BESTEL DE BRIEVEN VAN MARSILIO FICINO
Hieronder volgt de integrale tekst van brief 2 van 125 van Marsilio Ficino (1433-1499) uit het boek De brieven van Marsilio Ficino, deel 1. Deze is gericht aan Cosimo d’ Medici en gaat over geluk en gelukzaligheid.
Marsilio Ficino aan Cosimo de’ Medici: gegroet.
Ik kom maar al te graag naar u toe zodra ik dat kan. Want wat is aangenamer dan te vertoeven in Careggi, het land van de Gratiën, met Cosimo, de vader van al het goede. Hierbij alvast in het kort wat de meest geschikte weg tot geluk is volgens de platonisten.
Hoewel het volgens mij overbodig is de weg te tonen aan degene die het doel al bijna bereikt heeft, heb ik toch gemeend gehoor te moeten geven aan uw verlangen met deze brief. Als ik bij u ben zullen we hierop doorgaan. Alle mensen wensen goed te handelen, dat wil zeggen goed te leven. Maar zij leven pas goed als hun zoveel mogelijk goede gaven ter beschikking staan. Deze gaven zijn: rijkdom, gezondheid, schoonheid, kracht, edele geboorte, eer, macht, inzicht, bovendien rechtvaardigheid, moed, matigheid en bovenal wijsheid, die de essentie van geluk uitmaakt. Geluk bestaat immers uit het voorspoedig bereiken van het gewenste doel, maar kennis verschaft daartoe in iedere situatie de middelen.
Want door haar ontlokken bekwame fluitspelers de mooiste tonen aan hun instrumenten en komen knappe letterkundigen tot hun beste studies. Door deze kennis brengen stuurlieden hun schip eerder dan anderen in veilige haven, voert de veldheer oorlog met minder risico en brengt de geneesheer het lichaam weer in de gewenste conditie. Daarom is het aan kennis te danken dat een mens na al zijn inspanningen uiteindelijk zijn doel bereikt. Bij echte kennis is nooit sprake van dwaling of vergissing. Omdat het inderdaad kennis is die maakt dat het doel wordt bereikt, moet zij als de enige bron van geluk worden beschouwd.
Bovendien wordt gezegd dat alleen die mensen gelukkig zijn aan wie veel gaven ter beschikking staan. Zij zijn echter pas gelukkig wanneer die gaven hun ook tot voordeel zijn. En ze zullen hun pas tot voordeel zijn, als ze hun gaven ook benutten. Het louter bezitten van gaven zonder ze te gebruiken draagt namelijk niets bij tot geluk. Maar het is niet voldoende ze alleen maar te gebruiken, want een verkeerd gebruik is eerder schadelijk dan heilzaam. Zoals wij dus aan het bezit het gebruik toevoegden, zo moeten wij ook aan het gebruik het juiste gebruik toevoegen, opdat wij onze gaven niet alleen gebruiken, maar dat ook op de juiste wijze doen. En alleen echte kennis stelt ons hiertoe in staat. Dit is duidelijk waar te nemen in de kunsten, waar alleen zij die hun vak verstaan een juist gebruik maken van hun materiaal en hun instrumenten.
Op dezelfde wijze zorgt ware kennis ervoor dat wij een juist gebruik maken van rijkdom, gezondheid, schoonheid, kracht en al die andere zaken waar de mensen de mond vol van hebben. Daarom zal iemand die deze gaven bezit en er een weloverwogen gebruik van maakt altijd doeltreffend en juist handelen. Want wie veel gaven bezit en ze zonder nadenken gebruikt, lijdt meer schade naarmate hij er meer bezit, omdat hij er meer misbruik van maakt. Wie onwetend is maakt minder vergissingen naarmate hij minder handelt. Wie minder vergissingen maakt doet ook minder kwaad. Als hij minder kwaad doet is hij ook niet zo ongelukkig.
Ongetwijfeld ‘‘doet’’ de arme minder dan de rijke, de zwakke minder dan de sterke, de lafaard minder dan de dappere, de luiaard minder dan de wakkere, de trage minder dan de snelle, de domoor minder dan de scherpzinnige. Daarom zijn geen van de gaven die hierboven ge- noemd werden goed op zichzelf. Want wanneer ze worden beheerst door onwetendheid, worden zij nog slechter dan hun tegendeel, in die mate zelfs dat ze een boosaardig heerser rijkelijk de middelen voor zijn misdaden kunnen verschaffen. Als anderzijds bezonnenheid en wijsheid ze leiden, dan werken ze zoveel te beter. Maar op zichzelf zijn ze noch goed noch slecht. Voor een wijs mens blijken zowel gunstige als ongunstige gaven nuttig te zijn, want hij maakt van beide een goed gebruik, maar voor de onwetende geldt het tegenovergestelde.
