PODCAST 1 – PODCAST 2 – PODCAST 3 – PODCAST 4 – PODCAST 5 – PODCAST 6
In het najaar van 2022 verzorgt de schrijfster Elly Nooyen een serie van zes inloopochtenden in Haarlem over Taoïsme en Rozenkruis, twee gouden paden. De tekst van de lezing zal zij steeds publiceren op het blog van tijdvoortao.nl . Na elke bijeenkomst spreekt zij een podcast in die gaat over het onderwerp. Hierboven is de derde podcast de beluisteren die opgenomen is na de derde lezing. De vierde inloopochtend ging over het thema Omkering en Twee naturen, en werd gehouden op dinsdag 25 oktober 2022, 10.00 – 11.30 uur (inloop vanaf 9.30 uur), Zakstraat 2, Haarlem.
Bewaar de Hemelse Natuur.
Wees voorzichtig en verlies haar niet.
Dat wordt genoemd: de terugkeer naar het Ware
Deze waarschuwing is afkomstig van de taoïstische wijze Zhuang Zi. In deze drie korte zinnen komen een vijftal thema’s naar voren die voor ieder mens van belang zijn die naar Tao zoekt. We zullen ze een voor een bespreken. Het eerste thema is:
1 De Hemelse Natuur.
Wanneer wij, moderne mensen in het Westen, horen over een begrip als ‘de Hemelse natuur’ denken we misschien onwillekeurig aan een verheven veld van bestaan dat los staat van onze materiële wereld. Dit past binnen onze cultuur die gewend is om dingen op te delen in elkaar uitsluitende tegengestelden. Geest en materie lijken dan niet samen te kunnen gaan; ziel en lichaam schijnen elkaar uit te sluiten, en de wereld van de tijdelijkheid lijkt los te staan van de eeuwigheid.
Geleidelijk aan begint de laatste eeuw een weidser perspectief aan de horizon van ons bewustzijn te dagen. Het Chinese denken is verbindend van aard.
Rond 600 voor onze jaartelling schreef een Chinese taoïstische leraar enkele gedachten op. Deze waren bestemd voor zijn leerlingen om hen bewust te maken van de verschillen tussen de voorkosmische, tijdloze natuur en onze kosmische, tijdelijke natuur. Zijn naam was: Yin Xi de Poortwachter.
Hij zei:
Er is niets in het universum
dat zonder de oorspronkelijke, eeuwige geest is.
Dit geldt voor alle materie.
Hoe kan de mens daarop een uitzondering zijn?
Tao, Teh en het Ene vormen een energieveld, een Qi-veld.
Dit wordt “De Oorspronkelijke of de Hemelse Natuur” genoemd.
Deze doordringt alles wat bestaat, terwijl zij nergens te lokaliseren is; zij is alomtegenwoordig.
Zij is Een, zonder dualiteit. Deze eenheid vormt de basis van al het bestaande.
Het volgende thema is:
2 Bewaar de Hemelse Natuur
Dit roept wellicht vragen op, want als de Hemelse, of oorspronkelijke natuur de basis van al het bestaande is, dan hoeven we deze toch niet te bewaren?
Yin Xi de Poortwachter maakt duidelijk dat dit een vergissing is:
Hoewel de wereld prachtig is,
is zij gekleurd en gevormd.
De wereld bestaat uit ontelbare dingen
die allemaal hun eigen plaats innemen.
De geest is niet gekleurd of gevormd.
Zij is niet een van de vele dingen,
en heeft geen specifieke plaats.
Daarom kan zij de wereld doordringen.
Met ‘Geest’ wordt de oorspronkelijke natuur bedoeld.
De Poortwachter maakt duidelijk dat de alomtegenwoordige geest ‘leeg’ is.
Leeg ten aanzien van alle dingen die tot onze wereld behoren.
Doordat de geest geen ‘ding’ is kan zij de wereld van de dingen doordringen.
Maar het omgekeerde is niet het geval: omdat de tienduizend dingen kleuren en vormen hebben en ze ieder hun eigen plaats innemen, zijn zij vol, kunnen ze geen deel uitmaken van de geest, want deze is immers leeg.
Wanneer Zhuang Zi ons maant om de Oorspronkelijke Natuur te bewaren, vraagt hij ons om ‘leegte’ in ons te bewaken.
Dat doen we door ons af te vragen in hoeverre we ons mee laten slepen door allerhande zaken en ons laten verleiden om er een mening over te hebben.
Zhuang Zi zei hierover tegen de mens van zijn tijd:
Wat is waardevol?
Wat is minderwaardig?
Ze wisselen elkaar af.
Hang niet aan wat je wilt,
Want dat verhindert ten ene male de werking van Tao.
Bewaar de Hemelse Natuur.
Wees voorzichtig
Het derde thema is:
3 Voorzichtigheid
Maar waarmee of waarvoor moeten we dan oppassen?
De Ene Qi is een energieveld van volkomen eenheid.
Deze drukt zich op twee manieren uit: als ontvangende Qi en als uitstralende Qi.
Ofwel: als Yin en Yang.
Deze Natuur is ‘in het Midden’ dus ook in ons hart, en dat ‘Midden’ is leeg.
‘Leeg’ in de zin van niet gepolariseerd, maar precies hierdoor is deze leegte onuitputtelijk.
