De Amerikanen trapten er massaal in. Gaan wij dat in Nederland en België ook doen? Als het aan de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) ligt wel. Deze brancheorganisatie organiseert elk jaar de verkiezing ‘Het beste spirituele boek’ en nomineerde de Nederlandse vertaling van: The Path – What Chinese philosophers can teach us about the good life als kandidaat voor ‘Het beste spirituele boek van 2017’. In de Verenigde Staten is dit boek een New York Times Bestseller. Voor een Nederlandse uitgeverij kan het dus ook een sterke en succesvolle titel worden.

Begrijpelijk dat uitgeverij Ten Have – die samen met KRO-NCRV en dagblad Trouw in de aanzet heeft gegeven tot de totstandkoming van wat nu de maand van de spiritualiteit heet – op de proppen kwam met het Nederlandse boek De weg – wat Chinese filosofen ons leren over het goede leven. Deze uitgave, die door CPNB genomineerd is voor ‘Beste spirituele boek van 2017’ is interessant, gemakkelijk leesbaar en lijkt goed onderbouwd, maar is ook misleidend omdat het gebaseerd is op halve en verdraaide waarheden die mensen die minder goed thuis zijn op het gebied van spiritualiteit niet zo snel zullen herkennen.

‘Lees en leef dit boek’ schrijft uitgeverij Ten Have. Lezen is natuurlijk prima, maar voor ‘leven’ is de Daodejing van Lao Zi waarschijnlijk een beter advies. De auteurs zijn namelijk manipulatief. Methoden die deel uitmaken van authentieke spirituele tradities worden onjuist en karikaturaal voorgesteld zodat velen zich daarin kunnen herkennen en hun toevlucht zullen nemen tot ‘De weg’, waarin de verlossende filosofie van de beroemde klassieke Chinese meesters oppervlakkig op een Amerikaanse wijze uit de doeken wordt gedaan.

Nu vele methoden die wij in het westen hanteren om een betere wereld te creëren blijken te falen, kunnen we ons volgens de auteurs wenden tot vermaarde en legendarische filosofen als Confucius, Lao Zi en Zhuang Zi. Dat is juist, maar we kunnen net zo goed onze toevlucht nemen tot de ideeën van  Boeddha, Pythagoras, Plato en Jezus (niet tot de instanties die veel hebben verdraaid). Leringen uit heilige geschriften zoals de Bijbel en de Koran zijn verabsoluteerd en omgebogen om aardse doelstellingen te bereiken. Gaat dat in het westen nu ook gebeuren met de Daodejing?

Tao is Chinees voor weg. Dat is een woord met een positieve associatie. We willen allemaal de juiste weg bewandelen. Sprak Jezus niet: ik ben de weg, de waarheid en het leven? En werden de eerste christenen in het bijbelboek Handelingen van de apostelen niet de mensen van de weg genoemd? Het is twijfelachtig of de weg die Puett in zijn boek suggereert dezelfde is als dat wat Lao Zi en Zhuang Zi verstaan onder het navolgen van Tao. Zeker als je merkt dat Puett betoogt dat Amerikaanse presidenten als Lincoln, Roosevelt en Reagon opmerkelijke strategieën gebruikten die in uit het oude China gemeengoed waren.

Professor Michel Puett, die wekelijks zo’n zevenhonderd studenten trekt op zijn colleges over Chinese filosofie, schreef zijn boek samen met Christine Gross-Loh. Zou hij het niet alleen kunnen hebben schrijven? Natuurlijk wel, maar het komt veel geloofwaardiger over als je het schrijft met een dame met een Chinese achtergrond. De manier van denken die wordt gehanteerd is puur Westers: rationeel, intellectueel en in termen van tegenstellingen in plaats van in termen van polariteiten. Het gaat niet zozeer over getransformeerd worden door de kracht die uitgaat van Tao, maar over bereiken wat je wilt.

Michael Puett beweert dat je conditioneringen moeten worden doorbroken en dat dit mogelijk is via rituelen. Daar heeft hij helemaal gelijk in. Hij vermeld niet dat rituelen je ook gevangen kunnen houden en kunnen vervallen tot zwart-magische praktijken en dat dit overal ter wereld, en zeker in China, ook gebeurt. De Harvard hoogleraar verzet zich heel terecht tegen een algemeen heersende opvatting dat je eerst moet uitvinden wie je zelf bent om er vervolgens naar te gaan leven. Hij beweert dat er niet zoiets bestaat als een zelf. In lezingen beschrijft hij ons zelf als een vat met een vies mengsel van materie, emoties, verlangens en energieën: a big bunch of messy stuff!

Daar heeft Puett volkomen gelijk aan. Hij verzuimt echter te vermelden dat er volgens diverse  esoterische tradities meerdere zelven zijn en dat hij het heeft over het lichaam. Zo wordt in de bijbel gesproken over lichaam, ziel en geest. Maar omdat de ziel en de geest door de reductionistische wetenschap, de meest dogmatische instelling van deze tijd, en misschien ook omdat hij daar niet zoveel over weet en zijn eigen boek wil promoten, gaat Puett daar volledig aan voorbij.

Ondanks de genoemde bezwaren is ‘De weg’ zeker geen slecht boek, met name omdat het kan uitnodigen tot het lezen van de geschriften van de Chinese filosofen. Op de website van bol.com schreef Haron de onderstaande treffende review.

Het boek “De Weg” belooft ons te vertellen wat Chinese filosofen ons over het goede leven leren. Puett brengt ons hierin maar een heel klein beetje op weg. In ieder hoofdstuk wordt een inzicht van een van de grote Chinese filosofen (Confucius, Mencius, Lao Zi, Zhuang Zi en Xun Zi) oppervlakkig en kort besproken, waarna de schrijver probeert deze inzichten in een praktisch alledaags kader te stellen. Hij slaagt hier maar gedeeltelijk in.

De kern is dat de wereld niet voorspelbaar en beheersbaar is, maar chaotisch en dat we aan de hand van de Chinese filosofen kunnen leren omgaan met deze chaos door aan de ene kant ons dagelijks gedrag te optimaliseren en te beseffen dat alles met alles samenhangt en waardoor het van groot belang is om bij het maken van onze keuzes veel verschillende perspectieven te nemen. De vertaling van deze principes naar het dagelijkse leven is (onbedoeld?) doortrokken van de Amerikaans optimisme en oppervlakkigheid.

Verder begaat de schrijver ook nog eens de hoofdzonde om zich kritisch uit te laten over onderwerpen waar hij minder verstand van heeft, zoals van mindfulness, waar hij een karikaturale beschrijving van geeft. Is het dan een nutteloos boek? Nee, dat zeker niet, maar voor mensen die al enige kennis over de Chinese filosofen hebben is dit boek niet aan te raden. Als je geen of weinig kennis van de Chinese filosofie hebt kan dit boek een leuke kennismaking zijn. Het boek leest makkelijk, de vertaling is goed en achterin het boek staan goede (Engelse) leessuggesties voor verdere verdieping.