BESTEL GEZONDER EN LANGER LEVEN MET AYURVEDA

Een op oude ayurvedische wijsheid gebaseerde formule om vitaal ouder te worden door de weefsels van het lichaam te herstellen en gezond te houden. Vaak beschouwen wij ouder worden als een onplezierig gebeuren, met een steeds langere lijst van kwalen en voorgeschreven medicijnen. In Gezonder en langer leven met Ayurveda nodigt de gerenommeerde ayurvedische arts Avanti Kumar-Singh ons uit om deze overtuiging te herzien. In dit boek vind je gemakkelijk aan te leren gewoonten die gezondheid en vitaliteit bevorderen en die je de rest van je leven kunt volhouden. Aanpassing van je voeding en eenvoudige dagelijkse routines en oefeningen helpen bij celherstel en het verminderen van ontstekingen: de basis van de formule voor een gezond en lang leven.

Kumar-Singh werkte als arts op de spoedeisende hulp toen ze een gezondheidscrisis doormaakte waarop de westerse geneeskunde geen antwoord had. Haar zoektocht voerde haar naar de ayurveda, de oude gezondheidsleer uit Zuid-Azië, waar haar roots liggen. Nu is ze ayurvedaleraar en wil ze deze heilige kennis delen. ‘De essentie van ayurveda is dat we niet losstaan van de natuur. Als we in harmonie met de natuur leven, zijn we vitaal en hebben we een optimale gezondheid.’

OPMERKING VAN DE AUTEUR

Voordat we onze eerste stappen gaan zetten op weg naar een lang en gezond leven, wil ik je graag een aantal dingen vertellen die je in gedachten moet houden. Ten eerste zijn de gewoonten en gebruiken voor een lang en gezond leven die in dit boek staan afkomstig uit de ayurveda en yoga, het rijke erfgoed van mijn voorouders. Hoewel deze praktijken zijn aangepast voor modern gebruik, zijn ze diepgeworteld in eeuwenoude wijsheid.

Ook al valt het buiten het bestek van dit boek om dieper in te gaan op de oorsprong van deze wijsheid, ik moedig je aan om je er wat meer in te verdiepen. Dan krijg je een breder en diepgaander inzicht in waarom de praktijken werken en de tand des tijds hebben doorstaan.

Ten tweede besef ik dat het niet voor iedereen mogelijk is om alle praktijken in hun dagelijks leven in te passen of dat ze niet voor iedereen even nuttig zijn, ook al heb ik mijn best gedaan om ze zo toegankelijk mogelijk te maken. Verder is de informatie die ik je aanreik geen gezondheidsadvies of medisch advies. De inhoud van dit boek is puur bedoeld als informatie en is niet voor het stellen van een diagnose of het behandelen, genezen of voorkomen van aandoeningen of ziekten. Overleg met je huisarts voordat je nieuwe leefgewoonten in de praktijk brengt of suggesties opvolgt die je in dit boek tegenkomt.

En tot slot, aangezien wetenschappelijk onderzoek voortdurend in beweging en ontwikkeling is, is het mogelijk dat er tussen het schrijven en publiceren van dit boek nieuwe dingen zijn ontdekt. De inzichten en informatie die in dit boek staan, zijn gebaseerd op het meest recente onderzoek dat op het moment van schrijven beschikbaar was. Ik heb geprobeerd een goed doordacht evenwicht te vinden tussen moderne wetenschap en oude wijsheid, waarbij ik inzichten uit beide werelden heb samengevoegd om je een zo volledig mogelijke gids te kunnen aanbieden.

Ik ben zeer grondig te werk gegaan, zonder de leesbaarheid van het boek uit het oog te verliezen, en ik heb geprobeerd om er niet alleen een informatief, maar ook een praktisch toepasbaar boek van te maken. Hoewel ik geloof dat ik aan al deze criteria heb voldaan, ben jij uiteindelijk degene die bepaalt of ik mijn doel heb bereikt.

BESTEL GEZONDER EN LANGER LEVEN MET AYURVEDA

INLEIDING: HOE ZIJN WE GEKOMEN WAAR WE NU ZIJN?

