BESTEL VERWEVEN LEVEN – DE VERBORGEN WERELD VAN SCHIMMELS
Het boek Verweven leven – de verborgen wereld van schimmels van Merlin Sheldrake biedt een prachtige ontdekkingsreis door een meestal ongeziene wereld, bevolkt door ragfijne draden, de schimmels, die heel ons leven op aarde en van onszelf ‘besturen’. Hieronder volgt de tekst van een boekbespreking in Logon 2021 nummer 2, die geschreven is door Marijke Kaniok.
Enkele citaten uit dit boek inspireren je misschien om er meer van te willen weten. Het is wetenschappelijk onderbouwd, maar de fascinatie die ervan uitgaat en de inzichten die door het lezen opkomen, zijn buitengewoon boeiend, mede door de eigen ervaring van de schrijver, die hij opdeed bij al zijn onderzoeken.
‘Schimmels zijn overal, maar je ziet ze gemakkelijk over het hoofd. Ze zitten in je en zijn overal om je heen. Ze houden jou en alles waarvan je afhankelijk bent gaande. Op het moment waarop je deze woorden leest, veranderen schimmels de manier waarop het leven zich voltrekt, zoals ze dat al langer dan een miljard jaar doen. Ze eten gesteenten, brengen de bodem voort, verteren milieuverontreinigende stoffen, voeden én doden planten, kunnen in de ruimte leven, veroorzaken visioenen, produceren voedsel en medicijnen, manipuleren het gedrag van dieren en beïnvloeden de samenstelling van de atmosfeer. Schimmels zijn een sleutel om de aarde waarop we leven te begrijpen, en ook de manieren waarop we denken, voelen en ons gedragen. Toch speelt hun leven zich grotendeels buiten ons blikveld af en is meer dan negentig procent van alle schimmelsoorten niet op naam gebracht. Hoe meer we over schimmels te weten komen, des te duidelijker de dingen worden.’
‘Schimmels zetten vastgeroeste ideeën op losse schroeven. Hun leven en gedrag zijn verbazingwekkend. Ze voeren ons naar de rand van allerlei vragen. Dit boek is voortgekomen uit mijn ervaringen met het turen over enkele van die randen. Omdat ik de schimmelwereld heb verkend, ben ik anders gaan aankijken tegen veel van wat ik wist.Evolutie, ecosystemen, individualiteit, intelligentie, leven: niets is wat ik dacht dat het was.’
‘Een myceliumnetwerk is een kaart van de recente geschiedenis van een schimmel en herinnert ons eraan dat elke levensvorm in feite een proces is, en geen ding. De ‘jij’ van vijf jaar geleden bestond uit ander materiaal dan de ‘jij’ van nu. De natuur is een gebeuren zonder einde (…) Wanneer we een organisme zien, of het nu een schimmel is of een dennenboom, zien we één enkel moment in zijn continue ontwikkeling.’
‘Schimmels brengen hun leven door in een lawine van zintuiglijke informatie (…) De meeste schimmels zijn gevoelig voor licht, (voor de richting, de intensiteit en de kleur), temperatuur, vocht, voedingsstoffen, gifstoffen en elektrische velden en kunnen erop reageren (…) Hoe komen stromen zintuiglijke informatie dan bij elkaar in een myceliumnetwerk? Hoe koppelen organismen die geen hersenen hebben waarneming aan actie? Onderzoekers achten het waarschijnlijk dat zeer verschillende schimmels met elektrische signalen berichten tussen de verschillende delen van zichzelf heen en weer kunnen sturen: berichten over ‘voedselbronnen’, verwondingen, plaatselijke omstandigheden binnen in de schimmel en de aanwezigheid van andere entiteiten eromheen (…) Als schimmels inderdaad elektriciteit gebruiken om signalen door een netwerk te sturen, moeten we mycelium dan niet op z’n minst beschouwen als een hersenachtig fenomeen?’
‘Duizenden jaren lang bestond er in veel traditionele landbouwpraktijken aandacht voor een gezonde bodem, en daarmee impliciet voor de relaties met schimmels. Maar in de loop van de twintigste eeuw heeft onze verwaarlozing van de bodem ons in de problemen gebracht (…)
Verstoor je de ecologie van je darmbacteriën, dan heeft je gezondheid daaronder te lijden; van steeds meer ziekten is bekend dat ze optreden omdat we proberen van ‘ziektekiemen’ af te komen.’
‘Veel organismen maken contact met elkaar. Als je een kaart zou maken waarop staat
wie contact heeft met wie, dan krijg je een reusachtig netwerk. Maar schimmelnetwerken zijn fysieke verbindingen tussen planten. Het is een verschil tussen twintig kennissen hebben en twintig kennissen met wie je een spijsverteringsstelsel deelt. Die gedeelde of gemeenschappelijke mycorrhizanetwerken belichamen het basisprincipe van de ecologie: dat organismen relaties met elkaar aangaan (…) Schimmels zijn veteranen in het doorstaan van ecologische verstoringen. Dat ze in tijden van catastrofale veranderingen blijven doorzetten en het ze ook nog eens voor de wind gaat is een van hun kenmerkende eigenschappen. Ze zijn inventief, flexibel en coöperatief. Zijn er, nu een groot deel van het leven op aarde door de dadendrang van de mens wordt bedreigd, manieren waarop we met schimmels kunnen optrekken om ons aan te passen?’
‘Het is niet verwonderlijk dat de rotzooi die mensen maken vanuit schimmelperspectief kansen biedt. Schimmels hebben alle grote uitsterfgolven overleefd, die stuk voor stuk tussen vijfenzeventig en vijfennegentig procent van alle soorten op aarde wegvaagden. Sommige schimmels ging het zelfs voor de wind in die rampzalige tijden. Na de zogeheten krijt-tertiair-massa-extinctie, waaraan de verdwijning van dinosaurussen en de massale, wereldwijde sterfte van bossen wordt toegeschreven, ontstond er een overvloed aan paddenstoelen doordat er meer dan genoeg hout te verteren viel. Radiotrofe schimmels – die de energie van radioactieve deeltjes benutten – doen het uitstekend in de overblijfselen van Tsjernobyl en zijn slechts de jongste personages in het verhaal over schimmels en de nucleaire aspiraties van de mens.’
‘De transformationele macht van gist wordt al heel lang voorgesteld als een goddelijke energie, een geest of een god. Hoe zou ze daar ook aan hebben kunnen ontkomen? Alcohol en beneveling behoren tot de oudste vormen van magie. Een onzichtbare macht tovert fruit om in wijn, graan in bier en nectar in mede. Die vloeistoffen veranderen onze geestestoestand en zijn in uiteenlopende gedaanten verweven met de cultuur: in rituele vieringen, in het bestuur, als middel om voor arbeid te betalen.’
‘Schimmels kunnen paddenstoelen maken, maar daarvoor moeten ze eerst iets ongedaan maken: schimmels scheppen werelden en maken ze weer ongedaan.’
Bron: Logon 2021 nummer 2
BESTEL VERWEVEN LEVEN – DE VERBORGEN WERELD VAN SCHIMMELS
DOWNLOAD LOGON 2021-2 (PDF, 80 PAGINA’S)