De Oostenrijkse componist en dirigent Gustav Mahler (1860-1911) gold als een van de belangrijkste dirigenten van zijn tijd. Hij was actief aan de operahuizen van onder meer Boedapest en Hamburg en aan de hofopera te Wenen. Ook was hij dirigent van de Wiener Philharmoniker. Hij componeerde tien symfonieën. Dr. Eveline Nikkels schreef diverse boeken over Mahler, geeft regelmatig lezingen en leidde reeds vele muziekreizen. Zij studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit Utrecht en promoveerde in 1984 op haar proefschrift over de invloed van de filosofie van Nietzsche op de muziek en de gedachten van Mahler. Hieronder volgen korte beschrijvingen van drie boekjes die Eveline Nikkels schreef over Mahler en die zijn uitgegeven in de miniaturenreeks van Blitz & Bekking.
1 Mahler en Freud, een wandeling in Leiden
In de zomer van het jaar 1910 bracht de componist Gustav Mahler een bezoek aan de psychiater Sigmund Freud. Twee Joden uit Bohemen, wonend en werkend in Wenen en toch een ontmoeting in Leiden? Het hoe en waarom van de historische wandeling die zij samen maakten door de Breestraat, langs het Rapenburg en door de Hortus vormen het uitgangspunt van deze titel in de miniaturenreeks. Het is tevens een hommage aan de man, die via introspectie verlossing van demonen zocht.
2 Mahler en Strauss, op weg naar de nieuwe tijd
Hoewel Gustav Mahler (1860-1911) en Richard Strauss (1864-1949) slechts vier jaar schelen is er een wereld van verschil tussen hun afkomst en achtergrond. Strauss, katholiek, leek alles in de schoot geworpen, Mahler, joods, moest voor alles vechten. Maar hun uiteindelijke doel was hetzelfde: het bereiken van de top, als dirigent en als componist. Lange tijd liepen hun wegen parallel maar uiteindelijk kozen zij elk voor een eigen muzikale richting. Strauss keerde terug naar het oude vertrouwde idioom der tonaliteit, Mahler koos voor de nieuwe tijd en legde de basis voor Arnold Schönberg en de zijnen: de twaalftoonstechniek. Van symfonisch gedicht tot bitonaliteit en clusterakkoord volgen wij de wegbereiders voor de twintigste-eeuwse muziek, waarbij de geplande première van Strauss’ opera Salome aan de Weense Hofopera onder leiding van Mahler centraal staat.
3 Mahler en Mengelberg, een vriendschap onder collega’s
Het begon allemaal in 1902, toen Mahler in het Duitse Krefeld zijn Derde Symfonie dirigeerde. Onder zijn gehoor bevond zich Willem Mengelberg (1871-1951), sinds 1895 dirigent van het Concertgebouworkest. Mengelberg was direct onder de indruk van de fascinerende macht die van Mahler uitging. In de manier waarop deze de muziek benaderde vond hij al datgene wat hem als jong dirigent als ideaal voor ogen zweefde. En toen hij na afloop persoonlijk met Mahler kennis maakte sprong er een vonk over: een vriendschap voor het leven stond op het punt geboren te worden. Mengelberg nodigde Mahler uit zijn symfonie ook in Amsterdam te komen dirigeren, het begin van een reeks concerten waarbij de componist zijn eigen werk in première deed gaan èn het begin van de Nederlandse Mahlertraditie.
