In ‘Actieve herinnering’ onderzoekt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans op treffende wijze hoe onze omgang met herinneren en vergeten niet slechts persoonlijke maar ook maatschappelijke, politieke en morele dimensies kent. Het boek nodigt uit tot reflectie over vragen die we vaak oppervlakkig afdoen: wat betekent het om dingen ‘te herinneren’, wat mag verloren gaan, en welke verantwoordelijkheid dragen we tegenover elkaar als de herinnering vervaagt?
Voermans begint met het inzicht dat onze hersenen primair ingericht zijn op vergeten, niet op perfect onthouden. We bewaren slechts fragmenten — die wij relevant achten — en reconstrueren pas herinneringen wanneer dat nodig is. Dat proces blijkt foutgevoelig. Toch zijn we onverbiddelijk in onze verwachtingen van anderen: vergeetachtigheid wordt al gauw gezien als tekortkoming, of erger, als bedrog.
Via aansprekende voorbeelden — zoals de controverse rond Mark Rutte en de term ‘actieve herinnering’ — laat Voermans zien hoe sterk normen rond herinneren zijn verankerd in ons publieke debat. De term zelf is inmiddels gemeengoed: als iemand zegt dat hij “geen actieve herinnering” heeft, klinkt dat in de oren van velen als ontwijking. Maar Voermans plaatst die verwachtingen tegenover de realiteit: vergeten is een natuurlijk, functioneel én onvermijdelijk proces.
Hoewel het onderwerp potentieel abstract is — geheugen, normen, publieke verantwoording — slaagt Voermans erin om helder te schrijven, met voorbeelden uit politiek, recht, psychologie én maatschappij. Hij daagt de lezer uit om kritisch te kijken: zijn onze eisen aan leiders en aan elkaar wel reëel? En welke prijs betalen we voor ons collectieve verzet tegen vergeten?
Soms worden analyses herhaald en kernvragen opnieuw aangesneden. Wie al bekend is met literatuur over geheugen, transparantie of publieke verantwoording zal niet zo veel verrassingen tegenkomen. Desondanks: de kracht van Voermans ligt niet in het presenteren van compleet nieuwe theorieën, maar in het scherp zetten van alledaagse spanningen en morele implicaties, en het tonen hoe actuele politieke debatten doordrenkt zijn met verwachtingen over geheugen, waarheid en verantwoordelijkheid.
Actieve herinnering is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in politiek, ethiek, psychologie én voor wie wil begrijpen hoe ons collectief verleden, onze omgang met waarheid én vergetelheid werkt — van de burger tot de beleidsmaker. Het is een boek dat ideeën verschaft die je in gesprekken, op het werk of aan de keukentafel verder kunt gebruiken.
