Betekenisvol griezelen. Kan dat? Jazeker. Ieder mens kent een zekere vorm van angst en het is mogelijk om door de angst heen er min of meer vrij van te komen. Dat komt mooi tot uitdrukking in ‘Springmuis’, een verhaal van de Noord-Amerikaanse vlakte-Indianen. Het is heel geschikt om mee te werken in de kinderboekenweek 2017 dat het thema ‘griezelen’ heeft gekregen. In de onderstaande tekst bespreken Ruud Spaargaren, Marius Gosschalk en Henk Hofman globaal de symboliek in de verhaal Springmuis. Die is vooral bestemd als als achtergrondinformatie voor de leerkracht, niet om uitgebreid te bespreken met de kinderen. Het verhaal spreekt voor zichzelf. 

Het verhaal van Springmuis gaat over een transformatieproces: de transformatie van muis naar adelaar; van klein naar groot; van dichtbij de grond naar overzicht en in dat proces duiken allerlei thema’s op. Het verhaal heeft de gedaante van een klassieke vertelling met een begin, een midden en een eind. Het beschrijft een reis in fysieke en spirituele zin. Muis is ‘anders’ en dat ‘anders zijn’ wil zich manifesteren. Hij hoort iets en wil weten wat dat is. En zo begint zijn reis. Dat geldt voor muizen en voor mensen: als iets je niet los laat, iets je fascineert, dan ga je op onderzoek.

Tijdens die tocht gebeuren er allerlei dingen en kom je in situaties die je uitdagen om na de denken over wie je bent en wat je wilt. Je moet obstakels overwinnen en moeilijke beslissingen nemen, en al die dingen helpen je om inzicht te krijgen in en vorm te geven aan je innerlijke leiderschap.

Zo ontmoet je medestanders en helpers en tegenstanders en slechte raadgevers. Niet altijd is onmiddellijk duidelijk of het mede- of tegenstanders zijn. Soms zijn het ‘tricksters’: ze lijken je te helpen, maar dan van de wal in de sloot of soms, verrassend, van de sloot op de wal. De trickster brengt je uit evenwicht maar doet dat ook om je weer terug te brengen bij jezelf. Je moet een les leren of je krijgt een nieuw en verder reikend perspectief.

Van raadgever Kikvors krijgt kleide muis de oproep: ‘Spring zo hoog je kunt’. Dikwijls nemen we op onze reizen een nieuwe naam aan, of krijgen we een nieuwe naam. Dit zijn initiaties. Muis krijgt in de rivier zijn eerste ‘doop’, een voorbode van wat zich aan het eind voltrekt als de transformatie compleet is.

Na de initiatie begint de tweede reis. In de klassieke structuur van Campbell vaak na een ontbering, zo ook in dit verhaal. Springmuis wordt alleen gelaten. Maar achter de rivier zijn de Heilige Bergen en dat visioen stuwt hem voort en helpt hem om zijn angsten te overwinnen. Springmuis groeit in vastberadenheid, in het vasthouden aan zijn visioen.

Diverse keren moet Springmuis – en moeten wij – de prairie over: het barre land, de lege vlakte, waar gevaren dreigen. Gelukkig zoeken en vinden we plekken waar we op krachten kunnen komen en beschutting vinden.

Op de grote reis van Muis brengt hij offers. Hij schenkt anderen het licht van zijn ogen (inzichten), opdat zij genezen, maar zelf gaat hij verder…Dan als hij blind(!) is geworden, kan zich de transformatie voltrekken. Een groot medicijn. En weer krijgt Muis van Kikvors een nieuwe naam.

Al met al bevat het verhaal van Springmuis belangrijke elementen die te maken hebben met innerlijk leiderschap. Het is het verhaal van iemand die met vallen en opstaan leert om gehoor te geven aan zijn innerlijke stem en trouw te blijven aan zijn visioen en daarmee aan zichzelf.

Het verhaal van Springmuis in zo’n verhaal met universele thema’s. Het biedt op een heel fundamenteel niveau allerlei aanknopingspunten voor gesprek en reflectie. Springmuis bepaalt ons bij belangrijke noties, zoals het horen van je innerlijke stem, het volgen van je pad, toegroeien naar je potentie, en de ontmoeting met mensen die je helpen en inspireren om je weg te gaan en verder te komen.

Het mooie van dit verhaal is dat het niet alleen lessen over leiderschap bevat, maar lessen voor alle mensen. Eigenlijk gaat het over niets minder dan over levenskunst – een kunst die we dreigen te verliezen in deze geïndividualiseerde wereld, maar waarvan we allemaal diep van binnen wel voelen wat het inhoudt.

