10. Herakles. De tweesprong – Zien wat blijft, mythen in werk en woord – Joop Mijsbergen en Ankie Hettema

BESTEL ZIEN WAT BLIJFT, MYTHEN IN WERK EN BEELD

Herakles daalt vastbesloten af om het onbewuste aan te zien.

De Griekse mythe vertelt van Herakles dat hij, volwassen geworden, twee mooie vrouwen ontmoet die hem smeken met hen mee te gaan. De ene sprak: ’De meeste mensen houden van mij. Kijk hoe breed en gemakkelijk mijn pad is. Neem deze weg en je zult nooit gebrek hebben. Je zal geen moeilijkheden ontmoeten. Je zult vrij zijn van pijn of gevaar.’
Daarop vroeg Herakles: ‘O, vrouw, hoe is uw naam?’
Zij antwoordde: ‘Mijn vrienden noemen mij geluk, maar anderen ondeugd.’

De andere vrouw sprak: ‘Mijn pad zal steil en doornig zijn. Weinigen leren mij lief te hebben.
Onderweg beloof ik geen gemak maar inspanningen en verdriet. Toch zal de pijn met moed gedragen veranderen in vreugde. Hij die mij volgt zal zijn geboorterecht winnen bij de goden.’

‘Hoe is uw naam?’ ‘Mijn naam is deugd’. Herakles twijfelde geen moment en koos ‘deugd’.

En wanneer Herakles dan op één van zijn twaalf werken de geketende figuur, Prometheus ziet hangen aan een rots, schiet hij zonder aarzelen de adelaar die opnieuw de lever van Prometheus komt opeten, neer.
Met zijn daad weerstaat hij Zeus.

Dan slaat de angst hem om het hart – hij vreest. Maar Prometheus stelt hem gerust met de woorden: ‘Jij bent binnen de mensen wereld het werktuig van Zeus.’
Waarop Herakles zich afvraagt: ‘Heb ik daar zelf geen stem in?’

Prometheus, hij die vooruitziet met zijn verbeeldingskracht, legt uit dat er ‘het lot’ is, ‘noodwendigheid’ en ‘voorbeschikking’, maar dat er even goed ‘de menselijke geest’ is.
Dat Herakles als hij wil nu kan kiezen voor een rustig comfortabel leven. Maar Herakles wijst het af, hij antwoordt:

‘Ik weet dat dat niet is waarvoor ik op de wereld ben gezet. Niet omdat jij of de orakels dat verteld hebben, maar omdat ik het zo voel.
Het zou verraad zijn naar mezelf om dat te ontkennen. Ik zou mezelf een niets-nut vinden en uiteindelijk gaan haten.’

Het is Herakles’ lot om de held te zijn, maar het is ook zijn keuze. Het is de paradox van ons bestaan. Want iedere keuze die gemaakt wordt, geeft een andere wending aan het leven. Niet in het verleden, maar in het heden wordt de toekomst bepaald.

Herakles heeft gekozen de weg van de deugd te gaan. Hij zal de driekoppige Cerberus in de onderwereld, het onbewuste drijven in hem, overwinnen.

Bron: Zien wat blijft – mythen in werk en woord door Joop Mijsbergen en Ankie Hettema-Pieterse

BESTEL ZIEN WAT BLIJFT, MYTHEN IN WERK EN BEELD