BESTEL ‘EEN REIS LANGS DE MYSTERIËN’

Hieronder volgt een gedeelte over de dichter, schilder en graficus William Blake uit het boek ‘Een reis langs de mysteriën’ van Jacob Slavenburg’. Op het omslag van het boek is afgebeeld het schilderij Jacobs droom van William Blake, circa 1805, British Museum, London

Volgens de Engelse kunstenaar William Blake, een bewonderaar van Milton en van Swedenborgh, hebben de zielen  in de hemel geen stoffelijke en sterfelijke lichamen, maar ‘beschikken zij nog altijd over hun liefde en hartstocht’. Op deze hartstocht zijn namelijk intellect en liefde gebaseerd. De mens wordt niet to de hemel toegelaten omdat hij zijn hartstochten heeft weten te bedwingen of omdat hij geen hartstocht kent, maar omdat hij zijn inzichten heeft weten te verdiepen. 

Het is opvallend met hoeveel tederheid Blake de liefdesparen in zijn uitgebeelde visioenen weergeeft. Het is of de geliefde geheel in elkaar versmelten. Blake staat al midden in de romantiek, waarin de menselijke liefde verheerlijkt wordt. Vooral de dramatische liefdesgeschiedenissen waarin sprake is van een onbereikbare geliefde, worden geliefde thema’s in de literatuur. Denk daarbij aan de romantische verhalen over Dante en Beatrice, Petrarca en Laura, Abelard en Heloïse., Romeo en Julia, Francesca en Paolo en anderen. 

William Blake (1757-1827) is een van de meest uitzonderlijke kunstenaars in de westerse cultuurgeschiedenis. Hij was een begenadigd poëet en een fabuleus schilder en graficus. Hij maakte illustraties bij werken als Lost Paradise van Milton en Divina commedia van Dante. Vooral zijn prachtig uitgevoerde prozawerken met gravures als Jerusalem en The Marriage of Heaven and Hell zijn bijzonder van inhoud en compositie.  

De jonge William werd al op zeer jonge leeftijd door visioenen bezocht. Toen hij vier jaar was zag hij het hoofd van God door het venster en zo rond zijn negende zag hij een boom vol engelen. Later zou hij zeggen: 

‘Ik raadpleeg mijn lichamelijk oog niet op de manier waarop ik door een venster het daardoorheen zichtbare zou waarnemen. Ik kijk erdoorheen, niet ermee.’

Net als Swedenborg voelde Blake de begeleiding die hem ten deel viel.

‘Ik schaam mij niet en ben ook niet bevreesd of afkerig om u te zeggen wat gezegd behoord te worden: dat ik dag en nacht onder leiding van hemelboden sta. Maar de aard van deze dingen is niet, zoals sommigen veronderstellen, zonder moeilijkheden of zorg.’

Het waarnemen diende volgens Blake te geschieden vanuit het volle bewustzijn. De zintuigen moesten niet gesloten worden, maar juist geopend. Hij ging uit van een meervoudig inzicht dat opgebouwd was uit verschillende lagen:

• een enkelvoudig inzicht waarin sprake was van spirituele blindheid omdat het alleen vanuit het oog werkte;
• een tweevoudig inzicht dat zich openbaarde door het oog, niet met het oog en uitging van de waarneming van en spirituele werkelijkheid achter de materiële;
• een drievoudig inzicht dat door het denken geopenbaard wordt in een emotionele vorm, waarbij het onderbewustzijn als een scheppende kracht optreedt;
• en een viervoudig inzicht waarin er sprake is van een mystieke extase waarin God en de mens en de wereld één worden.

Blake is de schepper van een wonderlijke wereld en de bedenker van zijn eigen ‘mythologie’. Dat komt sterk tot uiting in zijn zogenaamde Four Mighty Ones, de vier machtige vermogens, ofwel de Zoas. Daarbij staat 
Thomas voor het fysieke lichaam, de zintuigen, de gewaarwording;
Lava, in gedegenereerde vorm Orc, voor het gevoel , het verlangen, en voor de liefde;
Urthona, in gedegenereerde vorm Los, voor de scheppende verbeelding, de intuïtie; en 
Urizen voor de rede, de val uit de goddelijkheid, voor de scheppergod. 

Bron: Een reis langs de mysteriën – Van het Oude Egypte tot Carl Gustav Jung  van Jacob Slavenburg