BESTEL 111 PLEKKEN IN HAARLEM DIE JE GEZIEN MOET HEBBEN
Achter het rimpelloze vernis van de brave museumstad verbergt Haarlem een compleet ander gezicht. Dat van een levendige stad vol verrassingen. Ontmoet exotische schepselen in de kleinste dierentuin van Nederland. Ga naar een afgelegen café waar de koeien het eten van je bord kijken. Struin door wilde bloementuinen of ontdek een onzichtbare atoombunker. Huur een fluisterboot en vaar geruisloos over de Haarlemse grachten of overnacht in de Beachbus bij Bloemendaal. Andrew Groeneveld biedt de beste insidertips en neemt je mee op een tocht langs 111 bijzondere en onvermoede plekken in Haarlem en haar buitengebied. Aan het boek zou nog een 112e aanrader kunnen worden toegevoegd: Pentagram boekwinkel !
De 111 PLEKKEN-boeken zijn de ideale gidsen om een specifieke stad of streek te ontdekken. Ze beschrijven steden en regio’s vanuit een eigenzinnig en persoonlijk perspectief, bieden goede insidertips en slaan andere wegen in, weg van de toeristenpaden. Met charme vertellen deskundige schrijvers spannende verhalen. De mengeling van onderhoudende verhalen, eigenwijze wetenswaardigheden en sfeerrijke foto’s nodigt zowel stads- en streekbewoners als toeristen uit om plekken te bezoeken die ze eerder niet kenden.
BESTEL 111 PLEKKEN IN HAARLEM DIE JE GEZIEN MOET HEBBEN
WOORD VOORAF
Als je blindvaart op wat toeristenfolders beloven is Haarlem de leukste winkelstad van Nederland. Met middeleeuwse monumenten, prachtige musea, een boel groen en de grootst mogelijke restaurantdichtheid per vierkante kilometer. Om kort te zijn: dat is allemaal waar.
Maar na dertig jaar Haarlem weet ik dat de onzichtbare achterkant van de stad, of – beter gezegd – de levendige binnenkant, minstens zo aantrekkelijk is. Achter het middeleeuwse vernis valt een ongelooflijke hoop te ontdekken. Daarvoor moet je kilometers maken, dwalen door stegen en krochten, en eindeloos kuieren over de paden in de buitengebieden. Al met al een heel gedoe. Om de lezer deze onderneming te besparen mocht ik op ontdekkingsreis in mijn eigen stad. Ik mocht Haarlem vanuit een nieuwe invalshoek bekijken en beschrijven. Het werd een tocht langs verrassende plekken – vaak onbekend, stuk voor stuk bijzonder.
Gewapend met pen, blocnote en camera liet ik mij door vrienden, buren en lokale tipgevers door de stad jagen. Op zoek naar wat niet doorsnee was, wat verborgen lag voorbij de gebaande paden. Het leverde 111 plekken op, waarover een mens graag doorvertelt. Ik vond een mediterraan beeldenpark, grafzerken van beroemde stadgenoten, en de allerkleinste dierentuin van Nederland. Ik zag herinneringen aan een vergeten bombardement, kwam in geheime binnentuinen, stapte over de drempel van winkels en restaurants met opmerkelijke verhalen, en vergaapte me in de groene buitengebieden aan schitterende landhuizen en vergezichten.
Natuurlijk was er teveel moois om op te noemen. Mijn arbitraire selectie van alles wat Haarlem zo bijzonder maakt tref je aan in dit boek.
