BESTEL DE VERBORGEN LEVENSVISIE VAN MARC CHAGALL
LEES OVER CHAGALL-SYMPOSIA IN AMSTERDAM, BERGEN OP ZOOM, MAASTRICHT EN ROTTERDAM
Symposion over Marc Chagall op meerdere plaatsen naar aanleiding van een nieuw boek van Ankie Hettema, Dick van Niekerk en Ad de Jong: De verborgen levensvisie van Marc Chagall. Het auteurstrio zal tijdens een caleidoscopische presentatie een tipje van de sluier oplichten van de levensvisie van Marc Chagall en zijn betekenis voor onze tijd. Afwisselend kunt u zich laten meenemen door zijn gedichten, zijn schilderijen, zijn levensgeschiedenis en de chassidische vertellingen waarmee hij is opgegroeid. Dit alles ingebed in prachtige bajan-muziek uit de rijke Joodse muziektraditie. Hieronder volgen steeds de eerste twee alinea’s van de tekst van elke auteur uit het symposionboek.
I Kleuren die zingen – Dick van Niekerk
Marc Chagall schrijft al rond zijn vijfendertigste een autobiografie, Mijn Leven. Aan feiten over zijn jonge jaren dus geen gebrek, zou je zo zeggen. Chagall heeft echter sterk de neiging om – evenals in zijn kunstwerken – de werkelijkheid naar zijn hand te zetten en soms te mystificeren. Een illustratief voorbeeld daarvan is zijn geboorte en alles wat daarmee verbonden is.
Hij beroept zich erop de oudste van een gezin van negen te zijn, de ‘eerstgeborene’ zoals hij dat noemt. Het is een stille verwijzing naar Jezus die in de Bijbel ook vijf keer als ‘de eerstgeborene’ wordt aangeduid, een associatie ook met de bijzondere geboortes van de groten van geest uit de wereldgeschiedenis, zoals Mozes, Pythagoras, Apollonius van Tyana en Jezus. Hij ziet zichzelf in een latere fase van zijn kunstenaarschap ook graag als Jezus aan het kruis.
Welnu, er zijn sterke aanwijzingen dat Chagall een tweeling vormt met zijn zusje Anjuta (Jiddisch: Hanka). Wie van die twee er het eerste was, valt uit de documenten niet op te maken, maar het is veelzeggend dat Chagall het eerstgeboorterecht claimt. Bijzonder is dat Marc ‘dood’ geboren is en dat hij eerst in een trog met ijskoud water moest worden ondergedompeld voordat er enige vocale levenstekenen kwamen. Hier doet zich een parallel voor met zijn tijdgenoot Picasso, die ook ‘dood’ geboren werd en pas na tal van kunstgrepen tot leven werd gebracht. Vaak zien we een trog op de schilderijen van Chagall en dat heeft altijd met geboorte maken. Naast water speelt ook vuur een rol rond zijn geboorte. Het verhaal gaat dat er
tijdens de bevalling enorme branden woedden in zijn geboortestad Vitebsk (Belarus), zodanig dat buurtbewoners de rivier de Dvina in vluchtten om aan de vuurzee te ontkomen. Het mag een wonder heten dat het huisje van de Chagalls gespaard bleef…
II Het hart lezen van een gevleufgeld genie – Ankie Hettema
Ik was twintig en moest voor mijn opleiding een werkstuk over kunst maken. Ik koos Marc Chagall. Zijn liefdesparen vond ik erg mooi. Hoe toegenegen ze elkaar zijn. Ja, zo stelde ik me de liefde voor. Nu ik opnieuw naar zijn werk kijk, valt me weer de enorme rijkdom op van zijn warme kleuren, vele symbolen en beelden die Chagall in een schilderij verwerkt. Maar dat niet alleen. Ik weet het nog niet in woorden te vatten. Ik verdiep me, ontdek zijn autobiografie, zijn gedichten en zijn gedachten over kunst en leven.
Ik kijk… en lees… Ik lees… en kijk… Zijn werk lijkt het dagelijkse leven open te wrikken. Het reikt verder, dieper en hoger. Wat bewoog, beroerde en ontroerde de mens Chagall? Wat inspireerde hem tot zoveel werk? Zo divers van techniek en materiaal: verf, inkt, glas, klei. Wat deed hem zeggen: ‘In mijn schilderijen heb ik mijn liefde verborgen’? Hoe komt het dat niet één schilderij droevig stemt? Weer kijk ik… en lees… Ik lees… en kijk… vind woorden en schrijf. Acht korte hoofdstukken: Kunstenaar worden. Het innerlijk landschap van Marc Chagall. Meerdere werelden. De grootsheid van zijn kunst. Universele betekenis. De kracht van de vreugde. Gedenk de ander en zijn wereld. De onoverwinnelijke liefde…
III Ongehoord kleurrijk – Ad de Jong
Marc Chagall, de beeldend kunstenaar zoals wij hem met name kennen, neemt ons mee aan de hand van zijn schilderijen naar een kleurenwereld die ons betoverend, onbegrijpelijk, niet alledaags, maar niettemin fascinerend en op een of andere manier licht overkomt. Chagall, diepgeworteld in de joodse traditie en de mystiek van het chassidisme, weet met zijn gevoelige natuur zijn ideeën in kleur aan het doek toe te vertrouwen. Je zou niet verwachten dat hij ook nog zijn gedachtewereld in gedichten weet te vangen.
Maar juist zijn gedichten geven ons, tussen de regels door, wat niet in woorden uit te drukken is. Kenners van zijn werk beweren dat de ware Chagall zich vooral laat kennen in zijn gedichten. Bij benadering kunnen we ons dan een beetje inleven en aanvoelen uit wat voor een ijle wereld hij zijn inspiratie put. Ofschoon de beelden zich wel in herkenbare vormen aan ons vertonen, heeft het er alle schijn van dat hij zijn inspiratie haalt uit een ijlere, onzichtbare wereld …
BESTEL DE VERBORGEN LEVENSVISIE VAN MARC CHAGALL
LEES OVER CHAGALL-SYMPOSIA IN AMSTERDAM, BERGEN OP ZOOM, MAASTRICHT EN ROTTERDAM