We zijn zieker dan we ooit zijn geweest, terwijl we ook langer leven dan we ooit hebben gedaan. Deze merkwaardige situatie heeft een grote gezondheidscrisis veroorzaakt, vooral in de westerse wereld. Steeds meer mensen krijgen chronische ziekten die te voorkomen zijn, en dat is alleen maar erger geworden door de coronapandemie die jaren heeft geduurd. Dit alles heeft een prijs.

Naarmate we ouder worden, gaan we steeds vaker naar de huisarts en de eerste hulp, en hebben we vaker nieuwe recepten nodig, verblijven we vaker in het ziekenhuis en moeten we vaker revalideren nadat we uit het ziekenhuis zijn ontslagen. Een op de zes Amerikanen heeft een chronische ziekte, die door de Centers for Disease Control and Prevention (cdc) gedefinieerd wordt als een aandoening die een jaar of langer duurt en die dagelijkse activiteiten beperkt en/of voortdurende medische aandacht vereist. Volgens de National Council on Aging heeft 80 procent van de volwassenen die ouder zijn dan 65 minstens een chronische ziekte en heeft 68 procent er twee of meer. In 2027 zullen de uitgaven voor gezondheidszorg naar verwachting 19,4 procent van het bbp (6 biljoen dollar) bedragen, grotendeels als gevolg van de vergrijzing en leeftijdsgebonden ziekten.

Dus hebben we iets nodig waarmee we hier verandering in kunnen brengen. Hoewel we als groep langer leven, blijven we niet tot het einde van dat langere leven gezond. En in tegenstelling tot wat je wellicht denkt, is er een verschil tussen levensduur en gezondheidsduur. Je levensduur is hoelang je leeft, terwijl je gezondheidsduur de periode van je leven is die je in goede gezondheid doorbrengt.

Als je de juiste hulpmiddelen ter beschikking hebt, hoeft er nooit een einde te komen aan je gezondheidsduur, ongeacht je leeftijd. Je kunt lang leven en tot op hoge leeftijd vitaal blijven en goed blijven functioneren. Dit gebeurt wanneer je gezondheidsduur gelijk is aan je levensduur.

Vanuit westers perspectief is ouder worden synoniem met aftakeling of achteruitgang, of het nu gaat om fysieke en mentale functies, hoe belangrijk onze professionele en persoonlijke rollen zijn, of in hoeverre we in staat zijn om onze familie en gemeenschap te ondersteunen. Als we ouder worden, zijn we als burger niet meer nuttig en brengen we onze dagen door met het slikken van pillen, wonen we in verzorgingstehuizen en worden we steeds zieker in afwachting van het onvermijdelijke. De levenskwaliteit die we ooit hoopten te bereiken door ‘hard te werken’ lijkt nooit te komen. Als gevolg hiervan kunnen veel ouderen in de westerse samenleving het gevoel hebben dat ze beduveld zijn, maar ook dat ze te ziek zijn om er iets aan te doen.

Vanuit oosters perspectief zijn ouderen echter nog steeds in staat om te functioneren als ze ouder worden, ook al zijn ze wellicht wat langzamer of zwakker. Ouder worden is niet iets om bang voor te zijn, maar veeleer iets om met open armen te verwelkomen. Ouderen blijven belangrijke figuren binnen hun gemeenschap en familie en worden door jongere mensen om advies en wijsheid gevraagd. Daardoor hebben ze nog steeds het gevoel dat ze een doel in het leven hebben, leven ze vaak in groepen en besteden ze hun tijd aan dingen die ze kunnen doen om zich goed te voelen in plaats van zich blind te staren op wat niet goed voelt.

Het is geen geheim dat er een groot verschil is tussen de westerse en oosterse geneeskunde. Ik heb het geluk gehad dat ik als SEH-arts en beoefenaar van het genezingssysteem van mijn voorouders met beide ervaring heb. In plaats van voor een van beide te kiezen, heb ik ervoor gekozen om ze allebei te omarmen en een brug ertussen te slaan en mensen te helpen om zo lang mogelijk vitaal en gezond te blijven. En dit begint allemaal met ayurveda.

Wat is ayurveda?