BESTEL 111 PLEKKEN IN HAARLEM DIE JE GEZIEN MOET HEBBEN
111 PLEKKEN
- Amsterdamse Poort – Herinnering aan oude vesting
- Annemieke’s Pluktuin – Alternatief voor Keukenhof
- Artisklas – Kleinste dierentuin van Nederland
- De Beachbus – Origineel overnachten op De Lakens
- De Beek – Sporen van verdwenen waterweg
- Begraafplaats Kleverlaan – Monumentaal wandelgebied uit 1828
- Het bombardement – Litteken van de Amsterdamse buurt
- Brinkmann – Grand café met een vleugje nostalgie
- Brouwerskolk – Bron van Haarlemse bieren
- Bruxelles – Trefpunt van gewone Haarlemmers
- Buitenplaats Plantage – Modern lusthof in Vogelenzang
- Burg. Reinaldapark – Nieuwe groene buffer aan oostgrens
- Cosy van Tutti – Hoeden, petten en accessoires
- DAK Schalkwijk – Parkeergarage verbindt de buurt
- De Zuilen – Forelvissen in mediterrane sfeer
- Het Dolhuys – Verdwalen in de ziel
- Dorp Velsen – Schitterende botsing van oud en nieuw
- Draaiorgelmuseum – Kloppend hart van uitstervende cultuur
- Duin en Kruidberg – Sfeervol landgoed met koninklijk randje
- Eendenkooi Stokman – Oudhollandse vangkunst in Vijfhuizen
- Eetcafé Bosporus – Kloppende hart van het Rozenprieel
- Egelantiertuin – Binnentuin met een jazzverleden
- Egelopvang Haarlem – Dappere strijd tegen uitsterven
- Einstein in Haarlem – De onbekende kant van Teylers
- Eerebegraafplaats Bloemendaal – Rustplaats van honderden verzetsstrijders
- Fluisterbootjes – Geruisloos over Haarlemse grachten
- Fort Vijfhuizen – Kunstdomein op UNESCO-grond
- Garrone Gelateria – IJssalon sinds
- Generaal Cronjéstraat – Slagader van Haarlem-Noord
- Haarlem online – Bekijk de stad met andere ogen
- Haarlemmer Kweektuin – Duurzaam ecologisch stadspark
- De Haarlemmerhout – Monumentaal stadsbos vol geschiedenis
- Haarlemmerolie – Wondermiddel sinds 1696
- Harlem BBQ – De kunst van het buiten koken
- Hart Werk en Kunst – Instant geluk met zelfgemaakte spulletjes
- Haven IJmuiden – Broedplaats van harde werkers
- Helden van Haarlem – Eregalerij Kennemer Sportcenter
- Hotel Staats – Pareltje met leerwerkplekken
- De Houtvaart – Openluchtbad met vrienden
- In den Uiver – Topcafé vol KLM-sentiment
- Irrational Library – Thuishaven van alles wat cool is
- Jan Monnikendam – Feestneuzencentrum van Haarlem
- Jippies Kattencafé – Kroelen en knuffelen bij de thee
- Johannes Enschedéhof – Leuke botsing tussen oud en nieuw
- De Jopenkerk – Oude biertraditie herleeft
- Kathedraal Museum – Kunstschatten van de Nieuwe Bavo
- Keramikos Keramiek. Om te kopen en te maken
- Kiekeboek – Voor kleine en grotere boekenwurmen
- Kleine Houtstraat – Slenterstraat vol verrassingen
- Klimhal – De oudste van Nederland
- Klimmuur Spaarnwoude – Grootste kunstwerk van het land
- Klokhuisplein – In de schaduw van Joh. Enschedé
- Koepelgevangenis – Nieuwe bestemming voor strafinrichting
- Kolk Spaarndam – Ideaal rustpunt tijdens een fietstocht
- Kopje van Bloemendaal – Kuitenbijter voor duinliefhebbers
- KR&ZV Het Spaarne – Koninklijke kunst van het roeien
- Kraantje Lek – Pleisterplaats voor kunstenaars en kooplieden
- Krater Kruispoort – Herinnering aan het Beleg
- Landgoed Elswout – Best bewaarde buitenplaats
- Landgoed Hageveld – Leren en wonen in oude seminarie
- Landje van de Boer – Aandacht voor eetbaar erfgoed
- Landje van Gruijters – Een vogelparadijs bij Spaarndam
- Malle Babbe – Vrouw met een verkeerd imago
- Man voor het vuurpeloton – Indringend beeld van de oorlog
- MH17 – Herdenkingsbos in Vijfhuizen
- Molen De Adriaan – Geschiedenis schitterend gekopieerd
- Museum Haarlem – Alternatief voor gebaande paden
- Natuurbibliotheek – Bijzondere collectie in rijtjeshuis
- Natuurspeeleiland – Het betere ravotten. En alles mag
- Nieuwe Energie – Industrieel erfgoed
- Noord & Zuid Schalkwijkerweg – Ontsnappingsroute uit de stad
- Noord-Hollands Archief – Graven naar verdwenen tijden
- Nyhavn – Duurzame conceptstore
- De Oerkap – Stadsstrand aan het Spaarne
