LEES EEN GEDEELTE UIT GNOSIS ALS INNERLIJKE RELIGIE

Er is, in diepse zin, slechts één waarheid. Alle wereldreligies dragen deze diepste waarheid als kern met zich. In elke religie kan deze kern als een innerlijke religie worden herkend.  Door dit universele beginsel wordt waarheid openbaar, als innerlijke kennis van het grote plan van God. Iedere zielen-mens die op de gnostieke stralingswerkzaamheid kan reageren verkrijgt zo de innerlijke kennis: de Gnosis. Gnosis brengt de bewuste verlichting, de stralingswerkzaamheid die de zielen-mens herschept tot geestmens. Dit alles wordt uitgebreid toegelicht en in een context geplaatst in het boekje ‘Gnosis als innerlijke religie’. Hieronder volgt de integrale tekst van hoofdstuk 3. 

HOOFDSTUK 3

Tot in de tijd van Jezus zijn er mysteriescholen geweest. Zo waren er enkele gevestigd in Eleusis en Delphi in Griekenland, waar Orpheus en Apollo als de behoeders van de mysteriën werden vereerd. In Perzië bevonden zich scholen waar de wijsheid van Zarathoestra werd onderwezen en de mysteriescholen in Egypte en Klein-Azië waren gebaseerd op de leer van Attis of Osiris. Het Oude Testament verwijst hiernaar in de teksten over de Nazareeën, een groep aan God toegewijde mensen, tot wie ook Simson en Gideon behoorden. 

Ook is het zeker dat de profeten deze mysteriescholen hebben gekend. Want zij hebben er steeds op gewezen, dat uiterlijke ceremoniën als innerlijke processen moeten worden beschouwd, waarin de binding tussen God en de mensen tot stand wordt gebracht. Het was in die dagen bekend dat de mensheid door het nadir van stof moet heen gaan om zich met God te kunnen verenigen – een ontwikkeling die door de Broederschap der Bevrijden wordt gegarandeerd aan ieder mens die deze weg wil gaan. 

Wie werd ingewijd, ontving tijdens dat proces de kennis die in deze mysteriën besloten ligt. Als middelaars in dit proces traden de hiërofanten der mysteriën op, die een bewuste binding onderhielden met en leefden in de krachten van God en zijn wetten. Daarbij is het van ondergeschikt belang welke symbolen werden toegepast om deze kennis over te dragen. 

Nieuwe ontwikkeling van de mensheid 

Tot aan de komst van Jezus waren deze mysteriën geheim. Jezus, zelf een ingewijde in de joodse mysteriën, maakt zijn toehoorders duidelijk dat de aardse natuur in een bewust proces kan ondergaan, terwijl de goddelijke natuur ontwaakt en opwast. Hij die zijn leven wil verliezen om Mijnentwil, – omwille van de Geest Gods – die zal het behouden. Zijn leven was een getuigenis van het proces, dat tot op dat moment alleen maar binnen de muren van de mysteriescholen kon worden voltrokken. In zijn denken, voelen en willen gaf hij zijn ik-centraliteit prijs, zodat het kind Gods in hem tot ontwikkeling kon komen. 

Hiermee was de mensheid op het punt van haar ontwikkeling gekomen, dat de mysteriën geopenbaard moesten worden om haar spirituele voortgang te kunnen verzekeren. Nu werd het mogelijk om het proces van innerlijk sterven en wederopstaan zelfstandig en onder eigen verantwoordelijkheid te gaan ervaren. Dit betekende dat van nu af aan het ontwaken van het ware zelf een bewust ervaren proces werd. Het bleef niet langer, zoals voordien, als herinnering werkzaam, maar werd nu in het actuele leven geplaatst. Deze daad van Jezus was mogelijk geworden, doordat de Universele Broederschap zich via en in hem met de mensheid had verbonden. Hij was de Christus, de Gezalfde, die de krachten van de Geest ontvangen en doorleefd had en ze vanaf dat moment beschikbaar stelde opdat nu alle mensen deze weg zouden kunnen gaan. Zo was nu de gehele aarde een mysterieschool geworden.

De mysteriën waren nu openbaar en niet langer uitsluitend beschikbaar voor een kleine groep uitverkorenen. Bovendien moesten zij nu ook bij vol bewustzijn worden doorgemaakt, hetgeen voordien niet het geval was. Daarom konden de bestaande mysteriescholen worden gesloten. Jezus had de geheime kennis openbaar gemaakt. Deze kennis, de Gnosis, dook op als een historisch naspeurbare stroming in het gebied rond de Middellandse Zee.