Ayurveda is meer dan vijfduizend jaar oud en wordt beschouwd als een van de oudste genezingssystemen. Er werd in India voor het eerst over geschreven. Dat gebeurde in 3000 voor Christus in de Vedische teksten. De essentie van ayurveda, vertaald als ‘de wetenschap van het leven’ of ‘de kennis van een lang en gezond leven’, is dat we niet losstaan van de natuur, maar dat we een microkosmos zijn van de macrokosmos. Omdat ayurveda de wortels bevat van talloze andere geneeswijzen, waaronder de traditionele Chinese geneeskunde en de westerse geneeskunde, wordt het door veel mensen beschouwd als de ‘moeder van alle geneeswijzen’.

Hoewel ayurveda al eeuwen bestaat, weten veel mensen niet hoeveel voordelen dit genezingssysteem heeft voor onze levensduur en gezondheid. In onze moderne tijd kijken we vaak alleen maar naar data en wetenschappelijke studies als we willen weten hoe we onze symptomen kunnen verlichten en kunnen terugdringen. Maar wat als we de ervaringen die we als mens hebben ook zouden betrekken bij de vraag wat we moeten doen om te genezen en onze algehele gezondheid te verbeteren?

In tegenstelling tot andere geneeswijzen laat ayurveda ons zien hoe we kunnen leven volgens de dagelijkse ritmes en van de natuur en de seizoenen, hoe we voedsel als medicijn kunnen gebruiken en hoe we de stroom van levensenergie (prana) kunnen versterken om onze symptomen te verhelpen door middel van medische en natuurgeneeskundige hulpmiddelen en anekdotische informatie. Ayurveda belichaamt een universele, collectieve waarheid die al duizenden jaren wordt doorgegeven en deel uitmaakt van onze essentie en menselijkheid, of je het doelbewust gebruikt of niet. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, heeft ayurveda echter geen negatief oordeel over de westerse geneeskunde.

Doordat het een holistisch genezingssysteem is, verwelkomt ayurveda het gebruik van medicijnen en medische ingrepen wanneer de patiënt daarbij gebaat is. Ayurveda is niet hetzelfde als natuurgeneeskunde, alternatieve geneeskunde of complementaire geneeskunde. Er kan van dat soort behandelmethoden gebruikgemaakt worden, maar ayurveda maakt ook gebruik van conventionele behandelmethoden. In 2017 werd de Nobelprijs toegekend aan wetenschappers voor hun onderzoek naar circadiaanse geneeskunde, waarvan de principes te vinden zijn in de ayurvedische klok die beschrijft hoe je in overeenstemming met de natuur kunt leven (zie hoofdstuk 8).

Tientallen studies hebben aangetoond dat er een connectie bestaat tussen de darmen en de hersenen. Dit bewijst dat de spijsvertering inderdaad de zetel is van de gezondheid (waarover later meer). En de verschillende hulpmiddelen uit de yoga zijn misschien wel de best bestudeerde en meest geaccepteerde ayurvedische remedies die tegenwoordig in de westerse geneeskunde worden gebruikt. Het is onomstotelijk bewezen dat de ademhaling, bepaalde lichaamshoudingen en meditatie een helende werking hebben op vrijwel elk systeem in het menselijk lichaam en onze geest, en binnen de Ayurveda zijn deze voordelen al duizenden jaren bekend.

Ayurveda is verbinding

Als ik je zou vragen wat de natuur is, zou je waarschijnlijk zeggen dat de natuur bestaat uit de zon, de maan, planten, bomen, meren, oceanen, dieren en insecten. En dan zou je gelijk hebben; de natuur is al deze dingen. Maar wat als ik je zou vertellen dat wij, mensen, ook de natuur zijn? In de ayurveda is de natuur alles buiten ons en zij is ons ook. We zijn op het meest fundamentele niveau een met de gehele natuur omdat we gemaakt zijn van hetzelfde ruwe materiaal: de vijf elementen— ether, lucht, vuur, water en aarde — in verschillende combinaties. Met andere woorden, mensen zijn een microkosmos van de macrokosmos van de natuur.

Wist je dat?

Als we ons verbinden met de natuur, verbinden we ons eigenlijk met de ‘puls’ of resonantie van de aarde. Deze werd in 1952 ontdekt door de natuurkundige W. Schumann. De Schumann-resonantie heeft exact dezelfde frequentie (7,83 hertz) als de alfagolven die door het menselijk brein worden geproduceerd. In de alfatoestand zijn we meer ontspannen en komt onze fysiologie in balans. Omgekeerd is het zo dat wanneer we minder lang in de alfastand verkeren, dit leidt tot onbalans, stress en angst, wat vervolgens het immuunsysteem verzwakt.

