De stoïcijnse gids voor geluk – het zakboekje van Epictetus herverteld voor het moderne leven – Massimo Pigliucci

BESTEL DE STOÏCIJNSE GIDS VOOR GELUK

Als je het stoïcijns gedachtegoed in je leven gaat toepassen, verander je, geef je betekenis aan je leven en ervaar je meer innerlijke rust en veerkracht. Jammer genoeg zijn de teksten van deze filosofen uit de oudheid niet makkelijk te lezen. De Italiaanse filosoof Massimo Pigliucci (1964) heeft een van de belangrijkste teksten van de stoïcijnen, ‘Het Zakboekje van Epictetus’, herschreven. Het zakboekje is te beschouwen als de kortste en meest krachtige samenvatting van de stoa: het is een praktische gids voor het ervaren van geluk in het leven. De boodschap blijft in deze nieuwe versie blijft hetzelfde, maar de voorbeelden komen uit de wereld van vandaag. Zo krijgt de antieke filosoof Epictetus een nieuw leven. 

2.1 Zaken op een rijtje zetten

Sommige dingen zijn volledig aan jou, terwijl andere niet volledig aan jou zijn. Het is verrassend je te realiseren wat in elke categorie valt. Helemaal aan jou zijn: je weloverwogen oordelen, je meningen, je doelen, de waarden die je aanhangt en je beslissing om wel of niet te handelen – kortom, datgene waarvoor je na reflectie en afweging kiest. Niet volledig aan jou is zo ongeveer al het andere, maar in het bijzonder: je lichaam, je relaties, je loopbaan, je reputatie en je financiële situatie – kortom, dingen die je kunt beïnvloeden maar waarvan het resultaat ook van anderen afhangt. 

Hoe kan dat eigenlijk? Het is toch zeker zo dat andere mensen jouw meningen, oordelen enzovoort kunnen beïnvloeden, terwijl jij invloed hebt op de staat van je lichaam, relaties en dergelijke? Ja, dat klopt. Maar uiteindelijk geldt voor de eerste categorie dat de bal bij jou ligt en voor de tweede categorie dat hij overal kan liggen. Anderen kunnen je meningen nuanceren of zelfs proberen die te manipuleren, of je waarden veranderen. Desondanks behoren je meningen en waarden jou toe. 

Omgekeerd kun je nog zo goed voor je lichaam zorgen en toch invalide raken door een ongeluk of een ziekte; kun je van anderen houden en desondanks je liefde niet beantwoord zien; kun je alles perfect doen op je werk en toch ontslagen worden; kun je een goed mens zijn en desondanks meemaken dat je reputatie door kwaadaardige roddels wordt besmeurd; kun je je geld verstandig beheren en toch moeten toezien dat de beurs instort en je van je rijkdom berooft. 

Denk er daarom aan dat alleen de dingen die volledig aan jou zijn je echt toebehoren. Al het andere heb je te leen van het universum, en het universum kan zijn leningen zonder enige waarschuwing en op talloze manieren weer opeisen. Daaruit volgt dat als je veel investeert in dingen die in laatste instantie niet aan jou zijn, je onvermijdelijk zult lijden, jaloers zult zijn, teleurgesteld zult worden en in het algemeen onderworpen zult zijn aan de grillen van het noodlot. Richt je daarentegen je inspanningen op wat aan jou is, dan zul je kalm door het leven gaan, alles op je pad gelijkmoedig tegemoet treden, nooit iemand benijden en nooit teleurgesteld worden door hoe het kosmische rad uitvalt. 

Het vraagt tijd en oefening, maar dat zal je in staat stellen je inspanningen verstandig te verdelen tussen datgene wat waarlijk aan jou is en wat niet. Het is menselijk om de voorkeur te geven aan liefdevolle relaties, een goede baan, voldoende geld en al het andere, dus het zal je aan het begin van je training niet meevallen om een dergelijk evenwicht te bereiken. Maar geef niet op omdat je af en toe struikelt. 

Vooruitgang is het resultaat van aanhoudende inspanning. Net zoals Rome niet in een dag is gebouwd, vereist de ontwikkeling van jouw betere zelf jaren van oefening, vermoedelijk alle jaren die je nog voor je hebt. Desondanks is precies die vooruitgang de enige zekere garantie voor vrijheid en geluk. 

Daarom hier een belangrijk advies: elke keer als je een sterk verlangen naar iets voelt (of een sterke afkeer van iets, wat eigenlijk op hetzelfde neerkomt), oefen je dan om met de bron van dat verlangen (of die afkeer) te praten en te zeggen: ‘Je bent maar een indruk, wellicht ben je heel anders dan hoe je jezelf voordoet! Laat me je eens nader bezien om te kijken hoe het precies zit.’ 

Onderwerp de indruk vervolgens aan de cruciale test en stel jezelf de vraag: is het uiteindelijk aan mij, of niet? Zo ja, zet je er dan naar je beste vermogen voor in. Zo nee, dan mag je er een voorkeur voor hebben, maar moet je er niet je eigenwaarde aan verbinden. Het is redelijk dat je er de voorkeur aan geeft gezond, rijk, geliefd enzovoort te zijn. Maar je waarde als mens hangt niet van zulke zaken af. Als je ze krijgt, prima; als je ze niet krijgt, ook prima. Verkoop je ziel niet voor een habbekrats, mijn vriend. 

BESTEL DE STOÏCIJNSE GIDS VOOR GELUK

INHOUD

Deel 1. Je kaarten zetten op de filosoof-slaaf

Deel 2. de veldgids

  • De zaken op een rijtje zetten: hier leer je de belangrijkste en relevantste les van allemaal
  • Inzicht verwerven in je verlangens en aversies: je vermoedelijk misplaatste verlangens en aversies bijsturen
  • Leren handelen in de wereld: je rechtvaardig gedragen naar andere mensen
  • Goed leren denken: je oordeel over zaken en mensen verbeteren
  • Goed leren leven: de kunst van het leven beoefenen
  • Vier adviezen van Epictetus: luisteren naar de meester

Deel 3. stoïcisme 2.0

  • Stoïcisme voor onze tijd
  • Dit is niet de eerste keer, en ongetwijfeld ook niet de laatste

Bijlage 1. Een conceptuele kaart van de verschillen tussen het Handboekje en de veldgids

Bijlage 2. Een becommentarieerde bibliografie bij Epictetus, het klassieke stoïcisme en het moderne stoïcisme

Dankwoord

Noten

Bron: De stoïcijnse gids voor geluk – Het zakboekje van Epictetus herverteld voor het moderne leven’ door Massimo Pigliucci 

BESTEL DE STOÏCIJNSE GIDS VOOR GELUK

LEES MEER OVER BOEKEN OVER DE STOA, STOÏCISME EN STOÏCIJNS LEVEN