AANMELDEN VOOR DE LEZING VAN WILLEM BEEKMAN OP 13 OKTOBER 2023 IN HAARLEM
Op de omslag van het fraaie, toegankelijke en interessante boek Openbaar geheim, levensverhalen opgetekend door een bioloog van Willem Beekman staat een bijzondere nautilus. In hoofdstuk 19 beschrijft de auteur drie geheimen die daarmee samenhangen. In zijn voordracht op het symposion Mens en natuur, verborgen schatten en openbare geheimen zal hij de deelnemers verrassen met meer wonderen in de natuur. Na de onderstaande korte video volgt het begin van hoofdstuk 19.
De dichter Arie van den Berg mocht ooit voor de Nederlandse Bank een gedicht maken over het ijsvogeltje. Het dier was namelijk als watermerk opgenomen in het briefje van tien gulden en het gedicht mocht er in piepkleine lettertjes naast staan. In dit gedicht komen de volgende regels voor:
… voor hogere jagers zo blauw als water;
voor wie daar onder huist (de voorn, de bliek)
het grauw oranje van dor blad.
Roofvogels zien het ijsvogeltje van boven niet. vissen zien hem van onderen niet. Vandaar de twee kleuren van dit dier, iets waar ik eerder nog nooit aan had gedacht.
Kleurtekening als functie van het ecologische spel tussen organismen is natuurlijk een overbekend verschijnsel, maar ik had het kobaltblauw dek en de oranje onderkant gewoon voor lief genomen…
Met dit in gedachten ben ik gaan kijken naar een van mijn meest geliefde dieren, de nautilus (Nautilus pompilius), een inktvissoort uit de tropische wateren rond Nieuw-Guinea en Polynesië. Het is de enige inktvissoort met een uitwendige schelp, waarvan de boven- en onderkant zeer verschillend zijn. Bovenin wisselen bruine, meanderende banden af met het wit van de schelp. Onderin is de schelp egaal wit, de kleur van het kalk waarvan hij is gemaakt.
‘Voor hogere jagers’ (zeevogels) valt het patroon weg in gelijkvormige kabelingen van het zeewater. Nautilus is onzichtbaar. ‘Voor wie onder huist’ (de zeebaars, de haai) valt het wit weg tegen het verblindende licht van het oppervlak van de zee. Nautilus is onzichtbaar.
Zo speelt het dier met de verticale wereld van boven en onder. En dat is precies het thema waar de nautilus ook in zijn gedrag zijn overleving te danken heeft: hij reist namelijk voortdurend omhoog en omlaag. In de diepte van de oceaan kan de nautilus met gemak 500 meter bereiken en in de duisternis en kou stil hangen te overleven of wegkruipen in spleten en holen op de oceaanbodem. Dit doet hij overdag, veilig buiten het bereik van zijn vijanden. Alleen is daar niets te eten. Dus reist hij verticaal omhoog op weg naar het zeeoppervlak om daar ’s nachts aan te komen en zich te voeden met krabben, garnalen en andere kleine zeedieren. Hij staat ook bekend als aaseter. Ieder etmaal reist hij heen en weer tussen veiligheid beneden en voeding boven, steeds honderden meters dalend en rijzend…
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord
Betovering
1 Libel
2 Geuren en kleuren
Vormen
3 Radiolariën
4 De gulden snede bij planten
5 De roos van Venus
6 Het raadsel van de vijf broers
Metamorfose
7 Het gouden moment
8 Herderstasje
9 Pioenroos
Interacties
10 Mestkevers en de savanne
11 Berkenbladroller en de berk
12 Stierenhoornacacia en de mieren
Superorganisatie
13 Leiderloze samenwerking
14 De termietenkoningin
Grote verbanden
15 Palolo
16 Nautilus
17 Monarch
Imago
Dankwoord
Over de illustraties
Literatuur
AANMELDEN VOOR DE LEZING VAN WILLEM BEEKMAN OP 13 OKTOBER 2023 IN HAARLEM
LEES OVER BOEKEN VAN SPREKERS OP HET NATUUR-SYMPOSION OP 22-05-2022