Veel problemen waarmee we te kampen hebben zijn direct of direct of indirect het gevolg van het ontkennen en negeren van dit meest wezenlijke aspect van onszelf en onze medemensen: de ziel. Dat schrijft André de Boer in zijn boek Mysteriën en symbolen van de ziel – een door de geest bezielde mens worden dat verscheen op 15 september 2016. Dit boek vormt het fundament voor een gratis online-programma en twintig verdiepingskringen die op vijftien plaatsen in Nederland van start gaan. Zeven vragen aan de auteur.
1. Wat is de ziel precies?
De begrippen ziel en bezieling worden in de samenleving veel gebruikt, maar het is o zo moeilijk om de ziel te omschrijven en te begrijpen. Ik vind het belangrijk dat steeds meer mensen een helder en juist begrip krijgen van de ziel omdat ze daardoor ontvankelijker worden voor de heilzame invloeden die van haar uitgaan. Als alle mensen zouden denken, voelen en handelen vanuit hun ziel, zou de wereld er heel anders uit zien.
Zelf zie ik de ziel vooral als de levende verbinding tussen de eenheid en de veelheid, tussen de eeuwigheid en de tijd, en tussen het heilige en de menselijke persoonlijkheid. Bij de meeste mensen – en ook bij mij – is die verbinding nog zwak, maar het is de bedoeling dat de uitwisseling van energieën tussen de menselijke persoonlijkheid en de realiteit buiten ruimte en tijd toeneemt. Het is de opdracht van de mens om een brug te zijn tussen de zintuiglijk waarneembare wereld en de goddelijke wereld.
Wie ‘Mysteriën en symbolen van de ziel’ heeft gelezen weet nog steeds niet wat de ziel is. Zelf weet ik het ook niet precies, en ik zal het ook nooit exact weten. De mysteriën van de ziel zijn namelijk zo groots en ontzagwekkend dat alles wat erover gezegd en geschreven wordt noodzakelijkerwijs beperkt en fragmentarisch is. De ziel is geen ding dat je nauwkeurig kunt meten en beschrijven, maar heeft betrekking op de levende ervaring van een realiteit die zich uitstrekt buiten ruimte en tijd. Als je je verdiept in de mysteriën van de ziel verandert je mens- en wereldbeeld en ga je waarnemen, begrijpen en ervaren vanuit de ziel.
2. Heeft de ziel iets te maken met religie en spiritualiteit?
Jazeker! Religie betekent letterlijk opnieuw verbinden en het woord spiritualiteit is afgeleid van ‘spiritus’, dat geest betekent. Binnen het christendom wordt gesproken over de drie-eenheid van geest, ziel en lichaam. Die triade is ontleend aan het jodendom en ook aan de Griekse filosofie. Het woord geest verwijst niet naar het gewone denkvermogen van de mens, maar stijgt daar ver bovenuit en houdt verband met een goddelijk levensveld. Bij alle authentieke religies en spirituele tradities gaat het erom dat de mens een innerlijke verandering ondergaat zodat hij een door de geest bezielde mens wordt.
Veel oosterse religies gebruiken het begrip ziel niet, maar zijn wel vertrouwd met dat wat we bewustzijn noemen. Als mens kunnen we ons bewust zijn van de inhouden die in ons bewustzijn verschijnen in de vorm van waarnemingen, gedachten, gevoelens en wilswerkingen. Een essentieel aspect van de ziel is het zich bewust zijn van het bewustzijn. Als we ons niet meer identificeren met de inhouden van ons bewustzijn, zijn we onszelf gewaar, reageren we niet meer automatisch op uiterlijke en innerlijke prikkels en kunnen we bewuste keuzes maken die in overeenstemming zijn met de wereld van de ziel, die wordt gekenmerkt door eenheid, vrijheid en liefde.
Alle authentieke spirituele en religieuze tradities hebben de neiging om te kristalliseren. Het vraagt namelijk een grote inspanning om een geestelijke impuls levend en stralend te houden. Als innerlijk begrip verdwijnt en werkwijzen vervallen tot vormendiensten, trekt de geest zich terug. Aangezien alles voortdurend verandert, dienen leringen en werkwijzen steeds te worden afgestemd op de omstandigheden. Natuurlijk zijn er tijdloze uitgangspunten en leringen. Die moeten echter voortdurend worden belevendigd omdat de ziel anders niet kan ontwaken en ontwaakte zielen weer in slaap vallen. Hoofdstuk 8 van het boek gaat daar uitgebreid op in.