- Onze Kapel – Stralend middelpunt van Mariastichting
- Openluchtheater Caprera – Dansen onder de sterren in Bloemendaal
- Het Paradijsje – Unieke speelplek in hartje Haarlem
- Patisserie Michel – Haarlemse Halletjes uit 1693
- Patronaat -Een ongewone poptempel
- Paviljoen Welgelegen – Hart van provinciale democratie
- Penningsveer – Enclave met omfietsappeltaart
- Plek van De aanslag – Beroemde verzetsdaad op Westergracht
- Recreatiemeer ’t Wed – Duingebied op z’n allermooist
- Revert 95 – Straatwijze mode en skates
- Ripperda Kazerne – Bekroonde wijk verenigt oud en nieuw
- Rondje Haarlem – De beste kennismaking op de fiets
- Rosse Buurt – Prostitutie in Anton Pieckdecor
- Ruïne van Brederode Kasteel in sprookjesdecor
- Schoterveense Molen – Pareltje in Haarlem-Noord
- Seinwezen – Broedplaats van buurt en bedrijven
- Spaarnekerk – Laatste overblijfsel siert winkelpand
- Stem in de Stad – Sociale boulevard van Haarlem
- Sterrenwacht Copernicus – Staren naar het ongelooflijke
- De Stinkende Emmer – Een café op een superplek
- Strip-in-lood – Oud ontmoet nieuw in de Bakenesserkerk
- Stroomboot – Gratis tochtje over de Ringvaart
- De suikerfabriek – Industriële historie in nieuw jasje
- Taverne De Waag- De echo van Simon & Garfunkel
- Teylers Hofje – Exclusief domein van oude dames
- The Wolfhound – Herdefinitie van de Ierse pub
- Theatraal rondneuzen – Andere kijk op Stadsschouwburg
- Thijsse’s Hof – De natuur van Kennemerland op 2 hectare
- Tuinwijk-Zuid – Top 100 wonen volgens Zocher
- Van A tot Z – Ode aan tekstdichter Lennaert Nijgh
- Veerkwartier – Ontsnapping aan stad op fietsafstand
- De Verfroller – Brug met verrassingen
- De Vijfhoek – Van yuppenparadijs tot Jordaan
- Vliegtuigen spotten – Adembenemend schouwspel bij Schiphol
- Vogelhospitaal – Veilige haven voor wilde vogels
- Waterleidingduinen – Domein van damherten en wandelaars
- Westelijk tuinbouwgebied – De bloementuin van Haarlem
Overzichtskaarten
BESTEL 111 PLEKKEN IN HAARLEM DIE JE GEZIEN MOET HEBBEN
1 AMSTERDAMSE POORT – HERINNERING AAN OUDE VESTING
Bij de oostelijke entree van de stad, omgeven door enorme plakken asfalt en rommelige architectuur, staat de eenzame Amsterdamse Poort. Een rijksmonument, dat vanwege zijn geweldige staat van dienst een plek met meer allure verdient. Maar het is niet anders. Fiets of wandel erheen, laat je fantasie de vrije loop en de poort neemt je mee naar het Haarlem van de middeleeuwen.
Je kunt het je amper voorstellen, maar Haarlem heeft ooit maar liefst twaalf van dit soort poorten gehad. Samen met de stadsmuren, singels en bolwerken werden ze rond het jaar 1400 gerealiseerd om de stad te beschermen. Dat lukte, in elk geval voor even, in de Tachtigjarige Oorlog tijdens het beroemde Beleg van Haarlem (1572- 1573). Vanaf deze plek maakte het vrouwenleger van Kenau Simons- dochter Hasselaer de Spanjaarden maandenlang het leven zuur met pek, kokend water en brandend stro.
In bouwkundig opzicht hield de vesting eeuwenlang stand. Maar in de negentiende eeuw vond de gemeente het genoeg. De poorten stonden in de weg en het onderhoud werd te prijzig. Zonder pardon gingen ze een voor een tegen de vlakte, totdat het geld op was. De Amsterdamse Poort, de oudste, mocht blijven staan en werd provisorisch opgeknapt. In 1985 is het volledig gerenoveerd.
De poort heette oorspronkelijk Spaarnwouderpoort, omdat hier het eindpunt was van een verbindingsroute met het oostelijk gelegen Spaarnwoude via wat nu de Oudeweg is in de Waarderpolder. De naam veranderde bij de aanleg van de Haarlemmertrekvaart rond 1700, waarmee een kaarsrechte lijn ontstond met de Haarlemmerpoort in Amsterdam.
Met dit verhaal in gedachten, en de stadsplattegrond op het netvlies of binnen handbereik, is het de moeite waard de poort te bezoeken. Je kunt nergens naar binnen, maar je mag er onderdoor lopen. Ga zitten op een van de bankjes, en luister hoe deze stenen reus je bijpraat over wat hier is voorgevallen.
