In het najaar van 2022 danst Het Nationale Ballet in Amsterdam één van de beroemste klassiekers The Sleeping Beauty, voor uitverkochte zalen. Hoe komt het dat mensen massaal een kaartje kopen en naar het theater afreizen om een oeroud bekend verhaal te bekijken?

Een diepere betekenis van het verhaal Doornroosje

De vertelling van de Schone Slaapster kent vele vormen en wordt ook Aurora (Het ochtengloren / De nieuwe Morgen), of Doornroosje genoemd. Het gaat hier om de Rozenknop (Roosje) die ligt te slapen, beschermt door een haag van doornen (Doorn), om wakker gekust te worden.

Een geliefd jeugdlied bij de kinderen die deelnemen aan het jeugdwerk van het Rozenkruis gaat hierover en klinkt als volgt:

Rozenknopje dat nog rust,
‘k wil je naar de Tempel dragen;
en daar aan de Liefde vragen
of Ze je wakker kust!

Rozenknopje dat nog droomt,
‘k wil je zachtjes wat vertellen:
dat de Liefde aan komt snellen,
en in je hartje stroomt!

Rozenknopje dat nog wacht,
zie, nu komt met gouden stralen
’t zonlicht op je nederdalen!
Toon nu je reine pracht!

Jeugdtempelzang 55

Het Rozenknopje staat symbool voor de goddelijke kern in het hart van ieder mens. Het ligt te slapen in ons stoffelijke lichaam en wacht om wakker gekust te worden door de Liefde. Daarom is dit verhaal zo herkenbaar. Het is ín ons. Het gaat over ons als mens op deze aarde.

Doornroosje is het symbool voor de zuivere (schone) ziel die op aarde komt bij ouders als enig geboren kind. Na haar geboorte krijgt zij elf goddelijke zegeningen mee, die de ziel nodig heeft om het leven op aarde te kunnen doorstaan en haar innerlijk doel te kunnen bereiken. De boze fee brengt de boodschap dat wanneer Doornroosje zich op haar zestiende verjaardag (bij het volwassen worden) zou prikken aan het spinnewiel, zal sterven. Zij zal haar goddelijke opdracht vergeten. De twaalfde fee (in het geval van het ballet de Seringenfee genoemd) kan alleen dit sterven verzachten in een slaap van honderd jaar. Een langdurige slaap van de roos tot de bevrijding.

Het spinnewiel is het symbool van de gebondenheid aan het rad van geboorte en dood in onze wereld. Ondanks het feit dat de koning alle spinnewielen in zijn land verbiedt, kan hij niet voorkomen dat Doornroosje zich prikt en daardoor verbonden raakt aan de dialectiek en in slaap valt. Steeds meer gebonden aan de stoffelijke wereld valt niet alleen Doornroosje in slaap, maar met haar de gehele hofhouding.

Naar Gods maatstaven slapen wij allen op deze aarde. Hoe langer dit duurt, hoe meer wij in de stof verzinken. Dit wordt uitgebeeld door de doornenhaag die steeds dikker wordt en moeilijker te doordringen. Alleen een prins ‘de Liefde’ (het mannelijke aspect) met een diep en zuiver verlangen zich te willen verbinden met de ziel (Doornroosje / het vrouwelijke aspect) kan dit proces verbreken. Door dit verlangen heeft hij als enige de mogelijkheid het doornenbos met een zwaard te doordringen. Wanneer de prins Doornroosje wakker kust ontstaat door de aanraking het ontwaken: De geboorte van de Nieuwe Ziel. Niet alleen zij worden door dit huwelijk bevrijd, maar de gehele hofhouding van het kasteel. Dit betekent de bevrijding van de gehele mensheid.

De geschiedenis van de vertelling Doornroosje

Het verhaal van Doornroosje komt al voor in de middeleeuwen. Ook het thema van het wakker kussen is terug te vinden in Sneeuwwitje en in de Siegfried Sage (op muziek gezet door Richard Wagner), waarin Brünhilde op een berg ligt te slapen, omringt door een kring van vuur, tot zij wordt wakker gekust door Siegfried. Door het vele malen doorvertellen en opschrijven in vele tijden en vele landen, kent het verhaal van Doornroosje vele versies. Ook in onze tijd wordt bij kunstuitingen nog vaak gebruik gemaakt van dit verhaal.

