1 Homo Ludens, Johan Huizinga
Over het ‘ludieke’ als wezenlijk kenmerk van de menselijke beschaving. Naast zijn (cultuur)historische werken en biografieën heeft taalwetenschapper en sanskritist Johan Huizinga (1872-1945) zich vooral tegen het einde van zijn leven gewijd aan algemeen-culturele beschouwingen. Als een van de hoogtepunten geldt de uit 1938 daterende studie ‘Homo Ludens’. Daarin gaat het Huizinga niet om de betekenis van het spel als cultuurverschijnsel, maar om het ‘ludieke’ als wezenlijk kenmerk van de menselijke beschaving. Dit gegeven werkt hij uit in beschouwingen over bijvoorbeeld taal, rechtspraak, oorlogvoering, filosofie, kunst en sport. Huizinga toont op briljante en onnavolgbare wijze dat de homo sapiens in wezen altijd een homo ludens is geweest. Speciaal voor deze nieuwe editie heeft fotograaf Vincent Mentzel uit zijn omvangrijke oeuvre een selectie gemaakt van beelden die de ‘spelende mens’ in al zijn facetten toont.
2 De homo economicus, Joost Hengstmengsel
Economie is een samenspel van mensen die vanuit hun eigenbelang handelen. Deze klassiek geworden opvatting geniet nog altijd populariteit. Toch heeft de economie niet altijd in het teken van eigenbelang gestaan. In de oudheid en middeleeuwen prevaleerde het beeld van de mens als een deugdzaam en op samenleven gericht wezen. Pas in de moderne tijd ontwikkelde zich een idee van economisch individualisme en verlicht eigenbelang. In deze familiegeschiedenis van de homo economicus onderzoekt Joost Hengstmengel de wortels van het moderne economische denken. Hij laat zien welke filosofische en theologische denkbeelden ten grondslag liggen aan de moderne economie en het daarin heersende mensbeeld. Zijn zoektocht geeft niet alleen een fascinerend historisch overzicht, maar toont ook dat een andere manier van economisch denken mogelijk is: een economie met ruimte voor deugden als matigheid, rechtvaardigheid en naastenliefde.
3 De muzikale mens, een wereldgeschiedenis – Michael Spitzer
Vandaag de dag zijn mens en muziek onlosmakelijk met elkaar verbonden. Onze lange geschiedenis van muziek maken, uitvoeren en beluisteren heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van onze soort en helpt ons te begrijpen wie wij zijn. Muziek is echter nog altijd een onderbelicht onderdeel van onze ontstaansgeschiedenis. De muzikale mens neemt ons mee op een zinderende reis door de eeuwen heen – van Bach tot The Beatles – op zoek naar de innige band tussen de mens en de muziek. In deze nieuwe wereldgeschiedenis onderzoekt vooraanstaand musicoloog Michael Spitzer de muziek in al haar facetten; van de evolutiegeschiedenis van de muziek tot haar rol in het dagelijkse leven, van insecten en mensapen tot de moderne mens en kunstmatige intelligentie. Daarmee toont hij het belang van muziek voor de menselijke cognitie, ervaring en zelfs biologie, en bewijst dat muziek een van de belangrijkste wapenfeiten van de mens is.
LEES MEER OVER DE MUZIKALE MENS
4 De lezende mens – Ruud Hisgen en Adriaan van der Weel
Wat is lezen eigenlijk, en hoe gaat het in zijn werk? Wat betekent de opkomst van het scherm voor onze leesgewoonten? Hisgen en Van der Weel geven een krachtig pleidooi voor de toekomst van het lezen. De lezende mens van Ruud Hisgen en Adriaan van der Weel is een zoektocht naar de onderliggende betekenis van het lezen voor ons welzijn en onze democratische maatschappij. Het boek beschrijft de relatief korte geschiedenis van kleitablet tot e-book en de ingrijpende veranderingen die het lezen bracht voor individu en samenleving. Zo gingen geletterdheid en de opkomst van de democratie in de negentiende eeuw hand in hand. Maar wat is lezen eigenlijk, en hoe werkt het? En wat doen de digitale schermen met onze leesgewoonten? Hisgen en Van der Weel zetten op heldere wijze de laatste inzichten van het leesonderzoek uiteen en houden een krachtig pleidooi voor hernieuwde aandacht voor de toekomst van het lezen.
LEES MEER OVER DE LEZENDE MENS
5 Homo sapiens in boeddhistisch perspectief, Dhammaketu
Dit nieuwe boek van Dhammaketu brengt een hoopvol verhaal. Het beschrijft in grote lijnen de menselijke ontwikkeling tot op heden en focust vervolgens op het aanwezige potentieel tot verdere groei. De mens is meer dan een ‘gedetermineerde robot’, genetisch bepaald en aangestuurd vanuit het krokodillenbrein. De boeddhistische traditie erkent de natuurlijke basis van ons bestaan, maar laat zien dat het menselijk bewustzijn in staat is zichzelf los te maken van een verkrampt egocentrisme en door te groeien naar een spontane grondhouding van welwillendheid en mededogen. De auteur biedt kennis, inzicht en concrete aanwijzingen om dit slapende potentieel te realiseren en hoopt hiermee terzelfdertijd oplossingen aan te dragen voor de diepe crisis waarin onze wereld momenteel verkeert, een crisis die voornamelijk voortkomt uit blind egocentrisme.