1 Coornhert, licht in Europa – Jan Peter Burger
In dit dikke en prachtig uitgevoerde boek onderneemt Jan Peter Burger een even dappere als gewaagde poging om ons denken over de zeventiende eeuw te herzien. Hij stelt D.V. Coornhert centraal aan de basis van de culturele revolutie die tussen 1585 en 1625 vanuit Amsterdam plaatsvond. Vrijheid van geest, van keuze, van godsdienst – dat is de grondslag, betoogt Burger, waarop de Spaanse overheersing kon worden afgeschud. Het was in die sfeer dat de creatieve genieën van de zeventiende eeuw de Republiek der Zeven Provinciën sociaal, cultureel en geestelijk een ander aanzien gaven.
LEES MEER OVER COORNHERT, LICHT VAN EUROPA
BESTEL COORNHERT, LICHT VAN EUROPA – HARDBACK
BESTEL COORNHERT, LICHT VAN EUROPA – EBOOK
2 Nieuw brievenboek – D.V. Coornhert
Dit Nieuw brievenboek presenteert brieven van Coornhert om zijn denk- en leefwereld naderbij te brengen. Ook J.A. Colom gaf in 1626 brieven van Coornhert uit als boek met een boodschap (Brieven-boeck. Inhoudende honderd brieven van D.V. Coornhert). Coornhert correspondeert met familieleden, vrienden, bestuurders, predikanten en geleerden. Zijn brieven gaan zelden over privé-aangelegenheden en zijn meestal ook niet enkel voor de geadresseerde bedoeld. Onderwerp zijn religieuze vraagstukken en de religie-politieke actualiteit. Coornhert verdedigt een eigen geloofsopvatting en botst vooral hard met de gereformeerde orthodoxie: hij wijst de erfzonde af en acht menselijke volmaaktheid mogelijk. Ook klaagt hij bitter over het gebrek aan godsdienstvrijheid. Hij meent dat gewetensvrijheid zonder godsdienstvrijheid loos is en dat de politieke voorkeursbehandeling van de gereformeerde godsdienst en de achterstelling van de andere godsdiensten verraad aan de opstand betekenen. Bijgevolg botst hij ook met bestuurders van het nieuwe regiem. Uit zijn brieven blijkt duidelijk dat hij volle godsdienstvrijheid voorstaat, maar ook dat hij deze vrijheid op religieuze gronden verdedigt.
BESTEL NIEUW BRIEVENBOEK SOFTBACK
3 Die rijck vol Kaerßen zynde – Ruben Buys
In zowel woord als beeld was Dirck Volckertsz Coornhert (1522-1590) een pionier. Zo schreef hij de allereerste ethiek in een Europese volkstaal, een grensverleggend traktaat over de behandeling van misdadigers en een uniek taalboekje voor ‘ionghers ende maechdekens’ (jongens en meisjes). Naast vele prozateksten schreef hij gedichten, liederen en toneel. Als kunstenaar ontwierp en ‘sneed’ Coornhert honderden gravures van topkwaliteit, waarmee hij ook ongeletterde mensen kon bereiken met zijn ideeën over verdraagzaamheid, vrijheid van meningsuiting en het belang van juiste kennis voor een goed leven. De bloemlezing Die rijck vol kaerßen zynde brengt voor het eerst een rijke selectie van Coornherts werk samen. De teksten en gravures in dit boek bieden zicht op een van de eerste voorvechters van tolerantie en gewetensvrijheid. Tegelijk werpen zij ook een verrassend licht op zeer actuele kwesties als waarheid versus leugen, democratie versus autocratie en nuchter nadenken versus onderbuikgevoel.
BESTEL DIE RIJCK VOL KEARßEN ZYNDE
4 Synode over gewetensvrijheid – D.V. Coornhert
1582 – een rampjaar. De Nederlanden zijn in opstand tegen hun landsheer, Filips II. Militair staat het er beroerd voor. De opstandelingen verliezen terrein en ruziën onderling. In Holland nemen de gereformeerden een bevoorrechte positie in. Andere gelovigen lijden daaronder. Maar niet iedereen neemt de gereformeerde machtsaanspraak voor lief. In het verzet hiertegen neemt D.V. Coornhert (1522-1590) een prominente plaats in. Hij verwijt de gereformeerden dat zij de Hollandse magistraten aanzetten tot een repressieve godsdienstpolitiek. Volgens hem is gewetensvrijheid zonder godsdienstvrijheid toegedekte gewetensdwang. Mensen dienen vrij te zijn om hun geloof uit te dragen. Het eigentijdse debat, meent hij, draait angstvallig om de hete brij heen. In zijn Synode over gewetensvrijheid (1582) laat hij zien hoe het wel moet. In dit fictieve, fraai geënsceneerde verslag van een kerkvergadering laat hij zien dat de ‘ouden’ (katholieken) en de ‘jongen’ (lutheranen en gereformeerden) dezelfde volstrekt ondeugdelijke argumenten gebruiken om de eigen machtspositie te verdedigen. Tenslotte raakt de gereformeerde deelnemer overtuigd: geloof moet vrij zijn, diverse gelovigen kunnen goed samenleven, en ja, godsdienstvrijheid is de inzet van de opstand.
BESTEL SYNODE OVER GEWETENSVRIJHEID
Voor mens, volk en vaderland, leven en werk van Dirck Volkertsz Coornhert – Ruben Buys
Iedereen heeft de plicht zichzelf te ontwikkelen tot onafhankelijk denkend mens. Dit kernpunt in het denken van Dirck Volckertsz Coornhert (1522-1590) betekent onder andere dat iedereen toegang moet hebben tot kennis en vorming. Ongeacht afkomst of status. Alleen met goede kennis kun je immers onderscheid maken tussen goed en kwaad, waarheid en leugen, echtheid en schijn. Maar vrije toegang tot kennis en ontwikkeling was in de zestiende eeuw bepaald niet vanzelfsprekend. Bovendien lag het land in puin: de Nederlanden werden verscheurd door oorlog, religieuze vervolging en interne verdeeldheid. Coornhert wijst een weg uit de chaos: je kunt aan de chaos van het leven ontsnappen door je te richten op de orde van het denken. Met de rede kun je zicht krijgen op jezelf en de wereld, en kun je een goed leven opbouwen: welleven noemt hij dat. Coornherts ideeën over deze ‘kunst van het welleven’ resulteren in een filosofie van eerlijk zelfinzicht, praktische zelfwerkzaamheid en principiële tolerantie ten opzichte van de ander. Via teksten, toneel, poëzie en beeldende kunst heeft Coornhert grote invloed op de ontwikkeling van zijn vaderland. En ook nu is zijn oproep om altijd kritisch én medemenselijk te blijven relevant. Ruben Buys is filosoof en ideeënhistoricus. Hij publiceert over Nederlandse filosofie in de late middeleeuwen en vroege moderniteit.