Brunhilde is diep in slaap, omgeven door een ondoordringbare vuurzee

Het ballet The Sleeping Beauty

Als reactie op de enorme materialisatie van de wereld aan het einde van de negentiende eeuw, zijn heel veel sprookjes op muziek gezet zoals Hans en Grietje.

Zo onstond in Rusland het idee om grote balletten te creëren op basis van sprookjes. Eén van deze balletten is de Schone Slaapster. Het werk is onstaan door nauwe samenwerking van drie kunstenaars. De directeur van het Mariinsky theater Ivan Vsevolosjky schreef het libretto voor de Schone Slaapster. Hij basseerde het ballet op de versie van Perrault en de geboeders Grimm, maar ook met toevoegingen uit andere sprookjes om zo een lang avondvullend ballet te creëren, waarbinnen de dansers konden uitblinken. Hij ontwierp in samenwerking met anderen ook de decors en danskleding. Vsevolosjky vroeg de componist Peter Iljits Tsjaikovski (1840-1893), de muziek bij zijn verhaal te componeren. Dat deed de componist in nauwe samenwerking met de wereldberoemde, van oorsprong franse, choreograaf Marius Petipa (1818-1910), die sinds 1847 verbonden was aan het Mariinsky theater. Eerst als (dans) solist en daarna als docent en choreograaf. Petipa had vele verzoeken aan Tsjaikovski om zijn muziek aan te passen aan de bewegingen van de dansers en zo ontstond, in plaats van een begeleiding bij de dans, voor het eerst echte balletmuziek die de dans ondersteunt.

Roslavleva als Aurora (Bolsjojballet, 1899)

The Sleeping Beauty nu

Het Nationaal Ballet in Amsterdam zet al jaren The Sleeping Beauty op de planken. In 1981 heeft de nu 95 jarige choreograaf Sir Peter Wright voor het Nationaal Ballet The sleeping Beauty meer naar onze tijd gemoderniseerd en ingekort. Volgens hem was het origineel uit 1890 een ‘ballet de spectacle’ met prachtige feeënvariaties en divertissement. Heden ten dage verwacht het publiek meer inhoud en drama. Sir Peter Wright heeft geprobeerd de choreografie van Petipa meer te verbinden aan het verhaal van Doornroosje. Philip Prowse heeft de decors en kostuums ontworpen. Deze zijn geheel gesitueerd aan het Franse hof van de zeventiende-achtiende eeuw.

Alle voorstellingen van The Sleeping Beauty in het najaar van 2022 zijn uitverkocht. Wie zich niet naar Amsterdam kan begeven, kan hieronder een eerder opgenomen voorstelling van het Nationaal Ballet bekijken in de vorm van twee video’s.

De finale van het ballet The Sleeping Beauty vindt plaats bij een een gouden zon.
Dit is niet zomaar. Jan van Rijckenborgh schrijft hierover in De Egyptische Oergnosis deel 1, hoofdstuk 18, ‘De realiteit van de bevrijding’:

‘U weet wellicht dat goud de kleur is van de wedergeboren zielenstaat. Daarom spreken wij van het Gouden Rozenkruis en zingen wij van de gouden wonderbloem. Dat het goud, wat betreft zijn glans, geaardheid en vibratie, geassocieerd wordt met de wedergeboren staat, is een oeroud weten. U behoeft maar te denken aan de oude primitieve schilderkunst. Daarom is de Renova-tempel aan de kleur goud gewijd, maar ook aan het violet. De kleur violet is de grondkleur van het nieuwe spectrum. Het is het spectrum van de zielenmensheid, waarin de wedergeboren ziel, de gouden wonderbloem, kan worden opgenomen in een nieuwe levensgang.’

Suus Blanke