2 ANNEMIEKES’ PLUKTUIN – ALTERNATIEF VOOR KEUKENHOF
De bollenstreek aan de zuidgrens van Haarlem toont zich op z’n mooist bij Keukenhof in Lisse. Maar wie niet van het aangeharkte houdt en van hordes toeristen, kan terecht bij Annemieke’s Pluktuin in Hillegom. Zij heeft een bijzondere bloementuin waar je dwars door de akkers mag struinen en vrijuit kunt plukken. Een enkele tulp of een riante bos, je doet maar waar je zin in hebt.
Alle tulpen, gladiolen en dahlia’s van Annemieke zijn honderd procent biologisch. Dat is een behoorlijke prestatie in een branche waar alleen met grote hoeveelheden en traditionele bemesting en bestrijdingsmiddelen goed geld te verdienen lijkt. Biologisch is (nog) te arbeidsintensief voor een rendabele bloemenprijs.
Maar Annemieke de Haan en haar man Pieter Damen zijn van het onverbeterlijke soort. Ze zijn dol op bloemen en dol op biologisch. Terwijl manlief pioniert met nieuwe en schonere productiemethoden heeft Annemieke op hetzelfde terrein sinds 2009 een eigen bedrijf en staat ze met haar oogst regelmatig op biologische markten, waaronder de Haarlemse Botermarkt op vrijdag.
Wat je plukt kun je zelf bepalen. Hoe groter de bos, hoe duurder het boeket. Annemieke biedt een gezellig familie-uitje in de openlucht voor iedereen die iets heeft met bloemen en het milieu. Het bezoek is ook geschikt voor opa’s en oma’s met hun kleinkinderen, en laat zich eenvoudig combineren met fiets- en kanotochten door de bollenstreek. Annemieke verhuurt daarvoor de benodigde vervoermiddelen. Heb je daar geen zin in, en kijk je het liever aan vanachter een stuk appeltaart met koffie, dan kan dat ook.
De pluktuin ligt aan een doodlopende weg langs de N208 tussen Bennebroek en Hillegom. Bloemen zijn er niet het hele jaar door, dus voor openingstijden moet je de website checken: annemiekespluktuin.nl
3 ARTISKLAS – DE KLEINSTE DIERENTUIN VAN NEDERLAND
De attractie ligt vrijwel onzichtbaar verscholen achter de vangrail van de Westelijke Randweg in Haarlem-Noord, in een bebost gebied, en is alleen vindbaar als je weet waar je moet zoeken. Om het nog lastiger te maken: aan reclameborden of bewegwijzering doen ze amper. Ze houden het graag bescheiden.
Het is daardoor eigenlijk een wonder dat dierentuin Artisklas jaarlijks zo’n 9000 bezoekers weet te trekken. Maar deze plek is dan ook de moeite van de speurtocht ruimschoots waard. Artisklas is een prachtig groen en idyllisch beestenparadijs, en een van de best bewaarde geheimen van de stad.
Het begon ooit in 1964 met Co Molenaar, een dierenvriend die bij Artis werkte en van tijd tot tijd een ziek konijn of een ander overtollig beest meenam naar zijn huis in Haarlem. Hij hield de dieren in zijn garagebox en stelde het schuurtje iedere twee weken open voor de kinderen uit de buurt. Co gaf de kinderen les. De buurt ging zijn initiatief liefkozend de Artisklas noemen.
De naam is al die tijd gebleven, maar de beestenverzameling groeide danig uit z’n jasje en kreeg een volwassen plek aan de rand van het Schoterbos. Artisklas is nu een officiële dierentuin, de kleinste van Nederland, en biedt onderdak aan een vrolijke mengeling van vogels, zoogdieren, reptielen, amfibieën en insecten.
De boel wordt draaiende gehouden door vrijwilligers, die hulp krijgen van donateurs uit de buurt. Sommige vrijwilligers komen al dertig jaar over de vloer en gunden zich al die tijd – vanwege de drukke werkzaamheden – geen vakantie. Dat zegt iets over hun toewijding. Ze leiden je geduldig langs wat hier zoal rondscharrelt, zoals kerkuilen, nertsen, wasbeerhonden en geelbuikpadden.
Aan de dierentuin wordt doorlopend geklust. Omdat de vrijwilligers niet voor het oprapen liggen, en begeleiding van jeugdige bezoekers noodzakelijk, is Artisklas alleen in het weekend open, artisklas-haarlem.nl
BESTEL 111 PLEKKEN IN HAARLEM DIE JE GEZIEN MOET HEBBEN