Daarom is van al onze gaven alleen ware kennis goed op zichzelf en alleen onwetendheid op zichzelf slecht. Welnu, wij willen allen gelukkig zijn en kunnen dat geluk niet verkrijgen zonder een juist gebruik van onze gaven te maken. En ware kennis stelt ons tot dit juiste gebruik in staat. Daarom moet een ieder, met voorbijgaan aan al het overige, geheel vervuld van liefde tot wijsheid en met de grootste toewijding zich inspannen om die ware kennis en wijsheid te verwerven, want zo wordt onze ziel het meest gelijk aan God, die de bron van alle ware kennis is. En juist in dit gelijk zijn aan God bestaat volgens Plato de hoogste graad van gelukzaligheid.
INHOUDSOPGAVE
ten geleide
inleiding
de brieven
Woord vooraf bij alle brieven
Woord vooraf bij het eerste brievenboek
-
- Over het verlangen naar geluk
- De weg tot geluk
- Navolging is vruchtbaarder dan lezen
- Een gesprek over God tussen God en de ziel
- Medicijnen genezen het lichaam, muziek de geest, zelfkennis de ziel
- Wet en rechtvaardigheid
- Over goddelijke vervoering
- Een verontschuldiging voor langdradigheid
- Over voorspelling en de goddelijkheid van de ziel
- Hoe te prijzen zonder vleierij
- Het nut van een leven in eenheid
- Over ingetogenheid bij het schrijven
- Hulde aan degenen die Plato uiteenzetten
- Aansporing tot studie
- Troostbrief bij iemands overlijden
- Lof der waarheid
- Hoe nuttig het is geleerden te onderhouden
- De lof voor een kunstenaar komt niet voort uit zijn woorden, maar uit zijn
werk - Over beschaving, over zuivering en over het voorbeeld van de goddelijke kwaliteit van de gelouterde ziel
- Over de mens die wijs en gelukkig is
- Het is beter goede teksten te schrijven dan vele
- Aansporing om kennis na te streven
- Verzoek om een brief
- Liefdeszaken
- God, niet de mens, is de schepper van wonderen
- De verbazingwekkende glorie van Lorenzo de’ Medici
- Over de liefde
- Over de liefde; hoe iedere man geliefd en geprezen zou moeten zijn
- Een speelse aanmoediging voor Giovanni om door middel van veinzerij terug te keren
- Een brief over helden, geschreven zoals mijn geest mij inga
- Wat gedaan is in vrijheid, is aangenamer dan een verplichte handeling
- Een uitdaging om te schrijven
- Brieven zijn nodig tussen vrienden
- Verlies van tijd is een ernstige zaak
- Brieven van vrienden zijn een bron van vreugde
- Geen kritiek, want God brengt wraak
- De mens is geest. De geest van de minnaar is in de geliefde
- Een serieuze verhandeling, gericht aan Giovanni: Na de dood heeft een mens veel meer inzicht dan wanneer hij nog in een lichaam huist
- Tegen Averroës, op grond van het feit dat er geen afzonderlijk menselijk intellect is
- Kenners van God zijn wakker, de rest slaapt
- De waarheid van God is straling, schoonheid en liefde
- Ideeën, volgens Plato, bestaan in de goddelijke geest
- Over de oorzaak van het zondigen; over de hoop en het middel tot herstel
- De wetgever staat boven de sofist
- Vervulling van liefde ligt in de toepassing ervan
- Liefde zonder toewijding is niet veel waard, toewijding zonder liefde ook niet
- Over het verdragen van onrecht
- Hoe bereikt men gelijkmoedigheid ten opzichte van het lot?