3. Wat is jouw religieuze of spirituele achtergrond?
Ik kom uit een gereformeerd nest, niet heel streng en oecumenisch gezind. Toen ik op mijn twintigste belijdenis deed was ik er mij van bewust dat ik ja zei tegen God of het goddelijke en niet zozeer tegen het kerkelijke instituut dat later opging in de Protestantse kerk in Nederland (PKN). Tijdens mijn scheikundestudie aan de universiteit Utrecht begon ik me steeds onbehaaglijker te voelen in de kerk. Ik vond er niet waar ik naar verlangde zonder het te kennen. Daarom bezocht ik vele lezingen en cursussen van allerlei esoterische groeperingen zoals antroposofen, soefi’s, theosofen, vrijmetselaren en rozenkruisers. Verder verslond ik honderden boeken over spiritualiteit en esoterie.
Er ging een wereld voor me open. Ik ontdekte dat de zintuiglijk waarneembare wereld een manifestatie is van hogere werelden die tot op zekere hoogte gekend, herkend en ervaren kunnen worden. Het werd me duidelijk dat het de innerlijke opdracht is van de mens om zich te verbinden met de goddelijke wereld die wel het paradijs wordt genoemd. Die verbinding leidt tot een innerlijke vernieuwing en draagt bij aan heelwording van de mensheid.
Toen ik 22 was kwam ik in aanraking met de School van het rozenkruis. Die sprak me enorm aan. Een jaar later werd ik lid. Inmiddels ben ik dertig jaar verbonden aan deze non-profit organisatie die wortelt in een oeroude traditie van mysteriescholen. Het boek ‘Mysteriën en symbolen van de ziel’ heb ik geschreven vanuit de meer dan 400 jaar oude traditie van het levende rozenkruis.
4. Waarom heb je de beschouwingen in je boek gebaseerd op negen klassieke heilige teksten?
Ik ben ervan overtuigd dat er een universele goddelijke wijsheid is waarmee ieder mens in principe verbinding kan maken, ongeacht zijn of haar religie of levensbeschouwing. De wijze waarop die goddelijke wijsheid zich in de praktijk uitdrukt in de vorm van bijvoorbeeld teksten, muziek en beeldende kunst wordt bepaald door de cultuur. Heilige teksten bieden je de mogelijkheid contact te maken met het hoge, lichtende bewustzijnsniveau van waaruit ze zijn ontstaan. Daardoor gaat er een transformerende werking van uit.
Iedere ziel is via de al-ziel met alle andere zielen verbonden. Als je dat beseft en ernaar leeft, reken je af met dat wat wel wordt genoemd ‘de grote ketterij van afgescheidenheid’. Nu, vijfhonderd jaar na het begin van de reformatie, beseffen steeds meer mensen dat het veel beter is om ons te richten op dat wat ons verbindt, dan op dat wat ons scheidt. Juist in deze tijd waarin het multiculturele karakter van de samenleving zich zo duidelijk manifesteert is die houding essentieel.
In mijn nieuwste boek stel ik heilige teksten uit authentieke oosterse en westerse spirituele tradities centraal om te benadrukken dat we als mensheid in essentie één zijn en dat het niet primair gaat om een uiterlijke reformatie – dat is een verandering van werkwijzen en leringen – maar om een innerlijke transformatie, een wedergeboorte uit water en geest zoals de bijbel dat noemt. De heilige teksten die ik gebruik als vertrekpunt voor de beschouwingen komen uit de tradities van achtereenvolgens: advaita vedanta, hermetisme, kabbalah, gnostiek christendom, raja yoga, jodendom, boeddhisme, zoroastrisme en paulinisch christendom.
5. Hoe kwam je op het idee om een boek over de ziel te gaan schrijven?
Dat was niet mijn eigen idee. In 2014 en 2015 heb ik als vrijwilliger samen met Tanja Rozema teksten geschreven voor gratis online-programma’s van Pentagram boekwinkel uit Haarlem over de esoterische betekenis van de christelijke feesten Kerst, Pasen en Pinksteren. Deelnemers ontvangen gedurende twee weken (Kerst) of een week (Pasen en Pinksteren) dagelijks per e-mail met een evangelietekst en een beschouwing daarover die ze kunnen lezen of beluisteren. Die online-programma’s worden enorm gewaardeerd. Daarom worden ze inmiddels ook al in het Engels aangeboden en heeft Rozekruis Pers alle teksten uitgegeven in de vorm van de twee boeken Spirituele Kerst en Spirituele Pasen en Pinksteren.
Ik had allerlei ideeën voor nieuwe online programma’s met een wekelijks ritme en een christelijke signatuur, maar Pentagram wilde graag een online-programma over de ziel dat zich niet beperkt tot een esoterisch-christelijke invalshoek, maar gebaseerd is op een universeel perspectief omdat de ervaring van de ziel een universeel karakter heeft, zoals ook de anatomie van de mensen hetzelfde is.
