het zaad waar het uit voortgekomen is. Het zaad verdwijnt en de bloem komt tevoorschijn.

Een nóg diepere betekenis van het karakter voor bloem verwijst naar een innerlijke transformatie op de Weg tot Tao. Het gedeelte van het karakter dat een vallend mens verbeeldt, verwijst naar de voorwaarde dat op de Weg eerst de oude mens ‘valt’, of ‘sterft’, waarna door middel van transformatie iets totaal nieuws tot bloei kan komen.

Yin Xi en Lao Zi zochten in diepgaand overleg naar karakters die zowel een gewone betekenis hadden, als diep verborgen betekenissen bevatten.

Hiermee gaven zij, voor degenen die eraan toe waren, geheime aan- wijzingen over de wijze waarop de Weg tot Tao gegaan kon worden, terwijl de tekst ogenschijnlijk over dagelijkse dingen ging.

Zij arbeidden lange tijd in stilte en zuiverheid. Lao Zi bracht steeds iets naar voren, Yin Xi reageerde hierop en vatte de essentie daarna samen en noteerde deze in korte notities. Langzaam maar zeker ontvouwde zich op deze manier de aanzet tot het boek van Tao en diens kracht: de Daodejing. Het zou uiteindelijk bestaan uit negen maal negen verzen, als eerbetoon aan het opperste volmaakte: Tao.
De historicus Sima Qian zegt over Lao Zi:

Hij legde zich erop toe om naamloos te blijven,
daarom werd zijn naam nooit vergeten.
Hij wilde niemands leermeester zijn,
daarom leert hij nog steeds miljoenen mensen.

INHOUDSOPGAVE

Inleiding

  1. Lao Zi en de Poortwachter
  2. De Daodejing ontstaat
  3. Vertrek naar Chengdu
  4. Het werk van Yin Xi
  5. Leegte
  6. Ziekte en dood
  7. Leven en dood
  8. Macrokosmos kosmos microkosmos
  9. Onze Tao natuur
  10. Onze aardse natuur
  11. De brug
  12. Tao en wij
  13. Yin Xi en wij
  14. De verborgen sleutel
  15. Twee naturen; één kracht
  16. Twee mogelijkheden
  17. De eeuwige essentie
  18. De dubbele koers
  19. Het menselijk vermogen
  20. De heilige mens
  21. Van kennis tot wijsheid
  22. Tao in het midden
  23. Verlichting
  24. Spoken en geesten
  25. Vasten van het hart
  26. De gouden Weg
  27. Oude patronen
  28. Het ‘niet’ in ons

Nawoord

BESTEL DE POORTWACHTER – TOEGANG TOT TAO

LEES OVER DE BOVENSTAANDE BOEKEN VAN ROZENKRUIS PERS OVER TAOÏSME