BESTEL DE NAG HAMMADI GESCHRIFTEN

Buiten het meest vertaalde geschrift (ook in het Nederlands) is het Evangelie van Thomas verreweg het meest bekende en aangehaald geschrift uit de kruik van Nag Hammadi. En het is zonder twijfel de belangrijkste tekst uit de collectie, omdat het hoogstwaarschijnlijk het oudste evangelie is dat we kennen. Dat wil zeggen: ouder nog dan de vier nieuwtestamentische evangeliën, al zijn de meningen hierover in de wetenschappelijke wereld lichtelijk verdeeld. 

De voornaamste exponenten in deze polemiek zijn de Nederlandse oud-hoogleraar Giles Quispel en de Amerikaanse professor Helmut Koester. Quispel herkent een oude onafhenkelijke traditie van echte woorden van Jezus die zou steunen op een joods-christelijke, een ascetisch-encratische en een hermetische bron. Het geschrift zou rond 140 na Christus in Edessa geschreven zijn. Koester daarentegen ziet het Evangelie van Thomas als een onafhankelijke bron van Jezus-woorden die nog ouder is dan Q, een van de bronnen waaruit Mattheüs en Lukas zouden hebben geput. Hij dateert het evangelie rond het jaar 50 na Christus, dus een kleine twintig jaar na de kruisiging van Jezus. In deze vroege datering wordt hij onder ander gevolgd door Ron Cameron, S.L Davies, Charles W. Hedrick en John Dominic Crossan. 

Zeker is in ieder geval dat er direct na de dood van Jezus mondelinge ‘spreuken-verzamelingen’ circuleerden, iets dat geenszins ongewoon was in de rijke orale traditie van de oude wereld. In een later stadium zijn deze verzamelingen opgeschreven, waarschijnlijk in het Aramees, de spreektaal van die dagen in Palestina: dit in tegenstelling tot de nieuwtestamentische evangeliën, in de redactie zoals wij ze kennen, in het Grieks opgetekend zijn.

Wat opvalt in het Evangelie van Thomas is de directe wijze waarop Jezus zijn leerlingen toespreekt, zonder de franje die daar vaak later omheen geweven is. De uitspraken zijn meestal puurder en kernachtiger dan vergelijkbare parallellen in de synoptische evangeliën en zeker niet theologiserend. Het zijn wijze uitspraken, antwoorden of vragen van leerlingen en gelijkenissen zonder verdere uitwijdingen over persoonlijke omstandigheden of wonderverhalen. 

Buiten uitspraken die parallellen vertonen met nieuwtestamenische evangeliën vinden we in het Evangelie van Thomas uitspraken van Jezus die tot nu toe nergens anders zijn teruggevonden. Juist veel van deze uitspraken handelen over de eigen verantwoordelijkheid van de mens en een aansporing om tot kennis van het eigen zelf te komen.

Bron: De Nag Hammadi Geschriften, ingeleid en vertaald door Jacob Slavenburg en Willem Galudemans