De essentie van Dōgen – Michel Dijkstra over de beroemde zenmeester

BESTEL DE ESSENTIE VAN DŌGEN

‘De weg van de Boeddha bestuderen is jezelf bestuderen. Jezelf bestuderen is jezelf vergeten. Jezelf vergeten is verlicht worden door de tienduizend dingen.’ 

Met deze paradoxale regels beschrijft zenmeester Dōgen (1200-1253) het hart van zijn denken: de ontdekking van een even weidse als intieme verbondenheid van het ‘ik’ en ‘de ander’ of ‘het andere’. Vergankelijkheid vormt bij Dōgen het onontkoombare uitgangspunt. We delen haar niet alleen met onze medemens, maar ook met alle dieren, planten en dingen. 

Met De essentie van Dōgen biedt Michel Dijkstra een ingang tot de rijkdom en schoonheid van Dōgens verbindingskunst. Hij verduidelijkt de vaak moeilijk te doorgronden teksten van Dōgen en laat helder zien wat we van hem kunnen leren.

GROTE TWIJFEL

Het leven van zenmeester Eihei Dōgen (1200-1253) stond in het teken van de vergankelijkheid. Een weinig opzienbarende vaststelling, want geldt dat niet voor ons allemaal? Je kunt nog zo hard doen alsof je het eeuwige leven hebt, maar als je na een bepaalde leeftijd in de spiegel kijkt zie je, om een ‘even wilde als wijze’ Engels-Ierse kunstschilder te citeren, ‘elke dag de dood aan het werk’ en ‘word je een opzichter van je eigen verval’. Natuurlijk kunnen we ervoor kiezen om op allerlei manieren niet in de spiegel te kijken, bijvoorbeeld door met behulp van plastische chirurgie iets aan ons voorkomen te doen of door het klimmen der jaren simpelweg te ontkennen.

Het verschil tussen ons en een middeleeuwse boeddhistische monnik uit Japan zoals Dōgen is nu juist de voortdurende aandacht die hij aan het onbestendige karakter van alle dingen schenkt, inclusief zichzelf. Hij gaat de confrontatie met de eindigheid niet uit de weg, maar kijkt diep in de spiegel die de vergankelijkheid toont. Sterker nog, de hele natuur spreekt tot de zenmeester over haar vluchtige karakter.

INHOUD

Lijst van afkortingen

I  LEVEN ALS DAUW OP HET GRAS
Grote twijfel – Op zoek naar de Weg in China – Teruggekeerd met lege handen: de Japanse Weg – Een mysterieuze verhuizing: op weg naar Eiheiji – Sterven met bravoure – Bronnen voor de leer – De essentie is ongrijpbaar: opzet van deze studie 

II  VOLG DE WEG MET JE HELE HART: BENDŌWA
Het ontvouwen van een missie – De samādhi van zelfvervulling – Transmissie en twijfel – Eén met het al: de werking van zazen – Kikkergekwaak: kritiek op rivalen

III  DE MAAN IN EEN DAUWDRUPPEL: SBGZ GENJŌKŌAN
Context: Fukanzazengi (eerste versie) – ‘Het is een heldere zaak’: Baoche en zijn waaier – Dubbele waarheid – Verlichting en onwetendheid zijn ‘niet-twee’ – Boeddha’s en levende wezens zijn ‘niet-twee’ – Leven en dood zijn ‘niet-twee’ – Vogels en vissen – Dichterlijk denken 

DE ESSENTIE VAN DŌGEN 

IV  VERLICHTING IS VERGANKELIJKHEID: SBGZ UJI
Twijfel aan zijn-tijd is ook zijn-tijd – De onwetende visie op tijd versus de ontwaakte blik – De werking van zijn-tijd: stromen naar alle kanten tegelijk – Falen en het zien van de morgenster

V  ALLE DINGEN ZIJN BOEDDHANATUUR: SBGZ BUSSHŌ
Voorbij het antropocentrisme: boeddhanatuur als alomvattend bestaan – Voorbij het naturalisme: zaadje en vrucht zijn ‘niet-twee’ – Voorbij de eeuwigheid: boeddhanatuur als vergankelijkheid – Voorbij de boeddhanatuur: niet-boeddhanatuur – Drie hoofden, acht armen

VI  BERGEN EN RIVIEREN PREKEN DE WEG: SBGZ SANSUIKYŌ
De aanwijzing: bergen en rivieren zijn de expressie van aloude boeddha’s – Het commentaar (1) Bergen lopen op het water – Het commentaar (2) Kritiek: kōans zijn niet onbegrijpelijk – Het commentaar (3) Fluïde visies op water – Poëtisch commentaar (1) Bergen zijn het lichaam van de wijzen – Poëtisch commentaar (2) Wijzen vissen zonder aas

VII  EÉN WEG, VELE ASPECTEN
Non-denken als basishouding: Fukanzazengi (tweede versie) – Koken met Dōgen – Op de Weg zijn man en vrouw gelijk (?)  – Een zenboeket: wisteria, pruimenbloesem en blauwe lotus

VIII  POETS DE PAREL! EIHEI KŌROKU
Hoe meer poetsen, hoe meer schittering – Boeddha Gebroken Lepel – Een verlicht stuk stront – De ezel kijkt naar de maan 

IX  DE REGENTON VAN EIHEIJI

Dankwoord en verantwoording
Glossarium
Genealogie van zenmeesters
Bibliografie
Noten

Bron: De essentie van Dōgen biedt Michel Dijkstra

BESTEL DE ESSENTIE VAN DŌGEN

LEES OVER DE BOVENSTAANDE BOEKEN VAN MICHEL DIJKSTRA OVER OOSTERSE FILOSOFIE