Deze link tussen de puls van de aarde en de mens werd twintig jaar later nog eens aangetoond in een onderzoek van R. Wever. Wever onderzocht wat er gebeurde toen proefpersonen vier weken lang in een ondergrondse bunker werden ondergebracht en niet in aanraking kwamen met de natuurlijke frequentie van de aarde van 7,83 hertz. Na verloop van tijd kregen ze hoofdpijn en raakten ze emotioneel in de war. Hun symptomen verdwenen echter toen Wever ze weer in contact bracht met de Schumann-frequentie via een door de mens gemaakte zender die was afgestemd op 7,83 hertz. Wanneer we verbonden zijn met de hartslag van de natuur, wordt onze gezondheid ondersteund.

Helaas zijn veel mensen hun verbinding met de natuur kwijtgeraakt en is daardoor ook hun gezondheid verre van optimaal. We gaan vaak ’s ochtends vroeg naar ons werk als het buiten nog donker is en ’s avonds laat naar huis als het ook weer donker is. We staren de hele dag naar onze mobieltjes en schermen en worden blootgesteld aan schadelijk blauw licht. Hierdoor worden de verkeerde hormonen aangemaakt — of nauwkeuriger gezegd, hormonen worden op het verkeerde moment en om de verkeerde redenen afgegeven — waardoor ons lichaam niet goed kan functioneren.

We eten aardbeien en bosbessen in der winter door ze in de zomer in te vriezen. We eten mango’s die niet in de streek groeien waar we wonen door ze ‘in te vliegen’ zodat ze in onze supermarkten terecht kunnen komen. We koken met magnetrons en eten bewerkt voedsel uit pakjes om tijd te besparen. We nemen roltrappen en lopen op lopende banden om te ‘bewegen’. En zo gaat het maar door. Ons dagelijks leven wordt bepaald door technologie en comfort die ooit als bedoeling hadden dat ze ons leven zouden vergemakkelijken, maar in plaats daarvan hebben ze onze gezondheid verwoest. En dat allemaal omdat we de verbinding met de natuur zijn kwijtgeraakt.

Een van de sleutels tot genezing met behulp van ayurveda is het onderhouden van onze verbinding met de natuur en in harmonie leven met de dagelijkse en seizoensgebonden ritmes. Deze ritmes ontstaan door de beweging van de aarde in relatie tot het ritme van de zon, oftewel natuurlijke ritmes die door de natuur worden gecreëerd. Als we opstaan, slapen, eten, spelen en werken in harmonie met het licht van de dag, het donker van de nacht en de wisseling van de seizoenen, zijn we verbonden met wat er zich buiten ons bevindt: de zon en de maan, planten en bomen, meren en oceanen, dieren en insecten … de gehele natuur.

Als we niet in harmonie met de natuur leven, worden we overbelast door gifstoffen, krijgen we symptomen, worden we ziek en worden we uiteindelijk chronisch ziek. In de ayurveda is de weg van gezondheid naar ziekte geen rechte lijn, maar een traject dat uit zes stadia bestaat die op een continuüm liggen. Gezondheid en ziekte zijn in de ayurveda niet zwart-wit, maar hebben vele grijstinten.

De weg van gezondheid naar ziekte begint met de ophoping van gifstoffen (ama). Wanneer gifstoffen ons systeem overbelasten, ontstaan er symptomen. Dit kunnen laaggradige, niet-specifieke symptomen zijn zoals ‘je niet goed voelen’ of ‘voelen dat er iets niet goed zit’ of meer specifieke symptomen zoals angst, depressie, een onbalans in het maag-darmkanaal, gewichtstoename, hoofdpijn, verstopte holtes, gewrichtspijn enzovoort. Als we in dit stadium van het proces ingrijpen en beginnen met het verlagen van de toxische belasting, kunnen we de progressie naar ziekte en chronische aandoeningen voorkomen. In wezen bestaat het leven volgens de ayurveda uit een dagelijkse koerscorrectie tussen enerzijds de eliminatie van gifstoffen, wat leidt tot gezondheid, en anderzijds de ophoping van gifstoffen, wat leidt tot ziekte.

