BESTEL LEVEN ZONDER WAAROM – ANGELUS SILESIUS
‘De roos kent geen waarom, zij bloeit omdat zij bloeit,
zij acht zich niet noch vraagt of men zich met haar moeit.’
‘De roos die in uw tuin u om haar weelde bloeit,
heeft al van eeuwigheid in God net zo gebloeid.’
‘Uw hart ontvangt als dauw genaden menigvoud
indien u zich als een roos voor God ontvouwt.’
Dit zijn slechts drie van de honderden mystieke spreuken op rijm die de beroemde Duitse dichter Angelus Silesius publiceerde in 1657. Decennialang waren er geen Nederlandse vertalingen van zijn meer in druk beschikbaar van zijn diepzinnige korte gedichtjes. In de zomer van 2020 kwam uitgeverij Van Warven met een Nederlandse uitgave van de eerste drie van de zes boeken van van ‘Der Cherubinische Wandersmann’ met de titel Leven zonder waarom – de mystieke erfenis van Angelus Silesius. Liefhebbers van de vertaalde diepzinnige poëzie van Silesius moesten het tot voor kort doen met (antiquarische) bloemlezingen van zijn werk door Hildebrandt Boschma (De hemelse zwerver, 1952) en/of Jacques Benoit (zwerver tussen hemel en aarde, 1971).
Angelus Silesius was een befaamde dichter uit de Duitse barok die werd bewonderd door onder andere Goethe (fakkeldrager van het Rozenkruis 11), professor Nol de Hartog, Jan van Rijckenborgh (fakkeldrager van het Rozenkruis 21) en Gerard Reve. Daniël van Egmond citeert zes versregels van Angelus Silesius in zijn inleiding Het wonder van de lichtgeboorte die hij op verzoek van Rozekruis Pers heeft geschreven voor het boek Spirituele Kerst, waaronder de bekende spreuk:
‘Werd Christus duizendmaal in Bethlehem geboren
En niet in u, helaas, gij zijt dan toch verloren.’
Zeer toepasselijk voor de tijd waarin we nu leven is het tweeregelige vers:
‘De wereld zal vergaan? Nee, zij blijft voortbestaan,
alleen de duisternis zal in licht overgaan.’
Silesius van was een blijmoedige ‘engel’ die niet genoeg kon krijgen van het hem steeds weer inspirerende lied over het licht en de liefde, die hij had gevonden in het geloof in God. Ja, een christelijke mysticus, die dicht over het licht en de oneindigheid, het goddelijke, over Jezus, Maria en andere iconen en symbolen van het christelijk geloof. Maar ook over gewone aardse dingen, die bijzonder worden wanneer ze de levensvreugde en vrolijke helderheid van Silesius weerspiegelen. Soms wat plechtig, vaak vermakelijk, meestal treffend.
Angelus Silesius (Latijn voor ‘Silezische engel’) heette eigenlijk Johannes Scheffler, die leefde van 1624 tot 1677. Zijn roem berust voornamelijk op zijn werk ‘Der Cherubinischer Wandersmann – oder Geistreiche Sinn- und Schlussreime’ (1657), een grotendeels uit tweeregelige verzen (alexandrijnen) bestaande dichtbundel, die tot de hoogtepunten van de Duitse literatuur uit de barok wordt gerekend.
Een nieuwe vertaling van de eerste drie boeken van ‘Der Cherubinischer Wandersmann’ (De hemelse zwerver). Vertaald door Bertus ten Doeschot en Rob van der Hoeden. Hieronder volgt het begin van boek een van ‘Leven zonder waarom’.
Wat verfijnd is, houdt stand
Puur als het fijnste goud, als rotsgrond zo stabiel,
zo zuiver als kristal moet zijn jouw mensenziel.
De eeuwige rustplaats
Laat anderen zich beklagen over doodsberichten
en voor hun knekelzak een statig graf oprichten!
Mijn zorg gaat er niet naar uit: mijn graf, mijn rots en schrijn,
waarin ik eeuwig rust, zal ’t hart van Jezus zijn.
God alleen kan vreugde schenken
Weg, serafijnen, weg, ik voel me niet verkwikt!
Weg, engelen, verdwijn, uw licht is ongeschikt!
Ik wend mij van u af: ik stort mij in de zee
van ongeschapen God-zijn, en ben daarmee tevree.
Men moet volkomen goddelijk zijn
Heer, dienstbaar als een engel zijn vervult mij niet,
van godlijke volkomenheid is ’t slechts een spriet!
Het is me veel te min en voor mijn geest te klein:
wie u echt dienen wil, moet goddelijker zijn.
Men weet niet wat men is
Ik weet niet wat ik ben, ik ben niet wat ik weet:
een ding en niet een ding, een punt en een planeet.
Jij moet zijn wat God is
Wil ik mijn laatste doel en eerst begin verstaan,
dan moet ikzelf in God en God in mij opgaan
en moet ik worden wat hij is: een licht in ’t Licht,
een woord in ’t Woord, een godsvonk in Gods aangezicht.
Men moet nog voorbij aan God
Waar is mijn pleisterplaats? Waar ik en jij niet staan.
Waar is mijn hoogste doel, waar ik naartoe moet gaan?
Daar waar men er geen vindt.Waarheen dan nu mijn schrede
Ik moet, God nog voorbij, een woestenij betreden.
God leeft niet zonder mij
Ik weet dat zonder mij God nog geen tel kan leven:
sterf ik, dan is ook hij genoopt de Geest te geven.
Ik heb het van God en God heeft het van mij
Dat God puur vreugde is en leeft zonder verlangen,
heeft hij zowel van mij als ik van hem ontvangen.
Ik ben als God en God is als ik
Ik ben zo groot als God, hij is als ik zo klein;
hij kan niet meer dan ik, ik niet zijn mindere zijn.
God is in mij en ik ben in hem
God is in mij het vuur, in hem ben ik weerschijn:
zo moeten wij elkaar wel zeer gemeenzaam zijn.
Men moet zichzelf veranderen
O mens, steeds waar jouw geest zweeft boven ruimte en tijd,
daar heb je ongestoord zicht op de eeuwigheid.
De mens is eeuwigheid
Ik ben de eeuwigheid, als ik de tijd vergeet
en mij in God en God in mij tezamen smeed.
Een christen is even rijk als God
’k Ben even rijk als God: geen stofje kan bestaan,
of beiden zijn we er – geloof me – mee begaan.
De godheid die God te boven gaat
Wat men van God beweert, acht ik van geen gewicht:
een hogere godheid kleurt mijn leven, is mijn licht.
De liefde dwingt God
Als God niet willens is mij boven God te tillen,
dan dwing ik hem met al mijn liefde dat te willen.
Bron: ‘Leven zonder waarom – de mystieke erfenis van een hemelse zwerver’ door Angelus Silesius
GOeD