Leven vanuit eenheid (hoofdstuk 1 uit het bijbehorende boek)
BESTEL MYSTERIËN EN SYMBOLEN VAN DE ZIEL
BESCHOUWING GEBASEERD OP SPIRITUELE TEKST 1
Als mens ben je veel meer dan een complex biologisch organisme met intelligentie. Je bent ook veel meer dan een psychologisch individu met persoonlijke gedachten, gevoelens en wilswerkingen. In diepste wezen ben je puur bewustzijn. In diepste wezen ben je ziel, een potentiële levende verbinding tussen de eenheid en de veelheid, tussen het eeuwige en het tijdelijke, tussen het Heilige en je persoonlijkheid. Die verbinding ervaren is grote vreugde, is de opperste gelukzaligheid. Ieder mens is uitgenodigd om zich van waan te bevrijden, blijvend vredig te zijn en zich innerlijk te verheugen.
Dit alles lijkt misschien heel ver weg van hoe je jezelf, je leven en de wereld op dit moment ervaart. Dat komt omdat je leeft in een zelfgeschapen gevangenis van begoocheling die ontstaan is doordat je uiterlijkheden boven jezelf hebt geplaatst, omdat je je identificeert met vergankelijke vormen. Deze woorden zijn allesbehalve complimenteus. De auteur van ‘Ashtavakra’s zang’ formuleerde ze zeer zeker niet om je iets te verwijten, maar om je op te roepen aandacht te schenken aan wie je in wezen bent: getuige van onthullingen van een grandioze werkelijkheid, aldoordringend en volmaakt.
De stichters van bewegingen die uitgroeiden tot wereldreligies stimuleerden hun volgelingen om zich niet meer te vereenzelvigen met hun sterfelijke persoonlijkheid en op te gaan in hoger zieleleven om zo een door de geest bezielde persoon te worden en te zijn.
In veel religies en wereldbeschouwingen zijn de begrippen ‘bewustzijn’ en ‘ziel’ essentieel. Tussen wereldgodsdiensten bestaan enorme verschillen, en ook binnen de afzonderlijke wereldreligies is een breed spectrum van leringen en groeperingen te ontdekken.
Als we echter kijken naar de meer esoterische en contemplatieve tradities binnen religies, ontdekken we talloze overeenkomsten. Dat is logisch want esoterie en contemplatie gaan over de levende ervaring van een realiteit die haaks staat op de zintuiglijk waarneembare wereld en de psychisch ervaarbare wereld, en daardoor niet zomaar door iedereen kan worden begrepen, maar alleen door degenen die in zekere zin zijn ‘ingewijd’ in de andere realiteit.
De structuur van de levende ervaring van de mens is universeel, zoals ook de anatomie van het menselijk lichaam bij de mensen hetzelfde is, maar het vereist een zekere scholing om toegang
te krijgen tot die levende ervaring. In dit online-programma Mysteriën van de ziel verkennen we het aspect van onszelf dat bekend staat als ziel, Zelf, innerlijke mens, en bewustzijn. Die ziel is een mysterie voor ons gewone verstand. Zij is geen object en geen subject, maar kan wel worden ervaren. Zij heeft geen vorm en stijgt ver uit buiten ruimte en tijd, maar kan wel in ons groeien.
Als we de begrippen bewustzijn en ziel aan elkaar verbinden, bedoelen we in feite jezelf bewust zijn van je bewustzijn, iets dat kenmerkend is voor de mens. Het is goed om dat te beseffen, want volgens het spirituele uitgangspunt ligt bewustzijn ten grondslag aan alles wat zich manifesteert. In een bekend soefi-gezegde wordt dat idee geformuleerd als ‘God slaapt in de rots, droomt in de plant, beweegt in het dier en ontwaakt in de mens’.
We kunnen de levende ervaring van de ziel alleen maar benoemen en begrijpen aan de hand van universele symbolen, analogieën en mythen, die allemaal deel uitmaken van de ervaringswereld van de ziel. Ons rationele denkvermogen is een groot geschenk dat we hard nodig hebben om in de zintuiglijk waarneembare wereld te kunnen leven. Het is echter niet de bedoeling dat we daarbij blijven staan of ons uitsluitend in die richting verder ontwikkelen.