- Een vriendschap door God gesmeed is duurzaam
- Dichterlijke inspiratie is afkomstig van God
- De zorg voor vaderland, familie en vrienden
- Wie men een oprecht mens noemt
- Over menslievendheid
- Innemendheid, liefde, trouw, vriendschap
- De dwaasheid en ellende der mensen
- De dwaasheid en ellende der mensen
- De dwaasheid en ellende der mensen
- Een aanmoediging tot bescheidenheid en de studie van de literatuur
- Dat een vriend binnenin een vriend is
- De gezondheid van een vriend hangt af van zijn vriend
- Een voorspelling aangaande een vriend
- Hoe groot het verlangen van een vriend kan zijn
- Het is beter goedheid te prijzen dan talent
- Wie de liefde bedriegt en wie zij niet bedriegt
- Een aanbeveling uit nood en verdienste
- God bestiert alles op goede wijze en dus moeten we in alles het goede zien
- Over de dwaasheid der mensen en wat ware kennis is
- Lof van vrijgevigheid, lof van de aalmoes
- Geen deugd is lieflijker dan mildheid
- Een ware vriend hoeft niet afwezig te zijn om meer gewenst te zijn
- Wie rijk is en onrechtvaardig en wie rechtvaardig is
- De goedheid en waardigheid van de rechtsgeleerde
- De waardigheid van de priester
- Heilige orders dienen niet aan iedereen te worden gegeven
- Geen harmonie geeft groter verrukking dan die tussen het hart en de tong
- Over de plicht van een burger
- Wat betekent ‘‘een goed leven leiden’’?
- De waarde, het nut en de toepassing van de geneeskunde
- Over zuinig omgaan met tijd
- Een mens zonder religie is ongelukkiger dan de dieren
- Antwoord op de brief over zuinig omgaan met tijd
- Voor een mens van goede wil is de toegang tot het goede nooit helemaal afgesloten
- Toepassing is krachtiger dan theorie
- Goddelijkheid van de ziel door inspiratie
- Een nieuw werk behaagt de schrijver teveel
- Over volharding
- Het is de aard van een verstandig mens niets te wensen behalve het welzijn van zijn ziel en een gezond lichaam
- Ov((AL))er muziek
- De waarachtigste lofprijzing is die welke haar zelf ook waard is
- Gelukkig is degene die wordt bemind door een mens die het zelf waard is zeer bemind te worden
- Over wet en rechtvaardigheid
- De ziel
- Vertroosting bij verdriet om de dood van een vriend
- De rol van de waarheidsgetrouwe vertegenwoordiger van de wet
- Wat vurig verlangd wordt, is snel verkregen
- Laten we ons liever op de bronnen richten dan op de beekjes
- Een volgeling van Aristoteles vraagt niet om geld als filosoof, maar als mens
- Een aanbeveling op grond van vroegere voorspoed, rechtschapenheid en kennis
- De reden om iemand te prijzen
- Niemand kan over liefde praten die zelf geen liefde kent
- Wat je je moet herinneren en wat je moet vergeten
- De definitie, de functie en het doel van de verschillende deugden
- De natuur en plicht van de mens zelf; de lofspraak der geschiedenis
- Drie richtsnoeren voor het leven en de ene beste manier van leven
- Het beginsel van onderwijzen, prijzen en berispen
- Zelfkennis en zelfrespect als hoogste goed
- Over de goddelijkheid van de ziel en over religie
- Woorden van troost bij iemands sterven
- Tegen leugenaars en goddeloze lasteraars
- Tegen leugenaars en goddeloze lasteraars
- Over de stappen naar geluk dat eeuwig is
- Een innerlijk gebed tot God
- Moge een ieder uitsluitend God en de deugdzaamheid vertrouwen en dienen
- Wat de aard van navolging zou moeten zijn
- Een grote lofprijzing is dikwijls kort
- Hij die achting heeft voor goede mensen betoont achting aan zichzelf
- Een oprechte wens en aanbeveling
- Een korte aanwijzing en raadgeving aan een bisschop
- Lofrede op de filosofie door middel van de welsprekendheid, de moraal, de logica en de kennis van God
- Het nut van het vrije leven
- Over volharding
- Alleen de goddelijke arts is in staat de ziekten van de ziel te genezen
- Hoe het komt dat liefde wederkerig is
- Het ware dichten is van en voor God
- Wat eigen is aan de mens zou aan de mens gezonden moeten worden
aanhangsel
noten bij de brieven
correspondenten van Ficino
bibliografie
register
BESTEL DE BRIEVEN VAN MARSILIO FICINO