Ayurveda combineert de vijf elementen van de natuur tot drie energieën (dosha’s). Ruimte en lucht vormen samen de energie van Vata, die alles te maken heeft met beweging. Vuur en water vormen samen Pitta, de energie van transformatie. Tot slot is er de combinatie van water en aarde die Kapha vormen, de energie van structuur. Elk van deze energieën heeft een primaire functie die terug te voeren is op de elementen waaruit ze bestaan.

Een traditionele beoefenaar van de ayurvedische geneeskunde (vaidya) classificeert een patiënt om aanbevelingen te kunnen doen voor remedies tegen onbalansen die zich manifesteren als symptomen. Ik vermeld dit omdat veel van mijn cursisten zeggen dat ze ‘dosha-testen’ hebben gedaan, maar geen idee hebben hoe ze deze informatie moeten gebruiken. Als je nog geen dosha-test hebt gedaan, weersta dan alsjeblieft de verleiding om het te doen. En als je er al wel een hebt gedaan, laat de resultaten dan even voor wat ze zijn. In dit boek behandel ik deze concepten op een toegankelijkere en bruikbaardere manier. Daarbij leg ik de nadruk op de kwaliteiten in plaats van op de dosha’s zelf, omdat begrip van de kwaliteiten bepalend is voor hoe je met behulp van ayurveda kunt genezen (meer hierover in hoofdstuk 4). Wat heeft dit alles te maken met lang en gezond leven? Daar kom ik zo op.

Ik heb mijn hele leven gewijd aan de kunst en wetenschap van heling, eerst als westerse arts en daarna als ayurveda-beoefenaar. Hoewel ik al een boek over ayurveda had geschreven, begon ik vlak voor mijn vijftigste verjaardag na te denken over het schrijven van een boek over het creëren van een lang en gezond leven.

Ik dacht na over het leven dat ik tot dan toe had geleid — de carrière die ik had gekozen, de praktijk die ik had opgebouwd, het boek dat ik had geschreven, de podcast die ik in het leven had geroepen, het gezin dat ik had gesticht en onderhouden, de vrienden die ik had gemaakt, de relaties die ik had opgebouwd, de plekken waar ik was geweest, de ervaringen die ik had opgedaan — en ik kon niet wachten tot ik de volgende fase of de volgende periode van mijn leven zou ingaan.

Toen ik zo’n vier maanden bezig was met het schrijven van dit boek, voelde ik een klein knobbeltje in mijn rechterborst. Verder geen dingen die je ergens op wezen. Ook geen andere symptomen. Ik dacht dat het een cyste was, omdat ik sinds ik begin twintig was al last had van fibrocysteuze mastopathie. Toen ik mijn periodieke mammografie liet maken, schrok ik niet toen de radioloog zei dat hij een echografie van mijn borsten wilde maken, omdat dat al zo vaak was gebeurd omdat ik ‘compact’ borstweefsel had. Maar toen de radioloog tijdens de echo meer beelden bekeek en meer metingen verrichtte dan gebruikelijk, werd ik steeds ongeruster omdat ik wist dat hij iets had gevonden wat er niet hoorde te zitten.

Twee dagen later werden er twee biopsieën uit mijn rechterborst en een biopsie uit mijn rechteroksel genomen. Een week later had ik een afspraak met een reguliere oncoloog, een integratieve oncoloog en een borstchirurg. Tot mijn grote schrik kreeg ik de diagnose borstkanker en plotseling trok ik alles waarin ik geloofde in twijfel. Hoe kon ik, iemand die integratieve geneeskunde beoefende, die zoveel hulpmiddelen tot haar beschikking had om te genezen, die haar leven had geleefd op basis van de principes die in dit boek staan, ineens de diagnose borstkanker krijgen?