Als mens moeten we niet terug naar het mythische bewustzijn van onze verre voorouders, en we mogen ook niet blijven steken in ons verstandelijke hersenbewustzijn dat nog oneindig kan worden uitgebreid. We dienen vooruit te gaan naar het gnostieke ziele-bewustzijn, naar de ervaringswereld van de ziel, naar het domein van de oertypen, want daartoe wordt ieder mens innerlijk geroepen.
Dit online-programma heet ‘Mysteriën van de ziel’ en bestaat uit negen klassieke spirituele teksten en negen beschouwingen daarover. De geselecteerde spirituele teksten komen uit negen verschillende tradities, achtereenvolgens: advaita vedanta, hermetisme, kabbalah, gnostiek christendom, raja yoga, jodendom, boeddhisme, zoroastrisme en paulinisch christendom.
Er zijn vele symbolen die verwijzen naar de menselijke ziel. Aan de negen beschouwingen van dit online-programma verbinden we negen symbolen van de ziel die in het boek Mysteriën en symbolen van de ziel verder worden uitgewerkt.
Het doel van dit programma is je bewust te maken van het leven van de ziel en je ontvankelijkheid voor de invloeden die van haar uitgaan te vergroten zodat je ervaringen veranderen. Niet van jouw ziel, want je hebt geen ziel. De ziel heeft jou, en zij kan zich nog maar heel beperkt in je uitdrukken. Jij vormt zelf de barrière waardoor de ziel zich niet of nauwelijks kan manifesteren. Deze opmerking is natuurlijk niet persoonlijk bedoeld want zij is van toepassing op vrijwel alle mensen op aarde.
Je mag hier zijn in deze wereld. Sterker nog: je moet hier zijn! En je kunt transparant worden voor het licht van waarheid dat straalt in onvergankelijke glans. Je kunt innerlijk vernieuwen en
groot geluk beleven. Je kunt in vreugde meewerken aan het verwerkelijken van het goddelijke scheppingsplan, maar daarvoor is het wel noodzakelijk dat je eerst een diepgaand transformatieproces ondergaat.
Heilige geschriften spelen een belangrijke rol in veel religieuze en esoterische tradities. Zij vinden hun oorsprong in de wereld van de ziel. Dat komt vaak tot uitdrukking in een onderliggende getalsmatige structuur die er niet bewust is ingelegd. Doorgaans betreft het dan ook geen proza, maar poëzie die bestemd is om voor te dragen of te zingen. Onder de heilige teksten die gekozen zijn voor dit programma bevinden zich in ieder geval drie gezangen: Ashtavakra’s zang, het lied van de parel en een hymne van Zarathoestra.
Bij het vertalen van de oorspronkelijke heilige teksten in een andere taal gaat de bijzondere getalstructuur voor een belangrijk deel verloren, maar dat neemt niet weg dat ze je dan nog wel de mogelijkheid bieden om je te verbinden met het hoge, lichtende bewustzijnsniveau van waaruit ze zijn ontstaan. Dat geldt overigens ook voor bijvoorbeeld beeldende kunst en muziek. Kunstzinnige scheppingen die geïnspireerd zijn vanuit de ervaringswereld van de ziel beschikken over het vermogen het bewustzijn tijdelijk op te heffen tot in de zielewereld. Zij kunnen daarom worden ervaren als voeding voor de ziel.
In dit programma gaan we de gekozen teksten niet heel uitgebreid verklaren. Niet alleen omdat we daar geen ruimte voor hebben binnen de gekozen opzet, maar vooral ook omdat dit weinig zin heeft. Als we zin na zin en vers na vers zouden toelichten – even aangenomen dat we daartoe in staat zouden zijn – zou je die informatie in je hersenen verwerken op een manier waarop je ook andere informatie verwerkt. Daarmee vergroot je weliswaar je kennis, maar je wordt er geen nieuw mens door.
