BESTEL DE KLEREN VAN DE YOGI EN ANDERE VERHALEN

De kleren van de yogi’ is een inspirerende bundel verhalen rondom het thema stilte. Het titelverhaal is van Indiase herkomst en gaat over een arme yogi die de hele dag in stilte mediteert. Hij bezit niet meer dan een bedelnap en een lendendoek. Zijn wens om een tweede kledingstuk te bezitten mondt uit in een onhoudbare situatie, waarin een kat, een koe, een echtgenote en een kind een grote rol spelen. ‘De kleren van de yogi’ bevat 32 verhalen uit alle windstreken, verzameld en naverteld door Wim van der Zwan.

INLEIDING

Mensen stellen me vaak vragen
die moeilijk te beantwoorden zijn.
Het stemt me droef te beseffen dat ze
de stem van mijn stilte niet kunnen horen.

Hazrat Inayat Khan (Nirtan, de dans van de ziel)

Stilte is de afwezigheid van geluid. Een moderne componist – ik ben vergeten wie het was – zei eens op de radio: ‘Muziek is een excuus om de stilte te verbreken. Maar omdat de stilte zo mooi is, doe je er wel goed aan een prachtig excuus te hebben.’

Naast muziek – van klassieke en populaire muziek tot muzak – is praten wellicht de grootste verstoorder van stilte. Hoe anders zou de wereld eruit zien wanneer we de stilte enkel met onze woorden zouden verbreken als we maar een goed excuus hadden!

Hazrath Inayat Khan (1882-1927), de Indiase mysticus die het soefisme naar het Westen bracht en losweekte uit de exclusieve omarming van de islam, vertelt hoe hij in Italië Maria Montessori ontmoette en tot zijn grote vreugde hoorde dat ze de kinderen ook leerde stil te zijn. Hij vertelt:

‘Het was heel boeiend om te zien hoe een klein meisje van ongeveer zes jaar de ramen sloot, de deur dichtdeed en al haar speelgoed opborg. Ze ging op haar stoeltje zitten, deed haar ogen dicht en hield ze drie tot vier minuten gesloten. Op haar gezichtje verscheen een engelachtige glimlach. Het was net alsof ze die paar minuten stilte hoger aansloeg dan haar spel van de hele dag.’

Misschien dat we bij de stilte, juist door ons lawaaierige bestaan, vooral denken aan rust en meditatie, aan ‘kalm zijn te midden van het lawaai en de haast’ en bedenken ‘welke vrede er in stilte kan heersen’, de beginregels van de Desiderata, een prozagedicht uit 1927 van Max Ehrman (1872-1945), indachtig. Daarom, zo vervolgt deze tekst, is het goed ‘luidruchtige en agressieve mensen te mijden, want zij belasten de geest’.

Stilte, stelt Hazrath Inyat Khan, is veelzeggender dan woorden. De essentie van het gevoel gaat verloren als gevoelens onder woorden worden gebracht. De Baal Shem Tov, de oprichter van de chassidische beweging, stelt vanuit eenzelfde waardering voor zwijgen dat stilte de omheining van wijsheid is.

Maar daarmee belichten deze wijze mannen maar één kant van de medaille. Stilte is meer dan enkel meditatie en rust. Heel veel meer. Nergens is zo duidelijk dat tachtig procent van onze communicatie nonverbaal is als in stilte. Of is het negentig procent?

Therapeute Ruth Wajnryb (1948-2012) stelt in haar boek over slachtoffers van de holocaust, The Silence: ‘How Tragedy Shapes Talk’ (2001):

‘Ik heb geleerd dat stilte even complex, gevarieerd en subtiel is als gesproken taal. Sommigen leggen zichzelf zwijgen op, anderen worden verplicht te zwijgen. Soms komt stilte voort uit de behoefte te beschermen, te redden of te koesteren, soms is het een wapen ter verdediging, controle of ontkenning. Maar alle vormen van stilte hebben in ieder geval één ding gemeen: ze zijn zelden ongecompliceerd en probleemloos.’

Deze bundel met verhalen over stilte lasat zien wat Ruth Wajnryb bedoelt, maar ook waar de Desiderata naar verwijst. Wie rust in zichzelf vindt en contact heeft met de innerlijke stilte, kan zelfs in de meest rumoerige omgeving stilte uitstralen.

Als men tenminste ook kijkt naar de eigen tekortkomingen. Zoals de kluizenaar uit Sri Lanka laat zien in ‘De kluizenaar en de husivrouw’ uit de ‘Tamil Vedah’.

Voor menige sterveling is stilte vaak een teken van onmacht of dient ze ter maskering van onbegrip of onvermogen. Sprookjes en volksverhalen belichten weer de andere kant van de medaille en laten zien hoe moeilijk het is te zwijgen en de tongriem rust te gunnen, getuige de held in het verhaal ‘Wees stil als je werkt’.

Zo is in het ene verhaal de stilte te snijden, in een ander te koesteren, terwijl ze in een derde juist ver te zoeken is. Soms is stilte het kleed van wijsheid, maar soms ook verhult stilte domheid.

Net als in mijn vorige verhalenbundel over vriendschap, ‘De veren van de rabbi’, is in deze bundel geen thematische onderverdeling gemaakt. Het ene verhaal kan de waarde van stille meditatie prijzen, terwijl het volgende er de draak mee steekt. Relativeren kan nooit kwaad!