Men heeft zich altijd afgevraagd, waardoor de Gnosis zo plotseling actueel is geworden, want het leek erop dat zij zonder enige voorbereiding en volkomen volwassen, als uit het niets, in de wereld is gekomen. Zij droeg sporen van alle culturen en tradities van die tijd. Maar waar lag haar oorsprong? Perzië , Israël, Griekenland of Egypte? Het antwoord is niet moeilijk als men bedenkt dat Gnosis de geopenbaarde wijsheid van de bonafide mysteriescholen is. Dan wordt ook duidelijk waarom zij zo plotseling en overal tegelijk en in een volmaakte vorm verscheen.

Door het optreden van Jezus was geheimhouding niet langer nodig en evenmin nog toegestaan. Sporen van de geheime wijsheid uit het verleden, waarnaar men zo ijverig had gezocht, waren nu niet meer te vinden, omdat zij achter de muren van de mysteriescholen verborgen was geweest en haar behoeders een absolute zwijgplicht in acht moesten nemen. Omdat alle landen en culturen hun mysteriescholen hadden gekend, verscheen de Gnosis dan ook op hetzelfde moment en in zeer uiteenlopende vormen in bijvoorbeeld de joodse, Griekse en Perzische culturen. 

Stap dichter bij het einddoel

Het speelt dan ook geen rol welke vorm de eerste is geweest. Want vanuit de heilige plaatsen werd de wijsheid gevoed met een machtige, universele stroom  van Gnosis. Ook heeft men zich afgevraagd waarom in zoveel gnostieke stromingen gesproken wordt over andere wereldredders dan Jezus, terwijl toch Jezus wordt gezien als de Verlosser. In enkele manuscripten uit Nag Hammadi hebben de verlossers Egyptische en Perzische namen. Maar er zijn er ook vele waarin Jezus wordt genoemd.

Deze vraag kan men als volgt beantwoorden: De hiërofanten van de mysteriën, die hun poorten openden in de dagen van Jezus, wisten dat de wijsheid zich in Jezus had geopenbaard en dat de openbare voltrekking van de mysteriën was geschied, terwijl de Broederschap des Levens in Hem de mensheid in de stoffelijke wereld zo dicht was genaderd dat een nieuwe stap op weg naar het einddoel kon worden ondernomen. Sommige hiërofanten gebruikten nog steeds de oorspronkelijke namen van de verlossers uit eerdere perioden. In de teksten van Nag Hammadi wordt gesproken over Seth, de zoon van Adam.

Anderen zagen het belang van dit nieuwe tijdvak en namen Jezus op in hun wijsheidsleer. Maar is de naam van de verlossende kracht belangrijk voor diegene die de weg van de ware mens wil gaan? Het gaat toch steeds weer om dezelfde, oorspronkelijke mens! Zo wordt ook duidelijk waarom de verlossing in gnostieke geschriften altijd wordt afgeschilderd als een onderdeel van een groot kosmisch proces.

Op plaatsen waar in de Bijbel over de verlossing wordt gesproken, staat weinig vermeld over de schepping van de wereld en de rol van de mensheid in dit proces. Noch over de mensheid van voor de val en de mogelijkheid om terug te keren. Zij bepalen zich tot de bevrijding zelf. Deze gebeurtenis wordt gekoppeld aan traditionele joodse, Griekse en Egyptische wijsheid, waarin de kosmische verbanden in deze processen duidelijk worden aangetoond. Vandaar dat alle gnostieke stelsels mythen kennen die het ontstaan beschrijven van de geestelijke wereld, de schepping van de aardse wereld, de geestelijke hiërarchieën en de hiërarchieën van de engelen en archonten die de wereld besturen.

Gnosis is eerstehands kennis van God

In het boek ‘Gnosis en de laatantieke geest’ van Hans Jonas staat dat het begrip ‘gnosis’ is ontstaan door de typische psychische en geestelijke eigenschappen van de mediterrane mens van die tijd. Hij zegt dat de mensen toen in een soort vacuüm leefden, waarin alle geestelijke en traditionele waarden wegvielen en door de nieuwe uitdagingen van die tijd geen waarde meer hadden.