Heilige geschriften kun je zien als geschenken die je uitnodigen om met hen te gaan werken. Want alleen wanneer je innerlijk aan de slag gaat met heilige teksten, kan er een transformerende invloed van uit gaan. Binnen spirituele tradities worden bepaalde heilige teksten herhaald uitgesproken of gezongen, als mantra’s, waardoor deze diep worden gegrift in het onderbewustzijn van de betrokkenen. Zo ontstaan er niet alleen nieuwe krachtige neurale verbindingen in hun brein, maar nemen zij ook krachten in zich op uit het domein van de ziel – uit de ervaringswereld van de oertypen – energieën die de levende ervaring veranderen en die reinigen en vernieuwen tot op het niveau van het fysieke lichaam.
In de zen-traditie wordt er veel gewerkt met zogeheten koans. De zen-meester geeft dan een koan – dat is een soort raadsel – aan de leerling. Het is de taak van de zen-leerling om die koan te ‘kraken’, om te komen tot begrip en het juiste antwoord te vinden. Uiteindelijk gaat het niet primair om het antwoord waarmee de leerling komt, maar om de inspanningen die hij of zij zich getroost om tot een juist antwoord te komen, want alleen de inspanning werkt transformerend, het antwoord als zodanig niet. De inspanning is nodig om het gewone denken te overstijgen.
Innerlijke vernieuwing is geen verdienste, maar een gevolg van genade, van hemelse krachten die worden geschonken. Als gevolg van aspiratie, dat is je verlangen en inspanning om innerlijk te vernieuwen en beter te kunnen dienen, kun je de goddelijke genade ontvangen, kan de alomvattende liefde zich mededelen en komen geleidelijk nieuwe vermogens tot ontwikkeling. Als je jezelf zou beschouwen als de bron of oorzaak van spirituele groei die je in jezelf ervaart, zou je ten prooi vallen aan vereenzelviging, en vorm je geen levende verbinding tussen hemel en aarde.
Ashtavakra’s zang kunnen we, evenals vele andere heilige teksten, zien als een grote verzameling koans. Elk vers houdt wijsheden in zich besloten waarin we dieper kunnen doordringen. Het geschrift begint met een oprechte en diepzinnige vraag die koning Janaka stelt aan de wijze Ashtavakra. Janaka is een machtige en invloedrijke persoonlijkheid die zich bewust geworden is dat hij niet in de waarheid leeft en gebonden is. Daarom verlangt hij naar bevrijding en onthechting. Ashtavakra zegt tot hem, en ook tot ons:
Vriend, is jouw levensdoel bevrijding, mijd dan al wat de zinnen roert, en koester onbaatzuchtigheid, eenvoud, mededogen, gemoedsrust en oprechtheid. Jij bent niet aarde, niet water, lucht, vuur, of ether. Weet dat jij het Zelf bent, getuige van dit alles en in niets eraan verwant. Dat is de weg naar vrijheid. Vereenzelvig niets met vorm, en vestig jouw gewaarzijnsrust. Je zult je innerlijk verheugen, blijvend vredig, van waan bevrijd.
Hier spoort Ashtavakra Janaka aan om zijn fascinatie voor de zintuiglijk waarneembare wereld op te geven waardoor zielekwaliteiten als onbaatzuchtigheid, eenvoud, mededogen, gemoedsrust en oprechtheid zich kunnen manifesteren. Ook raadt hij Janaka aan om zich niet te vereenzelvigen met alle vormen die in zijn bewustzijn verschijnen, maar er getuige van te zijn, want als hij een neutrale getuige is, is hij van nature blij, harmonieus en vrij van begoocheling.
In feite adviseert Ashtavakra hier de mens om dat te beoefenen wat mindfulness wordt genoemd, iets wat in de laatste decennia een grote vlucht heeft genomen en door de esoterische leraar George Gurdjieff zelfherinnering werd genoemd. Dit is één aspect van het achtvoudige pad dat geformuleerd is door Boeddha: juiste indachtigheid.
Iemand die mindful is, is aandachtig in het hier-en-nu aanwezig, is opmerkzaam zonder oordelen en accepteert dat wat er is. Doordat oordeel ontbreekt en de situatie helemaal wordt geaccepteerd zoals deze is, is er in zekere zin sprake van eenheid of non-dualiteit. Leven vanuit die eenheid van de ziel brengt grote voordelen met zich mee. Talrijke wetenschappelijke onderzoeken hebben de heilzame effecten van juist beoefende mindfulness aangetoond.