Wat valt er verder over stilte te zeggen? Laten we er het zwijgen toe doen en de verhalen de rest laten vertellen.

Wim van der Zwan

DE MEESTER VAN DE STILTE

Er was eens een monnik die heel graag beroemd wilde worden. Daarvoor bedacht hij een even eenvoudig als geniaal plan: hij hulde zich in stilte, noemde zich ‘Meester van de Stilte’ en liet twee helpers alle vragen beantwoorden. Zijn zwijgen zou alwetendheid zijn!

Op zekere dag kreeg het klooster bezoek, juist toen de twee antwoordmonniken hun eten bijeen aan het bedelen waren.

De bezoeker vroeg de meester naar het wezen van de Boeddha. De stille monnik had geen idee. Hulpeloos keek hij naar links en naar rechts of zijn helpers in de buurt waren. De bezoeker vroeg daarna:

‘Kunt u me ook verlichten met het wezen van de dharma?’
Radeloos tuuurde de Meester van de Stilte naar het plafond en naar de vloer.

‘Wat is zen?’ was de volgende vraag.
De monnik wist niets beters te doen dan zijn ogen te sluiten.

Wat houdt zegening in?
De Meester van de stilte gaf het op en hief zijn handen in wanhoop ten hemel.

Hierna vertrok de bezoeker. Onderweg kwam hij de twee antwoordmonniken tegen en vertelde enthousiast over hun meester.

‘Ik vroeg wat Boeddha was en meteen keek de Meester naar links en naar rechts. Dat betekende natuurlijk dat iedereen de Boeddha buiten zich zoekt, terwijl hij in jezelf te vinden is.

Op de vraag wat dharma inhoudt, keek hij naar boven en naar beneden. Wat een meesterlijke manier om gelijkmoedigheid aan te geven. Er is geen hoog en laag, geen hemel en hel.

Toen vroeg ik wat zen betekent. Hij sloot zijn ogen, want wat is zen anders dan meditatie en diepe stilte?

Tenslotte hief hij bij mijn vraag naar zegening de handen ten hemel. Zo zegende hij alle wezens met zijn aanwezigheid en wijsheid. Ja, jullie meester is een ware leraar!’

Trots op hun leraar liepen de monniken naar het klooster.

Deze wachtte hen woedend op:

‘Waar waren jullie al die tijd? We hadden bezoek van iemand die van alles wilde weten en ik wist niet hoie ik me eruit moest redden. Ik schaamde me rot.’

Verhaal uit de zentraditie, vrij naar Osho

STILTE IS RELATIEF

Ergens op het platteland in de Oekraïne woonde een man met zijn vrouw en kinderne in een klein huisje. Ze woonden met zijn allen in één kamer. Nergens in huis was rust en de man werd gek van het lawaai. Het liefst wilde hi een groter huis , maar ja, voor verhuizen had hij geen geld.

Als er een rabbi in de buurt is, is goede raad niet duur, dus de man ging naar de rabbi en legde hem zijn probleem voor.
‘Heb je dieren?’ informeerde de rabbi.
Wat kippen en schapen, een geit en een ezel, antwoordde de man.
‘Dan is hier mijn advies om je probleem op te lossen,’ stelde de rabbi. ‘Neem al die dieren in huis en maak van de helft van je kamer een stal. Je gezin kan in de andere helft vna je kamer wonen.’

De arme man snapte niets van dat advies. Zo bracht hij alleen maar meer lawaai in huis. En daarbij: zijn huis was al zo klein. Nu moest hij de woonkamer ook nog opdelen. Maar het gezag van de rabbi gaf de doorslag en de man deed wat de rabbi hem had geadviseerd. Hij timmerde in zijn woonkamer een stal en een kippenren, zette de voederbak neer en viel die nacht uitgeput in slaap. in zijn krappe bed.

Twee dagen later stond hij weer op de stoep bij de rabbi: ‘Rabbi, ik houdt het niet uit met al die dieren in mijn huis. Alles is nog veel kleiner geworden en het lawaai en de stank zijn niet te harden!’
‘Nou,’ zei de rabbi droog, ‘haal dan die dieren weer weg.’

Dat deed de man maar al te graag. Toen alle dieren weer in hun oude stal stonden en de kippen weer buiten hun graantje liepen mee te pikken, keek de man tevreden in zijn huisje. Het leek opeens veel groter. En wat een rust heerste er.

Jiddisch verhaal uit de Oekraïne

INHOUDSOPGAVE

Inleiding

De meester van de stilte
De kapotteen de hele kruik
Onverstoorbaar
Mozes kan zijn mond niet houden
Maar twee woorden
De kracht van de stilte
De kleren van de yogi
De stiltedag
Bontsja de stille
Wat is tao?
De hyena en de ezel
Bahlal de derwisj
Op de hals gehaald
Ware stilte
De kluizenaar en de huisvrouw
De zin van stilte
De waarde van zeven jaar mediteren
De prijs van verlichting
De zwijgende waarheid
Stomme briefjes
De zwaarte van een geheim
De dansende rabbi
Stille lunch met God
De heilige tekst
De man die mediteerde over zijn koe
Stilte is relatief
Zwijgen in goud
De prinses die neit wilde spreken
De paus en de rabbi
Wees stil als je werkt
De smerige cent

BESTEL DE KLEREN VAN DE YOGI EN ANDERE VERHALEN