Een van de belangrijkste lessen van Springmuis is wat mij betreft de waarde van leven in verbinding. Levenskunst is grotendeels de kunst om jezelf te verbinden met en open te stellen voor anderen. Niemand gaat alleen door het leven, en zeker niet succesvol. Het leven wordt geleefd en ervaren met anderen, net als geluk. We zijn allemaal onderdeel van een groter geheel. We hebben allemaal anderen nodig om onze weg te gaan. Je leeft, woont en werkt samen met anderen, en het is in dat proces van gezamenlijk optrekken, dat je leert en groeit.

Het feit dat je dat doet in gezamenlijkheid heeft aantoonbare meerwaarde. None of us is as smart as all of us. De verzamelde intelligentie is meer dan de optelsom van de afzonderlijke delen, en het is verstandig je te verbinden met mensen die een stap verder zijn dan jij. Waarom zou iedereen opnieuw het wiel uit moeten vinden?

Je kunt je voordeel doen met de ervaring van anderen om een sprong te maken in je ontwikkeling. Dat is voor mij een belangrijk inzicht geweest: dat je je gewoon kunt verbinden met mensen die het land achter de Heilige Bergen al gezien hebben, of zelfs bereikt.

Muis is via Springmuis getransformeerd en de grote naamgever in de gedaante van
Kikvors bevestigt dit: ‘Dag Broeder Adelaar.’ En omdat de adelaar steeds hoger stijgt, ziet hij alles. Ook dat hij ooit een gewone muis is geweest.

Samenvattend komen we tot de volgende kenmerken van innerlijk leiderschap.

1. Richt je op
2. Verwonder je
3. Stel je oordeel uit
4. Ga op onderzoek
5. Stel anderen een vraag
6. Ga op weg
7. Erken je leraren en gidsen
8. Laat je (ver)vullen
9. Kijk angst en woede in de ogen
10. Spring zo hoog je kunt
11. Besef dat ‘nat gaan’ onvermijdelijk is
12. Richt je op ‘de heilige bergen’
13. Wapen je tegen afwijzing en ontkenning
14. Herinner je de (jouw) Heilige bergen
15. Zoek schuil- en rustplaatsen, waar nodig
16. Identificeer slechte raadgevers
17. Schenk je oog (zicht, visie) aan anderen
18. Vertrouw anderen
19. Luister naar binnen
20. Geef je over en hou je vast aan de wind
21. Zie hoe alles met alles is verbonden

Om de rode draad in het verhaal inzichtelijk te maken kun je de onderstaande vragen stellen.

1. Heb jij wel eens iets gehoord, gezien, gevoeld, wat anderen ontkenden? Ben je wel eens ‘abnormaal’ gevonden?
2. Wie heeft jou wel eens naar de rivier geleid? Een zetje in een bepaalde richting gegeven? Wie beschouw je als gids?
3. Heb jij wel eens iemand naar de rivier geleid? Welke eigenschap in jezelf boorde dan aan?
4. Stel je voor dat je jezelf voor het eerst ziet, wat zie je?
5. Wie heeft jou wel eens op het eerste gezicht belazerd, maar waarvan je achteraf weet dat het goed was?
6. Ken jij iemand die in meerdere ‘werelden’ leeft? Ben jij er zo een?
7. Wat beschouw jij als een medicijn? Of anders geformuleerd: waaraan ontleen jij kracht?
8. Wat is het verschil tussen iets willen bewijzen en iets vertellen?
9. Ben je wel eens afgewezen of ontkend? Ken je de ervaring ergens vol van te zijn en het niet te kunnen meedelen?
10. Wanneer heb jij je omgeving verlaten en ben je je eigen weg gegaan?
11. Heb jij Oude Muis wel eens ontmoet? Vertel daar eens over.
12. Wie beschouw jij als ‘een groot schepsel’?
13. Aan wie zou jij een oog willen (of kunnen) schenken?
14. Heb jij een plek waar ‘je hart tot rust komt’?
15. Wie zou voor jou een bizon kunnen (of mogen) zijn?
16. Wanneer heeft de aarde onder je geschud en had je maar half zicht op de realiteit?
17. Wanneer voel je je sterk, snel en lichtvoetig als een danser
18. Welke Heilige Bergen zoek jij? (of: naar welke Heilige Bergen ben jij op weg?)
19. Wie was jouw wolf (gids)?

Bron: ‘Storytelling als innerlijk kompas’ van Ruud Spaargaren, Marius Gosschalk en Henk Hofman