Ik heb nooit gerookt, ik drink nauwelijks, ik volg een gezond vegetarisch dieet en ik kan goed met stress omgaan. Borstkanker zit niet in mijn familie en ik heb geen genetische factoren voor borstkanker. Door deze onverwachte diagnose kwam mijn hele wereld tot stilstand. Ik was in de war, bang en overweldigd door alles wat het woord ‘kanker’ met zich meebrengt. Alles wat we eraan toeschrijven. Alles wat het betekent in onze westerse wereld. In plaats van in paniek te raken, kalmeerde ik mezelf en vroeg ik

me af wat mijn lichaam me probeerde te vertellen. Was ik zo druk bezig geweest met het opbouwen van een leven en een gezin, met schrijven, lesgeven, mijn werk als arts en altijd maar gaan, gaan, gaan, dat ik geen aandacht meer had voor de helingsprocessen in mijn systeem? Had ik onbedoeld mijn verbinding met de natuur en met mezelf verbroken?

Toen ik mijn leven onder de loep nam, realiseerde ik me dat ik weliswaar gebruikmaakte van gezonde hulpmiddelen, maar dat ik ook in een vervuilde stad woonde waardoor ik niet elke dag in contact kwam met de natuur. Ik had een hoge toxische belasting, een overvolle agenda en meer stress dan ik waarschijnlijk wilde toegeven. Ik had emoties die ik nooit had verwerkt: boosheid en eenzaamheid door wat ik als kind had meegemaakt, bezorgdheid en angst door de gezondheidsproblemen van mijn inmiddels volwassen kinderen van toen ze nog tiener waren, en diepe rouw en verdriet door het verlies van mijn geliefde hond Mia, slechts vier maanden voor mijn diagnose.

Terwijl ik bezig was met het opbouwen van mijn succesvolle leven, had ik een aantal principes laten varen waarvan ik weet dat ze op waarheid berusten. Ik dacht na over het proces van gezondheid naar ziekte zoals dat in de ayurveda wordt onderwezen: misschien kon de uitscheiding van gifstoffen door mijn dagelijkse meditatie, gezonde voeding en zeer betekenisvolle werk geen gelijke tred houden met de ophoping van gifstoffen als gevolg van mijn leefomgeving, dagindeling, stress en onverwerkte emoties. Wat de achterliggende redenen ook waren, mijn diagnose was voor mij een reminder om terug te keren naar mijn wortels, naar wat ik ken, en mijn lichaam en geest te helen.

Eerst besloot ik van alles uit mijn agenda te schrappen, zoals sociale evenementen, consulten met patiënten, workshops voor studenten, podcastopnames en zelfs het schrijven van dit boek. Bijna zes weken lang stopte ik met alles en concentreerde ik me uitsluitend op mijn behandeling en herstel. Door met alles te stoppen, realiseerde ik me echter dat ik ook de stroom van het leven stopte. Ik bewoog niet meer mee met het leven en ik blokkeerde de stroom van prana, de altijd bewegende, altijd scheppende levensenergie die ons allemaal doordringt. Als de stroom van een rivier wordt geblokkeerd, creëert hij nieuwe routes om zijn weg te kunnen vervolgen. Als een rivier vrij kan stromen, spoelt hij weg wat overbodig is en voorziet hij wat wel nodig is van water en voedingsstoffen. Als we met de natuur meebewegen, bewegen we met het leven mee. We moeten meebewegen met de levensenergie die in ons aanwezig is en die door ons heen wil stromen. Dat creëert gezondheid. Want het hele leven is een helende reis.

Als we een lang en gezond leven willen leiden, hebben we deze beweging nodig: beweging van ons fysieke lichaam, beweging van onze gedachten, beweging en evolutie van onze ziel. Het vereist ook verbinding: verbinding met de natuur, met onszelf, met anderen, met een hogere macht, met de universele levensenergie, prana. De geheimen van een lang en gezond leven liggen in wezen voor het oprapen als we kijken naar oude geneeswijzen zoals Ayurveda.

Daar gaat dit boek over. Naast de wetenschappelijke achtergrond van hoe we een lang en gezond leven kunnen leiden en van de mechanismen van het verouderingsproces, leer je hoe je de levensenergie in jezelf in beweging kunt brengen om je gezondheid te ondersteunen en een langer en beter leven te creëren. Bij mij was er een kankerdiagnose voor nodig om me eraan te herinneren hoe magnifiek het lichaam eigenlijk is en dat we allemaal het vermogen hebben om te helen, of het nu van buikpijn is of van een ziekte.