Al vrij snel had ik een voorstel voor negen heilige teksten en de daarbij behorende titels van de hoofdstukken gereed. Tijdens het schrijven van de beschouwingen ontdekte ik dat ik nog veel belangrijk en verhelderend materiaal had over de ziel, maar dat ik dat onmogelijk nog in de beschouwingen kon verwerken. Na overleg met de uitgever werd besloten dat ik nog 9 essays kon schrijven over symbolen van de ziel die samen met de heilige teksten en de beschouwingen zouden worden gepubliceerd in een nieuw boek.
6. Waarom ontwikkelt Pentagram boekwinkel online-programma’s en worden deze gratis beschikbaar gesteld?
Het internet is een fantastische manier om kennis te delen en veel mensen te bereiken. In hoofdstuk 18 van ‘Mysteriën van de ziel’ wordt toegelicht dat de Tsjechische theoloog en pedagoog Jan Amos Comenius al in 1641 voorzag dat er zoiets zou komen als dat wat we nu kennen als het internet, en dat hij allen-alles-alom noemt. Hij beschouwt het als een universeel medium met behulp waarvan iedereen in de toekomst alles kan vinden wat nodig is voor het ervaren van ‘gelukzaligheid’ zoals hij dat noemt.
We hechten er veel waarde aan om kennis en ervaring op het gebied van spirituele bewustwording en vernieuwing beschikbaar te stellen aan een zo groot mogelijke groep mensen die daar ontvankelijk voor zijn. Dat bereiken we niet door alleen maar losse teksten op internet te plaatsen. Bezoekers van de website weten dan niet waar ze moeten beginnen en haken snel af. Er is behoefte aan online leertrajecten waarbij deelnemers systematisch op een prettige manier kennis tot zich nemen. Daarom bieden we online-programma’s aan waarbij mensen via periodieke e-mails worden geleid naar teksten die ze kunnen lezen of beluisteren. Van het gesproken woord gaat een grotere kracht uit dan van het geschreven woord.
Aan het ontwikkelen en organiseren van hoogwaardige online-programma’s in meerdere talen zijn aanzienlijke kosten verbonden. Toch willen we de online-programma’s gratis aanbieden omdat we vinden dat er geen financiële belemmeringen voor deelname mogen zijn. Dat is steeds nog gelukt dankzij de grote inzet van enthousiaste vrijwilligers en donaties die we ontvangen van deelnemers die ons werk ook financieel willen steunen.
7. Kunnen mensen werkelijk een door de geest bezielde mens worden als zij het boek ‘Mysteriën en symbolen van de ziel’ lezen?
Ja, maar daar is natuurlijk wel meer voor nodig dan alleen het boek lezen. Door het boek te bestuderen kan je mens- en wereldbeeld behoorlijk veranderen. De volgende stap is om je de nieuwe visie werkelijk eigen te maken en deze centraal te stellen in je leven. Het is heel moeilijk om dat op eigen kracht te doen, want in de wereld zijn er allerlei krachten actief die je ervan weerhouden om een spirituele weg te gaan.
Het boek ‘Mysteriën en symbolen van de ziel’ is ideaal om mee te werken in een verdiepingskring, want door de inhoud in een groep gelijkgezinden met elkaar te bespreken en te belevendigen is het mogelijk te komen tot een dieper begrip en tot verwerkelijking in het eigen leven. Het doel is immers om een door de geest bezielde mens te worden die meewerkt aan de heelwording van wereld en mensheid, en aan de verwerkelijking van het goddelijke plan.
Bestaande gesprekskringen van kerkgenootschappen, verenigingen en particulieren kunnen aan de slag met ‘Mysteriën aan en symbolen van de ziel. Ook kan iedereen op eigen initiatief een nieuwe verdiepingskring starten. De School van het rozenkruis start eind september twintig verdiepingskringen met de titel Het ontwaken van de ziel in 15 plaatsen in Nederland. Daar kunnen deelnemers onder begeleiding uitwisselen over onderwerpen van het online-programma en het boek over de mysteriën van de ziel.
Boeken van André de Boer en anderen:
- Spirituele Kerst – handreiking voor bezinning en bezieling rondom Kerstmis en Oud en Nieuw
- Spirituele Pasen en Pinksteren – handreiking voor bezinning en bezieling omtrent de opstanding van de innerlijke mens
- Mysteriën en symbolen van de ziel – een door de geest bezielde mens worden
- Mysteriën en uitdagingen van geboorte, leven en dood – een nieuwe mens worden