De zekerheden waren verdwenen. Sociale structuren en algemene normen en waarden boden geen steun meer. De mensen werden geconfronteerd met een onoverzichtelijke chaos. Om dat vacuüm te vullen, verzon men als het ware een reeks van bovennatuurlijke zekerheden en processen, waarbinnen men zich terugtrok om tenminste nog te kunnen existeren.

Voor deze mens was de wereld niet langer een plaats van beproeving of een kosmos, een plaats van orde en schoonheid, waarin hij voordien was opgenomen. Naar deze opvatting zijn er bepaalde voorwaarden waaraan een mens moet voldoen om zich te kunnen overgeven aan geestelijke ervaringen. Maar er is geen verklaring voor het feit dat de gnostici juist zulke ervaringen beleefden. In de uitleg van Jonas zijn gnostieke stelsels niet anders dan reacties op verhoudingen in de omgeving en de natuur en hebben zij geen objectieve waarde.

Ondanks dat beschrijven gnostici ervaringen, die reeds lang voordien ook in mysteriescholen werden doorleefd. Zij kunnen worden doorleefd, wanneer het sluimerende geestbeginsel in de mens ontwaakt en hem de vergankelijkheid en ongoddelijkheid van de wereld toont. Of deze er nu mooi of chaotisch uitziet doet niet ter zake. Wellicht is het juist zo dat zulke geestelijke ervaringen uitsluitend gaan spreken indien alle oude stelsels zijn afgebroken en de mens in grote disharmonie verkeert.

Gnosis: geen product van traditionele wijsheid

Gnostieke ervaringen kunnen niet worden afgedaan met een historisch, psychologisch of cultureel etiket. Ook gaat het niet op om de Gnosis als een product van traditionele wijsheid te plaatsen. Gnosis, de Gnosis, is altijd een eerstehands ervaring van het goddelijke Licht.

Wil men de historische ontwikkeling in verband brengen met de wijsheid der mysteriën, dan kan men alleen zeggen dat oude symbolen werden overgenomen om de geopenbaarde processen uit te beelden. Heilige plaatsen stelden als het ware een gewaad beschikbaar, waarin de wijsheid kon worden gekleed. Deze wijsheid, geladen met verlossende kracht, spoorde de gnosticus aan om de getoonde weg in zijn eigen stelsel te bewandelen en de bevrijding van zijn ziel te zoeken.

Wil men zich bezighouden met de betekenis van het begrip ‘gnosis’, dan moet men zich afvragen waar de oorspronkelijke wijsheid van de mysteriescholen vandaan kwam. Biologen willen het ontstaan van het leven zo gaarne verklaren als afkomstig van een andere planeet. Maar hiermee wordt het ontstaan van het leven niet verklaard, maar verplaatst. Zo gaat het ook met verklaringen omtrent de oorsprong van de Gnosis.

Gnostieke ervaringen betreffen een individueel ondergaan van de eerstehands binding met God. Deze ervaringen staan los van tijd, los van historische ontwikkelingen, los van culturele patronen. Het zijn geen willekeurige speculaties of vondsten. Zij spreken over het ware wezen van de mens. Over een realiteit van de wereld waaruit de innerlijke mens afkomstig is. En, wat kenmerkend is voor de Gnosis, zij spreken over het doorleven van de weg die terugvoert naar de oorspronkelijke wereld.

Hetzelfde proces in de ziel doorleefd

Dit is universele waarheid. Zij heeft zich geopenbaard aan leraren en leerlingen. Zij heeft zich geopenbaard aan Jezus de Christus en werd door Hem in het openbaar onderwezen. Zijn ervaringen worden dan ook door de gnostici bevestigd. Velen van hen waren zijn leerlingen, anderen volgelingen uit latere perioden. Maar allen konden hetzelfde getuigen, omdat zij hetzelfde proces in hun eigen ziel hadden doorleefd.

Zo kan men zeggen dat Gnosis zich zeer zeker op bepaalde psychologische momenten in de ontwikkeling van de mensheid openbaart. Op het moment dat de mensheid rijp is om deze eerstehands kennis te ontvangen, treden haar leraren op. Zoals ook nu, in deze tijd, waarin vele zoekers de brug naar de Gnosis in hun eigen stelsel kunnen vinden.

INHOUDSOPGAVE VAN GNOSIS ALS INNERLIJKE RELIGIE

Bron: Gnosis als innerlijke religie, Crystalserie 5

LEES EEN GEDEELTE UIT GNOSIS ALS INNERLIJKE RELIGIE