Gelukzalig is de leeuw die door de mens wordt gegeten, en de leeuw zal mens worden. En vervloekt is de mens die door de leeuw wordt gegeten, en de mens zal leeuw worden.

Deze uitspraak uit het Evangelie van Thomas, logion 7, is een paradox, een uitspraak die schijnbaar ongerijmd of tegenstrijdig is. Zo’n paradox ontstaat wanneer twee niveaus elkaar ontmoeten of kruisen: het uiterlijke en het innerlijke.

De paradox doet denken aan de zogenaamde koan uit het zenboeddhisme. De leerling moet trachten de paradoxale uitspraak op te lossen. Dat zal hem met het verstand niet lukken. De leerling moet zich tot het uiterste inspannen en er zo lang over nadenken totdat zijn verstand het opgeeft. Door de gedane inspanning en het loslaten dat hierop volgt, is ineens de weg vrij voor een totaal andere, innerlijke, intuïtieve benadering.

Gelukzalig is de leeuw die door de mens wordt gegeten, want die leeuw zal mens worden.

Leeuw en mens, leeuwenlijf en mensenhoofd – dit voert ons naar het Egyptische woestijnzand, naar de sfinx, het oeroude raadsel, een paradoxale uitdrukking in steen. De gnostieke wijsheid kent enkele hoofdthema’s, zoals een muziekstuk één, twee of drie hoofdthema’s kan hebben; die thema’s komen in verschillende variaties terug.

Eén gnostiek hoofdthema is de goddelijke lichtvonk in het binnenste van de mens. Het Licht van de Christus is alom in de kosmos, maar als kiem tot ware menswording ook in de microkosmos, dat wil zeggen in de mens, in zijn hart; het is de innerlijke bron. Een ander gnostiek hoofdthema is: de tweevoudige mens. De dwerg en de reus. De dwerg is de uiterlijke mens die qua lijf, instincten, driften enzovoort veel gemeen heeft met het dier, de leeuw of het leeuwenlijf.

De reus is het Christusprincipe in de mens, de lichtvonk die één is met het alomtegenwoordige goddelijke licht, onmetelijk, oneindig – in beeldende taal gezegd: reusachtig.

Gelukzalig is de leeuw die door de mens wordt gegeten.

De uiterlijke mens wordt verslonden door de innerlijke mens, verdwijnt als het ware erin, wordt opgenomen in het Christusprincipe – waardoor hij een totale verandering ondergaat; de leeuw zal mens worden.

Vervloekt is de mens die door de leeuw wordt gegeten.

Dit is het omgekeerde. De schrijver van het Thomas-evangelie laat Jezus krachtige taal spreken – alleen zo bereik je de harten van mensen. Wanneer de uiterlijke mens de innerlijke mens overheerst, wanneer het ‘ik’ zich verheft boven het ware innerlijke ‘zelf’, dan wordt dat wat in ons is niet voortgebracht, dan leidt het een leven in verdrukking en moet het zich voegen naar de aardse mens en zijn beweegredenen; dan wordt de mens (de innerlijke mens die op zijn ontwaken wacht) tot leeuw, blijft hij gebonden aan het leeuwenlijf.

Hierin herkennen we een volgend gnostiek hoofdthema. Het is de opdracht van de aardse mens om het innerlijke lichtprincipe te bevrijden, om het voort te brengen, om zich geheel over te geven aan dat licht, om waarlijk mens te worden, Mens met een hoofdletter. Dit gebeurt niet automatisch, het is taak, doel en zin van het bestaan van de aardse mens, het gaat om zelfrealisatie in en met de kracht van het goddelijke licht.

Bron: Symposionboek De bronnen van het innerlijke christendom, voordracht van Erich Kaniok, Symposionreeks 2004