Terwijl ik dit schrijf, ben ik nog steeds in behandeling, maar ik heb er vertrouwen in dat ik (steeds opnieuw) leer wat ik nodig heb om langer, beter en gezonder te leven en dat als ik terugkeer naar wat ik weet — dat ik de natuur ben — genezing vanzelf komt. Ik hoop dat jij dat ook mag ervaren.

INHOUDSOPGAVE

Opmerking van de auteur

Inleiding: Hoe zijn we gekomen waar we nu zijn? 13

Deel 1: Wat is een lang en gezond leven?

Hoofdstuk 1: Formule voor een lang en gezond leven
Ondersteuning van celherstel
Regulering van ontstekingen
De piramide voor een optimale gezondheid

Hoofdstuk 2: De mechanismen van veroudering
Ouder worden in het Westen en het Oosten
Hoe worden we ouder?
Het verouderingsproces afremmen
De mechanismen van fysiologische veroudering

Hoofdstuk 3: Je weefsels zijn het probleem
Door de drie seizoenen van het leven bewegen
De zeven weefsels
Weefseluitputting veroorzaakt veroudering
Weefsels vormen de brug
De richting bepaalt de aanpak
Wat is de onderliggende oorzaak?
Rasa dhātu: het lymfeweefsel
Rakta dhātu: het bloedweefsel
Māmsa dhātu: het spierweefsel
Meda dhātu: het vetweefsel
Asthi dhātu: het botweefsel
Majjā dhātu: het zenuwweefsel
Shukra/ārtava dhātu: het voortplantingsweefsel

Hoofdstuk 4: Je weefsels weer in balans brengen
Geheugen en gemoedstoestand
Het zenuwweefsel weer in balans brengen
Beweging en pijn
Het spierweefsel weer in balans brengen
Het botweefsel weer in balans brengen
Energie en seksuele functie
Het lymfeweefsel weer in balans brengen
Het voortplantingsweefsel herstellen
De zintuigen en de huid
Het bloedweefsel weer in balans brengen
Het vetweefsel weer in balans brengen

Deel 2: Praktijken voor een lang en gezond leven

Hoofdstuk 5: Toxinen verwijderen
Schoonspoelen
Je ogen schoonspoelen
Je tong schrapen
Je neusholten schoonspoelen
Droge massage van je huid – Praktische toepassing
Leegmaken
Je darmen legen – Praktische toepassing
Zuiveren
Mediteren – Praktische toepassing

Hoofdstuk 6: Prana toevoegen
Water toevoegen
Drink de hele dag door slokjes warm water – Praktische toepassing
Lucht toevoegen
Bewust ademhalen – Praktische toepassing
Zon toevoegen
Kijk naar de ochtendzon als je wakker wordt – Praktische toepassing

Hoofdstuk 7: Prana in beweging brengen
Energie is de blauwdruk
De adem in beweging brengen
Doe de wisselende neusgatademhaling – Praktische toepassing
De spieren in beweging brengen
Voer tien yogahoudingen uit – Praktische toepassing
De emoties in beweging brengen
Doe een chakramantra-meditatie – Praktische toepassing

Hoofdstuk 8: Afstemmen op de natuur
Alles draait om timing
Slapen volgens het ritme van de natuur
Ga voor 22.00 uur naar bed – Praktische toepassing
Eten volgens het ritme van de natuur
Eet je grootste maaltijd tijdens de lunch – Praktische toepassing
Bewegen volgens het ritme van de natuur
Beweeg je lichaam en geest voor 16.00 uur – Praktische toepassing

Hoofdstuk 9: Het systeem voeden
Je bent wat je verteert
Het lichaam voeden
Vast twaalf tot zestien uur na je laatste maaltijd – Praktische toepassing
De geest voeden
Besteed elke dag vijftien tot dertig minuten aan het leren van iets nieuws – Praktische toepassing
De ziel voeden
Verbind je elke dag met mensen, je levensdoel en het goddelijke – Praktische toepassing
Tot slot: Ayurveda is beschermend

Dankwoord
Verklarende woordenlijst
Register
Over de auteur
Eindnoten

BESTEL GEZONDER EN LANGER LEVEN MET AYURVEDA