In de samenleving wordt mindfulness vooral ingezet als middel om stress te reduceren en lichamelijke en psychische klachten te bestrijden en te voorkomen, waardoor de persoonlijkheid beter kan functioneren. In spirituele tradities staat niet het lichaam of de persoonlijkheid centraal, maar de ziel. Binnen het boeddhisme wordt gesproken over liefdevolle vriendelijkheid, een zielekwaliteit die tegenwoordig ook wel wordt aangeduid met heartfulness of compassie. Bij werkelijke spiritualiteit gaat het om een nieuwe wording op basis van de ziel, die Ashtavakra ‘gewaarzijn’ noemt. Hij zegt:
Goed en kwaad, plezier en pijn: alles is werking van het denkvermogen, jouw Zelf hangt er niet mee samen. Dader noch slachtoffer, ben jij in oorsprong vrij. Aan alles geef jij zelf betekenis: daarin ligt jouw vrijheid. Plaats uiterlijkheden boven jezelf en je schept een gevangenis van begoocheling.
Volgens Asthtavakra brengt het denkvermogen dus onderscheidingen aan en geeft het betekenis aan gebeurtenissen. Dat wordt niet uitsluitend erkend binnen spirituele tradities, maar tot op zekere hoogte ook binnen de psychologie. Zo wordt aan mensen in een therapeutische setting wel geleerd dat zij zich ervan bewust moeten worden hoe de realiteit die zij ervaren wordt bepaald door hun denken omdat er sprake is van een bepaalde volgorde waarin iets tot uitdrukking komt.
Als je een bepaalde gebeurtenis ervaart, roept dat een bepaalde gedachte in je op. Die gedachte leidt vervolgens tot een bepaald gevoel, en dat gevoel resulteert in een bepaald gedrag. Tenslotte leidt het gedrag tot bepaalde gevolgen. Dus als je bepaalde gevolgen in je leven ervaart die je niet wilt, moet je volgens dit zogeheten g-denken dus beginnen met het veranderen van de gebeurtenissen. Dat kan natuurlijk niet altijd, want je kunt je leven niet helemaal naar je hand zetten. Wel kun je de gedachten over een gebeurtenis grotendeels zelf bepalen. Als je daarmee begint, heeft dat invloed op je gevoel, je gedrag en daarmee ook op het gevolg.
Op een spirituele weg komt de mens door innerlijke onthechting geleidelijk vrij uit de gevangenis van begoocheling, waardoor hij zich kan wijden aan zijn eigenlijke opdracht: onthullingen van de werkelijkheid betekenissen geven die in overeenstemming zijn met het domein van de ziel, met de ervaringswereld van de oertypen. Dat komt erop neer dat hij gaat denken, voelen en handelen vanuit de wereld van de ziel. Wanneer aardse vormen op deze wijze worden verbonden met hemelse structuren, komt werkelijke bevrijding in het verschiet, voor de betrokkene zelf en tegelijkertijd ook voor de gehele mensheid en andere levensgolven.
In de aardse dimensie ervaren we vooral veelvuldigheid, gebondenheid en angst. Als we toegang krijgen tot de dimensie van de ziel, is er de ervaring van eenheid, vrijheid en liefde. Dit houdt in dat we voor de mensheid veel meer kunnen betekenen wanneer we niet meer alleen leven vanuit onze op zelfbehoud gerichte persoonlijkheid, maar juist vanuit de ziel, want de ontwikkeling van de ziel komt ten goede aan alles en allen.
In Ashtavakra’s zang klinkt het:
Het universum is van jou doordrongen, zoals het tevens jou doordringt. Luister: van nature ben jij onvoorwaardelijk gewaar. Elk ander zicht benauwt je hart. Jij bent vrij van werking: ongemoeid en kalm, zonder vorm of afmeting, onverstoorbaar. Jouw aard is grenzeloos gewaarzijn: bewustzijnsstaat ben jij. Weet: al wat vorm heeft is onwerkelijk, het vormeloze is jouw ware Zelf. Uit dit weten ontspruit nieuwe wording.
DE BOVENSTAANDE BESCHOUWING KOMT UIT HET BOEK
‘MYSTERIËN EN SYMBOLEN VAN DE ZIEL – EEN DOOR DE GEEST BEZIELDE MENS WORDEN’
