DOWNLOAD NIEUW-ATLANTIS (pdf, 38 A4)
De ontdekking door Christopher Columbus van het continent van Amerika was voor Francis Bacon (1561-1626) de aanleiding voor een ideale setting waar zijn visionaire ideeën een concrete vorm konden krijgen. We hebben daarover zowel kunnen lezen in zijn geschriften The Advancement of Learning en Novum Organum als in De Alchemische Bruiloft van Christiaan Rozenkruis.
Het verbaast ons daarom niet dat deze twee elementen samenvloeien in het werk New Atlantis (NL-pdf). Bacons hoofdgedachte is dat de geest ontdekkingen moet doen van nieuwe werelden, parallel aan de ontdekking van Amerika. Daaruit komt zijn schipembleem en zijn motto plus ultra voort. ‘Plus ultra’ betekent ‘nog meer daarachter’ en het schip vaart tussen de zuilen van Hercules door op weg naar nieuwe verten.
New Atlantis werd waarschijnlijk in 1624 door Francis Bacon geschreven, geïnspireerd op Plato’s Atlantis en Thomas More’s Utopia. Volgens Bacons vertrouweling dr. Rawley werd het na zijn dood in 1627 gepubliceerd, samen met Sylva Sylvarum. Hij legde uit dat New Atlantis niet af was gekomen, omdat Bacons aandacht ondertussen door belangrijker zaken werd opgeëist, namelijk het samenstellen en uitgeven van de Geschiedenis van de Natuur, Sylva Sylvarum.
Het is ook mogelijk dat Francis Bacon de publicatie van New Atlantis had uitgesteld tot na de dood van koning James I, die de grote John Dee om zijn afwijkende ideeën in ongenade had laten vallen. In New Atlantis beschrijft Bacon namelijk een gemeenschap waarin mensen in harmonie samenleven zonder het goddelijk recht van koningen, een recht waar James zo op stond. Bacon voorzag waarschijnlijk een negatieve – en bedreigende – reactie van de koning op zijn werk.
Het verhaal van Solomon’s House (Salomo’s huis) in New Atlantis is een van de praktische resultaten van Bacons studie van de geschiedenis van de natuur en van zijn visie op de toekomstige wetenschap, volgens welke principes de Nieuwe Mens zal leven en werken, zoals die ons ook zijn voorgehouden in de rozenkruisers-manifesten. Dit kan gezien worden als het sluitstuk van The Great Instauration, waarin een groots plan voor de hervorming van alle kunsten en wetenschappen gepresenteerd was.
W.F.C. Wigston wijst er ons op dat New Atlantis meer is dan een visionaire droom of een onmogelijk Utopia. Het land dat daarin beschreven wordt is niets minder dan het land van de rozenkruisers. Aansluitend daarop zegt A.E. Waite in zijn boek Real History of the Rosicrucians, dat een van de ‘apologeten’ – degenen die de inhoud van de rozenkruisersmanifesten hebben verdedigd – John Heydon, na het verschijnen van New Atlantis, een werk onder de titel ‘Reis naar het land van de rozenkruisers’ publiceerde.
Tekstvergelijking met New Atlantis van Francis Bacon leert dat beide teksten bijna letterlijk identiek zijn, met dien verstande dat in Heydons werk de meer neutrale termen vervangen zijn door expliciete rozenkruisersbewoordingen.
Dat het in New Atlantis niet primair om een ideale maatschappij of staat ging, kan worden afgeleid uit het feit dat het eiland alleen gevonden kon worden door diegenen die aan de nieuwe levenseisen wilden en konden voldoen. Ideaalbeelden zoals die van Bacon waren in zijn tijd veelal gericht op een soort nieuwe hemel of op een samenleving met hemelse kenmerken. Zijn beschrijving van een paradijselijke samenleving waarin de mensen in harmonie met elkaar leven is essentieel anders. Hij beschrijft geen concrete samenleving, maar een geheel ander levensveld. De bewoners van New Atlantis kennen geen egoïsme en de broederschap in het Huis van Salomo was gericht op andere waarden:
‘U ziet dat wij geen handelsverkeer onderhouden om goud, zilver of edelstenen, ook niet om zijde en specerijen en evenmin om andere lucratieve en waardevolle dingen, maar uitsluitend om de eerste schepping van God: omwille van het Licht’ 63 In New Atlantis ontmoeten we een eerbiedwaardige man, die de Tirsan of ‘vader’ wordt genoemd. Deze man spreekt de anderen altijd aan als zijn ‘zonen’.
