‘Waarom religie blijft’ is het nieuwste boek van de beroemde religiewetenschapper Elaine Pagels. Het is geen studie, maar een autobiografie waarin de schrijfster vertelt hoe ze getroffen werd door persoonlijke rampspoed, wat dat met haar deed en welke rol religie daarin speelde. Pagels is in Nederland vooral bekend geworden door haar populaire boeken ‘De Gnostische evangeliën’ (2005) over het belang van de vondst in Nag Hammadi in 1945 en Het vreemdste bijbelboek (2012) over de Openbaring van Johannes.
Waarom bestaat religie nog in de 21e eeuw? Waarom geloven er nog zoveel mensen? En hoe vormen die religieuze tradities de manier waarop mensen hun leven leiden? Voor Elaine Pagels, autoriteit op het gebied van het vroege christendom, kregen deze vragen een nieuwe betekenis door een dubbel verlies in haar eigen leven: de dood van haar jonge zoon en, een jaar later, haar man. Tegen deze persoonlijke achtergrond schrijft zij over de grote religies en hun ideeën. Pagels laat zien hoe religieuze kaders onze emoties richting geven – of we nu geloven of niet. Hieronder volgen de inleiding, de inhoudsopgave en de lijst met titels van boeken die Pagels publiceerde.
‘Pagels benadering van God zal de ene lezer beledigen
en de andere aantrekken.
Het verhaal van haar verdriet zal echter iedereen raken.’
Kirkus Reviews
INLEIDING
‘En wat doet u?’ vroeg een man me op een drukke receptie van de New York Academy of Sciences, waarvan mijn echtgenoot, Heinz Pagels, een theoretisch natuurkundige, directeur was. ‘Schrijven – over de geschiedenis van de religie,’ zei ik. Geschrokken deinsde hij achteruit, alsof hij bang was dat ik mijn hand op zijn schouder zou leggen en zou zeggen: ‘Broeder, bent u al gered?’ Iemand die meeluisterde vroeg: ‘Waarom religie? Waarom dat? Bent u religieus?’ Ja, ongeneeslijk – hoewel ik opgroeide onder mensen voor wie religie net zo gedateerd was als een kinderfiets die is weggstopt in een oud schuurtje.
‘Wat gelooft u precies?’ Sommige mensen vragen het alsof ze op zoek zijn naar iemand die hen kan vertellen wat zij moeten geloven – of niet. Het is een vraag die ik niet kan beantwoorden aangezien ik geen theoloog bendie zich uitspreekt over God. Ik ben een historicus die over mensen schrijft en de culturen die we creëren. Er wordt ook wel eens gevraagd wat me drijft: ‘Is het voor u een intellectuele uitdaging of gelooft u zelf? – en zo ja, hoe dan?’
Zoekend naar een antwoord op deze vragen begon ik bij een vraag die ik zelf heb: Waarom is er altijd nog religie in de eenentwintigste eeuw? In de zeven jaar dat ik dit boek schreef heb ik mogen spreken met antropologen, politicologen, sociologen, neurologen en psychiaters, maar ook met kunstenaars, dichters en talloze andere mensen. Maar terwijl ik veel van die gesprekken in dit boek verwerkte, werd het steeds persoonlijker, waarmee me duidelijk werd dat het onderzoek naar de geschiedenis van de religie sterk verbonden is met ervaringen uit mijn eigen leven.
Meer dan vijfentwintig jaar geleden, toen kort na de dood van ons jonge kind ook mijn echtgenoot plotseling overleed, had ik niet gedacht dat ik daar ooit over zou schrijven. Dit verlies sloeg een enorm gat in mijn leven, een krater zo groot als de Grand Canyon, waar ik me niet in wilde begeven. Ik durfde er niet in te kijken. Het was een donker zwart gat.
Maar uiteindelijk moest ik het wel onder ogen zien, omdat ik niet echt verder kon leven, heb ik dit persoonlijke verhaal verweven met het werk waarvan ik houd, in de hoop dat die verbinding kan helpen om het verleden te doorgronden en het heden te verhelderen.
Velen van ons hebben de religie achter zich gelaten. Ze zien zichzelf liever als ‘spiritueel, maar niet religieus’. Ik heb beide gedaan – ik was gelovig maar raakte het geloof ook weer kwijt. Ik sloot me aan bij allerlei groepen en ging er ook weer weg. Maar tot mijn eigen verrassing kwam ik ook terug, omdat ik wilde begrijpen hoe religie tot stand is gekomen, aangezien de verhalen, poëzie, muziek en kunst die de religieuze tradities hun vorm hebben gegeven uit bepaalde gemeenschappen en instituten zijn ontstaan en hun eigen taal spreken.
Wat ik belangrijker vind dan de vraag of we deel uitmaken van een religieuze groep is de vraag hoe we als mensen onze verbeeldingskracht gebruiken – in dromen, kunst, poëzie, muziek – aangezien dat wat ieder van ons nodig heeft en waarmee we ons kunnen verbinden, voor een ieder anders is en gedurende ons leven verandert. Wat me het meest fascineert zijn de ervaringen die we zelf organiseren of gewoon ondergaan – ervaringen die ons dwingen tot nieuwe relaties met onszelf of anderen. Daarom, en voor jou, schreef ik dit boek.
INHOUD
- Waarom religie?
- Liefde en werk
- Een mensenleven
- Doorgaan
- Onvoorstelbaar
- Leven na de dood
- Worstelen met de duivel
- Luisteren naar de donder
Verantwoording
Noten
Andere boeken van Elaine Pagels 
ANDERE BOEKEN VAN ELAINE PAGELS
- The Johannine Gospel in Gnostic Exegesis: Heradon’s Commentary on John
- The Gnostic Paul: Gnostic Exegesis of the Pauline Letters
- The Gnostic Gospels (Nederlandse vertaling: De Gnostische evangeliën)
- Adam, Eve and the Serpent: Sex and Politics in Early Christianity
- The Origin of Satan: How Christians Demonized Jews, Pagans and Heretics
- Beyond Belief: The Secret Gospel of Thomas (Nederalndse vertaling: Ketters en rechtgelovigen: de strijd om de ware leer in het vroege christendom)
- Reading Judas: The Gospel of Judas and the Shaping of Christianity (Nederlandse vertaling: Judas lezen: het Judasevangelie en het ontstaan van het christendom)
- Revelations: Visions, Prophecy, and Politics in the book of Revelation (Nederlandse vertaling: Het vreemdste bijbelboek: visioenen, voorspellingen en politiek in Openbaring)
Bron: ‘Waarom religie blijft’ door Elaine Pagels