Het yin en het yang zetten deze leegte om in getransformeerde qi, dat is gepolariseerde levenskracht. Daaruit putten de tienduizend dingen.
Deze ‘leegte’ is dan ook ‘vol’ aan vermogen, als een vuur dat nooit ophoudt te branden.
In het gewone dagelijkse leven ervaren wij de Hemelse Natuur vaak niet.
Dit is met name het geval wanneer we sterk op onszelf zijn gericht, of wanneer we de tienduizend dingen beleven als de enige werkelijkheid.
Dan zien we als het ware wel het water, maar zijn ons niet bewust van de bron.
Ons water is bovendien maar al te vaak niet in rust.
Wanneer we onze vele begeerten najagen kolkt en golft het, en bij iedere vorm van strijd wordt het wild en spat het alle kanten op.
Hierdoor kan het Al zich niet aan ons openbaren.
Dan ervaren we wel de tienduizend verschillen, maar niet de overeenkomsten.
Hieruit komt strijd voort.
Deze houden we in stand door onze meningen vurig te verdedigen, desnoods met wapengekletter of door een felle woordenstrijd.
Maar we strijden in wezen tegen onszelf, want, zo zegt sinoloog Jan de Meyer:
‘Ieder van ons is een kind van dezelfde ‘moeder van de tienduizend wezens’, en dat maakt de hele schepping één’.
Bewaar de Hemelse Natuur.
Wees voorzichtig en verlies haar niet.
Het vierde thema is:
4 Verlies de Hemelse natuur niet
Wij Westerse mensen zijn we gewend om in tegenstellingen te denken.
Als er iets is dat verbonden is met eenheid, moet er ook iets zijn dat ervan verbroken is.
Wanneer in de oorspronkelijke natuur alles één in zichzelf is,
en in onze natuur niet, ligt het voor de hand te denken dat onze natuur dus afgescheiden moet zijn van de oorspronkelijke natuur.
Deze laatste is echter alomtegenwoordig, er kan dus niets buiten bestaan.
Onze natuur ligt dus binnen de oorspronkelijke natuur, maar heeft binnen dat grote geheel haar eigen aard.
We zouden beide kunnen vergelijken met water en een spons.
Ze hebben ieder hun eigen aard, hun eigen natuur: de spons is poreus, en het water is nat.
Water verbindt zich met alles dat het op haar weg tegenkomt; en de spons kan water in zich opnemen.
Wanneer dit gebeurt zijn water en spons met elkaar verbonden, maar niet hetzelfde, want ze hebben beide hun eigen natuur behouden.
Ze werken samen.
Met een natte spons kunnen we bijvoorbeeld onze ramen schoonmaken.
Maar de spons kan nog meer in zich opnemen dan water alleen: modder bijvoorbeeld, gruis of plantendelen.
De spons raakt erdoor verstopt.
Maar ook raakt hierdoor de zuivere natuur van het water verloren.
Zhuang Zi zei:
‘De puurste en reinste Tao
bestaat uit het bewaren van de geest, en niets anders.
Als je hem kunt bewaren en nooit verliest,
dan word je een met de geest.
In dat geval wordt het zaadprincipe in de geest transcendent,
en bereikt het harmonie met de hemel.
Daarom kan rein worden gedefinieerd als ‘zonder vermenging’
en ‘zuiver’ als ‘zonder schade aan de geest.’
Het vijfde thema is:
5 Terugkeer naar het Ware
Bewaar de Hemelse Natuur.
Wees voorzichtig en verlies haar niet.
Dat wordt genoemd: de terugkeer naar het Ware.
De Vlaamse filosofe Patricia de Martelaere schreef een boek met de prikkelende titel: ‘Taoïsme, de weg om niet te volgen’.
Daarin merkt zij het volgende op:
‘Het gebruik van de term ‘terugkeer’ houdt in dat het hier een toestand betreft die ons oorspronkelijk vertrouwd was en ons misschien in zekere zin nog steeds eigen is, maar die we om de een of andere reden uit het oog verloren zijn’.
Wij zijn tweevoudige wezens: onze persoon is tijdelijk, onze microkosmos is tijdloos.
Wij hebben dan ook twee bestemmingen: een bestemming wat betreft dit ene, tijdelijke leven, en daarmee verbonden een bestemming die buiten tijd en ruimte ligt.
Deze laatste noemt Zhuang Zi: ‘Het Ware’.
Het Ware verwijst naar een toestand waarin geen tegenstellingen bestaan en dus geen specifieke eigenschappen. Het is in die zin ‘leeg’.
Maar het is een groot wonder dat wij ‘het Lege’ in het Midden met ons meedragen.
Hierdoor zijn we vanuit het hier en het nu in staat om terug te keren tot het Ware.
Zhuang Zi maakt duidelijk op welke manier dat mogelijk is:
Laat het werk van de mensen niet vernielen wat je door de Hemel gegeven is;
Probeer niet opzettelijk je lot te veranderen;
Ga je niet inspannen om beroemd te worden.
Bewaar de Hemelse Natuur.
Wees voorzichtig en verlies haar niet.
Dat wordt genoemd: de terugkeer naar het Ware.
LEES OVER DE ONDERSTAANDE BOEKEN WAARUIT WORDT GECITEERD IN DE PODCAST
BESTEL TAOÏSME, EEN WEG OM NIET TE VOLGEN
BESTEL ZHUANG ZI, DE VOLLEDIGE GESCHRIFTEN