W.F.C. Wigston ziet in deze hoofdpersoon, Cicerone, die op alle ontdekkingen en wetenschappen van de negentiende eeuw vooruitloopt als resultaat van zijn inductieve en experimentele methode, niemand anders dan Bacon zelf. Alle beschrijvingen van de wetenschappelijke ontdekkingen, geluidshuizen, die vooruitlopen op de telefoon, observatoria, zoölogische en botanische tuinen enzovoort, zijn projecties van Bacons geniale geest. Dit is wat Bacon trouwens noemt: anticipation of the mind.
New Atlantis schetst ons een ideaal eiland, gelegen in het westen, waar nieuwe werelden net waren ontdekt. Het schip met Bacons schatten vaart tussen de zuilen van Hercules naar dit ideale Utopia. De zeevaarders, die dit ‘nieuwe land’ ontdekken, worden liefdevol ontvangen en van onderdak voorzien. Er wordt hun een ‘boekrol’ getoond, getekend met een zegel met engelenvleugels, niet uitgespreid maar omlaag hangend, met een kruis, net als het zegel dat staat aan het eind van de Fama Fraternitatis, dat als motto draagt de woorden: ‘Onder de schaduwen van Jehova’s vleugelen’.
De zeelieden worden ook bezocht door een functionaris die een witte tulband draagt met daarop een klein rood kruis. Ze zijn verbaasd over de kennis die de Nieuw-Atlantiërs van de buitenwereld hebben. Ze horen dat regelmatig reizigers vanuit Nieuw Atlantis gezonden worden om zich incognito onder de bewoners van de landen die ze bezoeken te begeven. Hier horen we opnieuw een echo van de Fama Fraternitatis.
In de slotpagina’s van New Atlantis illustreert Bacon doeltreffend de procedures van de inductieve methode, wanneer hij zich voorstelt hoe deze in de praktijk gebracht kan worden. De wetenschappers van Salomo’s huis hebben exemplaren van planten, vissen, dieren, kruiden en geneesmiddelen tot hun beschikking, allerlei soorten machines, met inbegrip van vliegtuigen en onderzeeërs als hulp bij hun onderzoekingen, verschillende soorten laboratoria en instrumenten als telescopen, microscopen en versterkers om hun zintuigen te ondersteunen.
Als we in gedachten houden dat het grote vernieuwingsplan van Francis Bacon de algehele vernieuwing van alle kunsten en wetenschappen behelst, en de werken die een onderdeel vormen van dit plan bestuderen, kunnen we concluderen dat het hier niet gaat om een verbetering of aanpassing van het bestaande. Het houdt in feite een totale vernieuwing in. Bacon maakt duidelijk dat kunsten en wetenschappen slechts totaal vernieuwd worden, als ze een nieuwe basis krijgen. Deze nieuwe basis is de totale vernieuwing van de mens zelf. Daarin alleen ligt de mogelijkheid tot wezenlijke vernieuwing van alle kunsten en wetenschappen. Francis Bacon heeft niet alleen beschreven wat er met de wetenschap allemaal mis is en welke kant het in de praktijk op moet. Hij heeft ook aangegeven hoe die nieuwe mens uit de oude mens kan ‘opwaken’.
In de rozenkruisersmanifesten, met name in De Alchemische Bruiloft van Christiaan Rozenkruis, geven Bacon, ervan uitgaande dat hij de schrijver ervan was, en de Broederschap van het Rozenkruis in een allegorisch verhaal de weg naar totale vernieuwing van de mens weer, met Christiaan Rozenkruis als prototype van die nieuwe mens. Daar begrijpen we ook dat het nieuwe mens-zijn zich niet beperkt tot wetenschappers en kunstenaars, maar dat het over een ontwikkelingsgang van de gehele mensheid gaat. Dit sluit aan bij de grote opdracht die Francis Bacon als belangrijke wereldleraar reeds op jonge leeftijd in een visioen had gekregen.
Bron: Het mysterie rond Francis Bacon van Jaap Ruseler